Zamon shakllari

Unit 1 Present Forms
1 mavzu: Hozirgi zamon shakllari

Present simple – hozirgi oddiy zamon

Bob works in an office. Bob ofisda ishlaydi.

We speak English.
Biz inglizcha gaplashamiz.
Does Bob work in an office? Bob ofisda ishlaydimi?

Do you speak English?
Siz inglizcha gaplashasizmi?
Bob does not (doesn’t) work in an office.
Bob ofisda ishlamaydi.
We do not (don’t) speak English. Biz inglizcha gaplashmaymiz.

! Hozirgi oddiy zamondagi darak gaplarda 3-shaxs birlikdagi otlar (he/she/it, Tom, Richard, my brother kabi) gapning egasi bo’lib kelganda fe’lga – s/es qo’shimchasi qo’shiladi. Lekin, so’roq va inkor gaplarda does/doesn’t yordamchi fe’llari bo’lganligi uchun 3-shaxs birlikdagi otlar ega bo’lgan gaplardagi fe’llarga –s/es qo’shilmaydi.

My brother knows Spanish. – Mening akam ispan tilini biladi.

Does your brother know Spanish? He doesn’t know Spanish.

Sening akang ispan tilini biladimi? U ispan tilini bilmaydi.

-s/es qo’shish qoidalari

1 Aksariyat fe’llarga shunchaki – s qo’shiladi.	2 -ss, -sh, -ch, -x, -o harflariga tugaydigan fe’llarga – es qo’shiladi.	3 Undosh+y harfiga tugaydigan fe’llarda y tushib qoladi va – ies qo’shiladi.	4 Unli+y harfiga tugaydigan fe’llarga shunchaki – s qo’shiladi.
Read-reads, know-knows	Kiss-kisses, brush-brushes, teach-teaches, fix-fixes, go-goes	Try-tries, fly-flies	Play-plays, buy-buys

Ishlatilishi


1. Doimiy, o’zgarmas yoki uzoq muddat davom etadigan holatlar, takrorlanib turadigan ish-harakatlar va kundalik odatlarga nisbatan.


He works at a hotel. – U mehmonxonada ishlaydi. (doimiy, o’zgarmas holat)

He lays the tables and serves dinner every day. – U har kuni stollarni tuzaydi va kechki ovqatni tortadi. (kundalik odatlar/takrorlanib turadigan ish-harakatlar)

2. Umumiy haqiqatlar (faktlar) yoki tabiat qonunlariga nisbatan.

It rarely rains in the desert. – Cho’lda kamdan-kam yomg’ir yog’adi. (umumiy haqiqat).


2

3. Dasturlar (programmalar) va jadvallarga nisbatan. Bunda asosan, poyezd, samalyot, avtobus qatnovlari, konsert dasturlari, kinoteatr, televizordagi film va ko’rsatuvlar namoyishi kabilar tushuniladi. Chunki, bularning vaqtlari oldindan belgilanib tasdiqlanadi va o’zgarmaydi. Shuning uchun ham ish-harakat garchi kelasi zamonda sodir bo’lsa ham hozirgi oddiy zamon formulasida ifodalanadi.


The plane to London takes off at 6:50 am. – Londonga uchadigan samalyot soat 6:50 da ko’tariladi.

4. Sport o’yinlarini sharhlashda, taqriz (kitob, film va hokazolar haqida maqola yozish yoki gapirib berish) va hikoya qilishda.

a) Hill kicks the ball and passes it to Dawson. – Hill to’pni tepdi va uni Devsonga oshirdi. (sport o’yinlarini sharhlash)

b) Laura Hunt acts superbly in the film. – Laura Hant filmda juda ajoyib ro’l o’ynagan. (film haqida taqriz)

c) So, the prince tells her … - Shunday qilib shahzoda unga aytadiki… (hikoya qilish)

Time expression – Vaqt ifodalari (payt ravishlari) Present simple zamoni bilan quyidagi vaqt ifodalari ishlatiladi.