Temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

---

1
1. TEMIR-BETON KONSTRUKSIYALAR HAQIDA 
UMUMIY MA’LUMOTLAR. BETON, ARMATURA VA
 
TEMIR-BETON
 
 
1. Armatura beton uchun nimaga kerak?
 
Beton – bu sun’iy tosh. Uning siqilishga mustahkamli- 
gi cho‘zilishga mustahkamligidan ancha yuqori (10–15 baro- 
bar). Shuning uchun betonni bino va inshootlarning siqilishga 
ishlaydigan qismlarida: poydevorlarda, devorlarda, qobiqlarda, 
ko‘priklarning tayanchlari va hokazo boshqa joylarda ishlati- 
lishi mumkin. Lekin egiluvchi elementlarda, ya’ni to‘sinlarda 
va plitalarda beton yaramaydi: u uncha katta bo‘lmagan yuk- 
larda ham cho‘ziluvchi zonani uzilishi natijasida buzilib ke- 
tadi, bu vaqtda siqiluvchi zonaning mustahkamligi hali yetar- 
li bo‘lishi mumkin.
Agar cho‘ziluvchi zonaga po‘lat armaturalar o‘rnatilsa 
(sterjen sim, arqonsimon) va beton bilan ishonchli tishlashi- 
shi ta’minlansa, darzlar hosil bo‘lsa ham armatura cho‘zuvchi 
zo‘riqishlarni o‘ziga qabul qilib, betonga faqat siquvchi zo‘ri- 
qishlarni qoldiradi (armaturaning cho‘zilishga mustahkamli- 
gi betonnikiga qaraganda yuzlab marotaba kattadir). Shunday 
qilib eguvchi momentga ichki juft kuchlar qarshilik ko‘rsatadi: 
betonda siqiluvchi armaturada cho‘ziluvchi. Ta’kidlash kerakki, 
aksariyat hollarda siqiluvchi zonalarga ham armaturalar o‘rna- 
tiladi. Bu haqda keyinroq batafsil ma’lumot beriladi.
2. Armatura uchun beton nimaga kerak?
 
Beton armaturaga qaraganda, uzoq muddatga chidamli ma- 
terial, u korroziyaga chidamliroqdir. Undan tashqari po‘latga 
qaraganda beton olovbardoshligi yuqori, ya’ni yuqori tempera- 
turalar ta’sirida yuk ko‘tarish qobiliyatini uzoqroq saqlaydi. Bu 
esa yong‘in paytida evakuatsiya qilish uchun zarur. Shuning 
uchun betonning tanasiga o‘rnatilgan armatura korroziyadan

---

2
va yuqori temperaturadan himoyalanadi. Loyihalash me’yorla- 
rida beton himoya qatlamining minimal qiymatlari belgilan- 
gan, ular bo‘ylama armatura diametridan kam bo‘lmasligi (ay- 
rim hollarda diametrining ikki barobaridan kam bo‘lmasligi) 
hamda konstruksiyaning turi va ekspluatatsiya sharoitiga qarab, 
10–70 mm dan kam bo‘lmasligi belgilangan. Ta’kidlash ke- 
rakki betonning himoya qatlamisiz beton bilan armaturaning 
ishonchli tishlashishini ta’minlash mumkin emas, shuning- 
dek ularning birgalikda deformatsiyalanishini ham ta’minlash 
lozim.