fikr yuritilgan buyumlarga qarab joylashtirilgan. Ko‘proq tan olingan va
nufuzli
hadislar to‘plami 6 ta. Ular sunniylar orasida keng tarqalgan. Bular quyidagilar:
1. «Al-jomeʼ as-Sahih» (Ishonchli to‘plam) yoki qisqacha «as-Sahih al-Buxoriy»
(810-870). Oldingi to‘plamlarga nisbatan bu ancha mahorat bilan tuzilgan. Muallif
bu to‘plamda faqat qonunshunoslikka va
urf-odatlargagina emas, Muhammad
payg‘ambar
hayoti va sahobalar, hatto Muhammad davri tarixiy va
etnografik
tomonlariga xos hadislarni to‘plagan. Tanqidiy yondashgan holda 600 mingga
yaqin hadis to‘plab, bu to‘plamga ishonchli deb bilganlaridan 7275 tasini kiritgan.
Bu to‘plam katta shuhrat qozongan va ko‘p marta nashr qilingan.
2. Shunday shuhratga Muslim an-Nishopuriy (817-875 y.)ning “as-Sahih”
asari
ega bo‘lgan. U 300 mingga yaqin hadislarni ko‘rib chiqqan va ulardan 12 ming,
yaʼni 4 foizini tanlab olgan.
Ulardan keyingi o‘rinlarda: 3- “Sunna” (Sunnalar) Ibn Moojja (886 y. vaf.),
4-Abu Dovud as-Sijistoniy (888 y. vaf.)ning shu nomli asari,
5-Muhammad at-Termiziy (892 y. vaf.)ning «Al-ja‘mi al-Kabir» katta to‘plami,
6-An-Nasaiy (915 y. vaf.)-Ashxobod yaqinidagi Nisa degan joyda tug‘ilgan, Abu
Dovud shogirdi; Asari-“Sunnan”.
Maʼlumki, Markaziy Osiyoda islom dini 708 yildan keyin keng tarqala
boshlaganligiga qaramay, ilohiyot qatori muhaddislik ham ildam rivojlangan.
Islom olamida mashhur va eng ishonchli deb eʼtirof etilgan 6 hadislar to‘plami
mualliflarining aksariyati Markaziy Osiyodan chiqqanlar. Masalan, Ismoil Buxoriy
(810-870), at-Termiziy (824-892), ad-Dorimiy as-Samarqandiy (797-868) An-
Nasoiy (915 y. vaf. et.) va Kaspiy bo‘yi xalqalridan ibn Mojja (824-886) va
boshqalar bu sohaning taraqqiyotiga ulkan hissa qo‘shganlar.
