1
Ona tili. Qoida va Qarash/ Fazliddin O‘taganov
QO‘SHMA GAP QISMLARI VA ULARNI BOG‘LOVCHI VOSITALAR
Bilib oling. Qo‘shma gapni tashkil etgan sodda gaplar qo‘shma gap
qismlari sanaladi. Bu
qismlarni bog‘lash uchun xizmat
qiladigan vositalar esa
bog‘lovchi vositalar hisoblanadi.
→ Qo’shma gap qismlari quyidagi bog’lovchi vositalar yordamida bog‘lanadi:
I.Bog‘lovchilar:
a) teng bog‘lovchilar (va, hamda, ammo, lekin, biroq, yo, yo... yo, dam...,
dam...);
b)
ergashtiruvchi bog‘lovchilar (chunki, negaki, ya᾽ni…)
II.
Bog‘lovchi vazifasidagi vositalar:
a) Bo‘lsa, esa, deb so‘zlari;
b)
-u, (-yu),- da, -ki yuklamalari;
d)
nisbiy so‘zlar; (Ko‘rsatish va so‘roq olmoshlari nisbiyligi)
e)
shuning uchun, shu tufayli, shu sababli singari ko‘makchili qurilmalar;
f)
shart mayli qo‘shimchasi (-sa)
g)
–mi yuklamasi ham qoʻshma gap qismlarini bogʻlab keladi vas hart maylining
shart ma᾽nosini beradi: Boʻynigga oldingmi, bajar-da.
III. Ohang.
1. Adab kichkinalar mehrini ulug‘lar ko‘ngliga soladi
va u mehr
kattalar
ko‘nglida abadiy qoladi. (Alisher Navoiy) 2. Do‘stlikdan o‘tadigan hech narsa
yo‘q,
shuning uchun do‘st orttirish imkoniyatini sira qo‘ldan boy berma.
(«Hikmatnoma»dan)
3. O‘z tilingni
hurmat qil, u senga keng imkoniyatlar ochib beradi. (Bu
ohang
orqali)
28-mashq. Ko‘chiring. Qo‘shma gap qismlarini bog‘lovchi vositalarni aniqlang.
1. Do‘stlikdan o‘tadigan hech narsa yo‘q, shuning uchun do‘st orttirish
imkoniyatini sira qo‘ldan boy berma. («Hikmatnoma»dan)
2. Bilim har qanday muammo va qiyinchiliklarni yengib o‘tishga zamin yaratadi,
shuning uchun farzandlarimiz yuksak bilimga ega bo‘lishlari kerak. («Vatan
ravnaqi» risolasidan)
