' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko


Download 6.95 Mb.
Pdf ko'rish
bet68/81
Sana30.09.2017
Hajmi6.95 Mb.
#16826
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   81

579

6 .32.  E le k tro n   balans  usuli  bilan  oksidlanish-qaytarilish 

reaksiyalarining  sxemalariga  koeffitsiyentlar  tanlang:

a)  R b ( N O

, ) 2


  ->  R b 0   +   N 0

2

+ 0



2

b)  K N 0

2

  +   Kl  +   H



2

S 0


4

  ->  I,  +  N O   +   K

2

S 0


4

 +  H 20


d)  K M n 40   +   N O   +   H

2

S 0



4

 

M n S 0 4+  N 0 2+   K , S 0



4

 +  H 20


e)  C u O   +   N H ,  

Cu  +   N , +   Н лО



'  

j  

2  

2

6.33.


  O k s i d l a n i s h - q a y t a r i l i s h   re a k s iy a la ri  s x e m a la r ig a  

koeffitsiyentlar  tanlang.  Qaytaruvchi  va  oksidlovchini  ko'rsating. 

Tenglamani  ionli va qisqartirilgan  ionli shaklda tasvirlang:

a)  C l,  +   Br

2

  +   K O H   -»  KC1  +   K B r 0



3

  +   H , 0

b)  N H , +   K M n 0

4

  +   K O H  



- 4

  K N O j +   K j M n 0 4+   H 20

d)  T i

2

( S 0



4) 3

 +   K C 1 0

3

  +   H 20  



T i 0 S 0

4

 +  KC1 +  H , S 0



4

e)  F e ( N 0

3

)

2



+ M n 0

2

+ H N 0



3

- » F e ( N 0

3

)

3



+ M n ( N 0 3),  +  H 20

0   K N C S   +  K

2

C r


2

0

7



  +   H

2

S 0



4

  ->  C r

2

( S 0 4), +   S 0



2

 +   C 0


2

  +


+  N 0

2

+ K



2

S 0


4

 +   H , 0

e)  CuFeS

2

+ H N 0



3

- > C u ( N 0 3)2+   F e ( N 0 3)3+   H

2

S 0


4

+ N 0 +   H 20

6.34.

  E le k tr o n   b a la n s   u su lid a n   fo y d a la n ib   o k s id la n is h - 



qaytarilish  reaksiyalarining  sxemalariga  koeffitsiyentlar  tanlang. 

Qaysi  reaksiyalarda  vodorod  peroksid  oksidlovchi,  qaysinisida — 

qaytaruvchi  rolini  o'ynashini  ko'rsating.

a)  H


2

0 2+   HI  ->  1,  +   H 20

b)  H

2

0



2

 +  H IO ,  -»  I

2

  +  0


2

 +   H , 0

d)  H

2

0 ,  +  K M n 0



4

+ H N 0


3

- > M n ( N 0 , ) , +   0 2+  K N O ,+   H 20

e)  H , 0 2+   C rC l,  +  KOH  ->  K , C r 0 4+  KC1  +   H 20

f)  H , 0

2

+ H


2

S - * H , S 0

4

+ H 20


O ksidlanish-qaytarilish  reaksiyalarining  m ahsulotlari

6.35.  Elektron  balans  usuli  bilan  koeffitsiyentlar tanlab,  reak­

siyaning  sxemasini  davom  ettirib  yozing:

Cu  +   H

2

S 0


4

  ( k o n s . ) ...



Yechish.

  M o d d alam ing  aniq  xossalarini va  elem entlam ing  eng 

xarakterli  o k sid lan ish   d arajalarin i  bilgan  holda  o k sid la n ish -

580


qay tarilish  reak siy alarinin g   m a h s u lo tla rin i  yozish  m u m k in . 

Shunday  ekan,  mis  uchun  birikmalarda  eng  xarakterli  bo'lgan 

oksidlanish  darajasi  +2;  binobarin:  S 0

42

  ionlari  ishtirok  etganda 



mis  (II)  culfat  C u S 0

4

  hosil  bo'ladi.  Kuchsiz  qaytaruvchi  t a ’sirida 



( b u n d a   —  m is)  o l t i n g u g u r t  

+ 6


  o k s id la n is h   d a r a j a s id a n   + 4  

oksidlanish  darajasigacha  qaytariladi,  natijada  oltingugurt  (IV) 

oksid  S 0

2

  hosil  bo'ladi.  Oksidlanish-qaytarilish  reaksiyalarida 



kislotalardagi vodorod  ionlari odatda  suv tarkibiga kiradi.  Shunday 

qilib,  reaksiyaning  sxemasi  quyidagi  ko'rinishga  ega  bo'ladi:

Su  +  H , S 0

4

 



C u S 0

4

 +   SO,  +  H 20



Elektron  balans  usuli  bilan  koeffitsiyentlar  tanlab,  oxirida 

quyidagini  hosil  qilamiz:

C u   +   2 H

2

S 0



4

  -»  C u S 0 4+   S 0

3

  +   H 20



6.36.

  Reaksiya  sxemalarini  davom  ettirib  yozing,  elektron 

b a la n s   usuli  bilan  k o e ffitsiy e n tla r  ta n la n g ,  q a y ta ru v c h i  va 

oksidlovchilarni  ko'rsating:

a)  N a  +   H 20   -»  ...

b)  F e , 0

3

  +   C 0   -»  ...



d)  S 0

2

  +  0



2

  ->  ...

e)  C H

4

  +   0



2

  -»  ...

f)  S  +   H N 0

3

  ->  ...



6.37.

  Quyidagi  oksidlanish-qaytarilish  reaksiyasi  tenglamasini 

tuzing:

Kl  +   K M n 0



4

+ H


2

S 0


4

  ->  ...



Yechish. 

Kaliy  p erm an g an at  m arganes  yuqori  oksidlanish 

darajasi  +7 ga ega bo'ladi,  binobarin,  K M n 0

4

 — oksidlovchi.  Uning 



qaytarilish  mahsulotlari  muhitning  kislotaligiga  bog'liq  va  uni 

quyidagi  sxema  bo'yicha  tasvirlash  mumkin:

K M n O   +   qaytaruvchi

+H+ 


> M n 2+

+ H :°   -> M nO ,  +.



Bizning  m iso lim iz d a   reaksiya  kislotali  m u h itd a   b o rm o q d a , 

b in o b a rin ,  kaliy  p e r m a n g a n a tn i n g   qaytarilish  m a h s u lo ti  — 

M n 2+  ( M n S 0 4)  dir.  Qaytaruvchi  yodid  ioni  bo'lib,  u  molekular 

yodgacha  1

2

  oksidlanadi.  Bundan  tashqari,  kaliy sulfat  K



2

S 0


4

 hosil 


bo'ladi,  kislotadagi  vodorod  ionlari  esa  K M n 0

4

  dagi  kislorod 



atom lari  bilan  suv  hosil  qiladi.  Reaksiya  sxemasining  oxirgi 

ko'rinishi:

Kl  +   K M n 0

4

  +  H



2

S 0


4

  ->  M n S 0

4

  +   I


2

  +   K


2

S 0


4

  +  H 20

Elektron  tenglamalarni  tuzamiz  qaytaruvchi  va  oksidlovchi 

uchun  koeffitsiyentlar  topamiz:

-1 



о 



2 1 - 2  e =   1

2

 



5

+ 7  

_  

+ 2

M n + 5 e =   M n  

2

Koeffitsiyentlarni  reaksiya  sxemasiga  qo'yamiz:



1 0 K I+   2 K M n 0

4

 +  H , S 0



4

 

2 M n S 0



2

  +   512  +  K

2

S 0


4

  +   H 20

Qolgan  koeffitsiyentlarni  quyidagi  tuz,  kislota,  suv  tartibda 

tanlaymiz.  Oxirida  quyidagini hosil qilamiz:

10KT  +  2 K M n O , +  

8

H ,S O ,  -   2 M n S O ,  +  5L  +  6 K , S 0



4

  +   8 H , 0



4

2

4

 

4

2

2

4

 

2

6.38.


  Oksidlanish-qaytarilish  reaksiyalarining  tenglamalarini 

tuzing:


a)  N a N O ,  +   K M n 0 4+   H

2

S 0



4

  -»  ...

b)  N a N O ,  +   K M n 0

4

  +   K O H   -»  ...



d)  N a N O , +   K M n 0

4

 +   H 20   ->  ...



e)  N a , S 0

3

+ N a



2

C r


2

0

7



+ H , S 0

4

 



...

0   P b 0 2+   HCI  -»  P b C I2+   ...

g)  F e S 0 4+  K M n 0 4+  ...  —>  M n S 0

4

  +  ...



6.39.

  Quyidagi  o'zgarishlarni  amalga  oshirish  u chun  im kon 

beradigan  reaksiyalarnig  tenglamalarini  tuzing.

a)  SO, —>  N a ,S O , -» N a ,S O .









s

 



4

b)  F e C l

2

- + F e


2

( S 0


4

)

3



- » F e ( O H

) 3


d)  C u  -»  C u ( N 0

3) 2


  —> C u ( O H

) 2


  +   C u O

e)  K M n O ^   M n 0 2—>  M n C l 2->  M nS



Sh u   r e a k s iy a la m in g   qaysi  b iri  o k s i d l a n i s h - q a y t a r i l i s h  

reaksiyalariga  kiradi.  Bunday  reaksiyalarga  elektron  balans  usuli 

bilan  koeffitsiyentlar  tanlang.

Yarim  reaksiyalar  usuli 

(ion-elektronli  balans  usuli)

6 .4 0 . 

Y a rim   rea k s iy a la r  u su li  b ila n   q uyidagi  sxem aga 

koeffitsiyentlar  tanlang:

C r(N 0

3) 3


 +  NaBi0

3

 +  H N 0



3

 -»  H


2

Cr

2



0

7

  +  B i(N 0 3)3+  N aN O ,+   H 20



Yechish.

  Reaksiya  davomida  oksidlanadigan  va  qaytariladigan 

zarrachalarni  aniqlaymiz.  Xromning  uch  valentli  ioni  dixromat 

ioniga aylanadi:

C r 3+->  C r

2

0 72'



mol  C r , 0 72-  ionining  hosil  bo'lishi  uchun  2  mol C r3+  ionlari 

va  7  mol  suvdan  olinishi  mumkin  bo'lgan  7  mol  atomar  kislorod 

kerak bo'ladi.  Bunda vodorod  (14  mol)  ion  ko'rinishida bo'ladi:

C r

34

  +  7 H 20  



C r

2

0 72-   +  14H +



T e n g l a m a n in g   h a r  ikkala  to m o n i d a g i   z a r y a d la r   s o n in i 

tenglashtirib,  quyidagini  hosil  qilamiz:

2 C r 3+  +   7 H , 0   -  

6

e~-» C r



22

  0


7

  +   14H+

C r3+  ionlari  ushbu  reaksiyada  qaytaruvchi  bo'lib  xizmat  qiladi.

BiO,~  ioni  Bi3+  ga  aylanadi.  Bunda  atom ar  kislorod  (3  mol) 

vodorod 

( 6


  mol)  ionlari  bilan  bog'lanib  suv  hosil  qiladi:

BiO  - +  

6

H + ->  Bi3+  +  3 H 20



Zaryadlar  sonini  tenglashtirib,  quyidagini  hosil  qilamiz:

B i 0 3- +  

6

H + +  2e"->  Bi3+  +  3 H 20



B i 0 3_ —  ionlari  oksidlovchilardir.

Oksidlanish  va  qaytarilish  reaksiyalarining  tenglam alarini 

qo'shib  reaksiyaning  qisqartirilgan  ionli  tenglamasini  tuzamiz. 

B u n d a   h a r   b ir   t e n g l a m a n i   s h u n d a y   a n i q   k o e f f it s i y e n tg a  

ko'paytirilishi  kerakki,  qaytaruvchi  m odda  bergan  elektronlarning 

miqdori  oksidlovchi  modda  qabul qilgan elektronlarning  miqdoriga 

teng  bo'lsin:


3C r3+  +   7 Н 20   -  

6

е~= Сг



2

0 72-  +   14Н +  1 

B i 0 , -   +  

6

H + +   2e-  =  Bi3+  +   3 H 20  



3

2Сг3+  +  ЗВЮ^  +  7 H 20 + 1 8 H += C r 20 7~ +  3Bi3+  + 14 Н +  9 Н 20  

yoki

2 C r 3+  +   3BiOj"  +   4 Н += Сг



2

0 72-  +   3B i3++   2 Н 20

Tenglamaning  o ‘ng va  chap  tomoniga  moddalaming  o ‘xshash 

io n la rid a n   b ir  xil  m iq d o rin i  yozib,  reaksiyaning  m o lek u ly ar 

shakldagi  tenglamasini  yozamiz:

2 C r 3+  +   3 B i 0 3-   +   4 H +=  C r

2

0 72"  +   3Bi3+ +   2 H 20  



6 N 0 3-  +   3 N a +  +  

6

N O



3

- +  2 H += 2 H +  +   9 N 0 3~+  3 N 0 3~  +   3 N a + 

2C r(N 0

3

)



3

+3N aB i0

3

+ 6 H N 0



3

=H

2



Cr

2

0



7

+3B i(N 03)3+ 3 N a N 0

3

+2H 20


6.41. 

Quyidagi  sxema  bo'yicha  boradigan  reaksiyaga  yarim 

reaksiyalar  usuli  bilan  koeffitsiyentlar  tanlang:

N a B r   +  K M n 0

4

  +   H 20   ->  Br,  +   M n 0 2+   N a O H  +  K O H



Yechish.

  Brom  ioni  Br"  elektron  berib  molekular  bromga 

o'tadi,  binobarin  u  qaytaruvchidir:

2 B r ~ -   2 e - = B r

2

P erm an g anat  ioni  —  M n 0 4~  oksidlovchi  bo'lib,  m arganes 



(IV)  oksidga  aylanadi.  Ortib  qolgan  2  mol  kislorod  moddasi  suv 

( 2


  mol)  bilan  o 'zaro  bog'lanib  gidroksil  ionlari  hosil  qiladi:

M n 0 4~  +  2 H 20  

M n 0

2

 +  4 0 H -



lonlar  zaryadlarini  hisobga  olib,  quyidagini  hosil  qilamiz: 

M n 0 4" +   2 H 20   +   3e~ =  M n O , +  4 0 H ~

Reaksiya  tenglamasini  qisqartirilgan  ionli  shaklda  tuzamiz: 

2 B r - - 2 e - = B r

2

 

3



M n 0 4" +   2 H 20   +  3e  =  M n 0 2+ 4 0 H -   2

6

B r ~ +   2 M n O ~ +   4 H , 0   =  3Br



2

  +   2 M n O ,  +   8 0 H ~

Reaksiya  tenglamasini  molekular  shaklda  tuzamiz:


6

NaBr +  2 K M n 0

4

 +  4H 20  = 3Br



2

 +   2 M n 0

2

  +  


6

N aO H +  2 K 0 H

6 .42 . 

O k sid lan ish -q ay tarilish   reaksiyalari  te n g la m a la rin i 

yarim  reaksiya  usulidan  foydalanib  tuzing:

M n O ,  +   K C 1 0

3

 +   KOH 



K

2

M n 0



4

  +   KC1  +   H 20



Yechish.

  Marganes  (IV)  oksid  manganat  — ionga  aylanadi:

M n O , - >   M n 0 42-

Bunday  aylanish  uchun  2  mol  modda  miqdoridagi  kislorod  kerak, 

uni  (4  mol)  gidroksil  ionlaridan  olish  mumkin.  Bunda  2  mol  suv 

ham  hosil  bo'ladi:

M n 0

2

  +  4 0 H -   ->  M n 0 42~ +   2 H , 0



Ion  zaryadlari  sonini  hisobga  olib,  quyidagini  hosil  qilamiz:

M n 0


2

  +  4 0 H - -   2e~ -»  M n 0 42~ +  2 H 20

Ushbu  reaksiyada  M n 0

2

  qaytaruvchi  bo'lib  xizmat  qiladi.



Xlorat  ionlari  C 103"  oksidlovchi  bo'lib,  xlor  ionlariga  Cl 

aylanadi.  Bunda  atom ar  kislorod  suv  molekulalari  bilan  bog'lanib 

gidroksil  ionlariga aylanadi:

c i o 3- +   3 H 20  

C

1

- +   6 0 H -



Zaryadlar  sonini  tenglashtirib  quyidagini  hosil  qilamiz:

C I 0 3-  +   3 H 20   + 

6

e -  =   C l-  +   6 0 H -



Reaksiyaning  tenglamasini  qisqartirilgan  ionli  shaklda  tu ­

zamiz:


M n 0

2

  +  4 0 H -  -   2e~=  M n 0 42"  +   2 H 20



3

C IO .-  +  H , 0   + 

6

e- = Cl* +   6 0 H





2

1

3 M n 0



2

  +   1 2 0 H - +   C I O - +   3H 20   = M n 0 42“ +   C1-+  6H 20  +  6 0 H ~

yoki

3 M n 0


2

  +  C I 0 3- +   6 0 H - =   3 M n 0 42-  +   c i - +   3 H 20

Reaksiya  tenglamasini  molekular  shaklda  tuzamiz:


3 M n 0

2

  +   К С 1 0



3

+ 6 К 0 Н = З К М п 0 4 +  KC1 +  3 H 20

6.43.

  Yarim  reaksiyalar  usuli  bilan  oksidlanish-qaytarilish 



reaksiyalarining  sxemalariga  koeffitsiyentlar  tanlang:

a)  N I  +   H

2

S 0


4

- » I


2

  +   H 2S  +  H 20

b)  H 2S  +   B r

2

+ H



2

0 - > H


2

S 0 4+ H B r

d)  C r , 0

3

  +   N a N O j  +   K O H   ->  K



2

C r 0


4

  +   N a N 0

2

 +   H 20



6.44.

 

Yarim  reaksiyalar  usulidan  foydalanib,  reaksiyalar 



tenglamalarini  qisqartirilgan  ionli  shaklda  tuzing:

a)  K l  +   K B rO . +   H CI  - » I,  +   K B r  +   KC1  +   H , 0

-> 

2

 



2

b)  F e S 0

4

  +  K


2

C r


2

0

7



 +   H , S 0

4

 -»  F e



2

( S 0


4) 3

  + C r , ( S 0

4) 3

  +


+   K

2

S 0



4

+ H 20


d)  C r  +  0

2

+ H



2

S 0 4 ->  C r

2

( S 0


4) 3

  +   H


2

+ H 20


e)  C a ( C 1 0

) 2


  +   N a 2S  +   H 20   -»  C a C l

2

  +   S +   N a O H



6.45.

  Yarim  reaksiyalar  usuli  bilan  oksidlanish-qaytarilish 

reaksiyalarining sxemalariga koeffitsiyentlar tanlang. Tenglamalarni 

qisqartirilgan  ionli  va  molekular shakllarda  yozing:

a)  K l  +   K N O , +   H

2

S 0



4

 

I



2

  +  N O   +   K

2

S 0


4

  +  H 20

b)  N a

2

C , 0



4

  +   K B r 0 3+   H 20   ->  C O ,  +   K Br  +   N a O H

d)  K M n 0

4

  +  K N 0



2

 +   H 20   ->  M n O ,  +   N a N 0

3

 +  K O H



e)  A g N 0 3+   P H 3+   H , 0  

Ag  + H


3

P 0


4

  +   H N 0

3

O ksidlanish-qaytarilish  reaksiyalarining  tenglam alari 



b o ‘yicha  hisoblashlar

6.46.


  Texnik  natriy  sulfitning  massasi  9  g  b o ‘lgan  namunasi 

bilan  boradigan  reaksiyaga  kaliy  permanganatning  K M n 0

4

  massa 


ulushi  7,9%  bo'lgan  40  g  massali  eritmasi  sarf  qilindi.  Texnik 

sulfitdagi N a , S 0

3

  ning  massa ulushini  aniqlang.  Kaliy permanganat 



bilan  natriy sulfit orasidagi  reaksiya sulfat kislota  ishtirokida  boradi.

Yechish.

  Reaksiyaning  tenglamasini  tuzamiz:



5NajS0

3

  + 2KM n0



4

 +   3H


2

S 0


4

 -  5Na,S0

4

 + 2 M n S 0



4

 +  K ,S0

4

 +  3H20


S+4-   2 e - = S

+6

 



M n


+7

  +  5e~ =  M n

+2

 

2



Kaliy permanganatning massasini va  modda  miqdorini  aniqlaymiz: 

m ( K M n 0 4)  =   /ж о (К М п 0 4); 



m =

 40,0  •  0,079  g =   3,16  g; 

m(KMnO  ) 

3  16


/?(КМп

0

4)  =   -Щ м п Ь ' ') ; 



" ( K M n 0 4)  =  

mol  =  


0 , 0 2

  mol.


Reaksiya  tenglamasidan  quyidagi  kelib  chiqadi:

«(K M n O ,}) 

7

=   - ;   bundan 



«(Na^SOj) 

5

/?(Na



2

SO.) =   I « ( K M n 0 4);  w(Na

2

S 0 3)  =  



mol =  0,05  mol.

N am una  tarkibidagi  Na,SO,  massasi: 

k-' 

1 

j

m ( N a , S 0 3)  =   « (N a ,S O ,)  •  A/(Na



2

S 0 3);


/n(Na

2

S 0 3)  =  0,05  •  126  g =  6,3  g  ni  tashkil  qiladi.



Texnik  sulfitdagi  N a , S 0

3

  ning  massa  ulushini  hisoblaymiz: 



m ( N a , S O , )  

,

J  co(Na



2

S 0 3)  =   f



  =

  0,7  yoki  70%.

6.47.

  Massasi 



8

  g  bo'lgan  kaliy  sulfitni  neytral  eritm ada 

oksidlash  uchun,  kaliy  permanganatning  qanday  massasi  kerak 

b o ‘ladi?  Javobi:  5,33  g.

6.48.

  Massa  ulushi  3  %  bo'lgan  natriy  sulfitning  50  g  massali 



eritmasini  (eritma  tarkibida  kaliy  gidroksid  h am   bor)  oksidlash 

uchun  massa  ulushi  4%  bo'lgan  kaliy  permanganatning  120  g 

massali  eritmasi  yetadimi?  Javobi:  yetmaydi.

6.49.


 J

2

  ning massa ulushi  2%  bo'lgan  150 g massali  molekular 



yod  eritm asi  bilan  reaksiyaga  kirishadigan  n o rm al  sharoitda 

o'lchangan  qancha  hajm vodorod  suifid  kerak bo'ladi?

6.50.

  Molekular  yod  eritmasini  to 'la   rangsizlantirish  uchun 



tem ir  (II)  sulfatning  massa  ulushi  10%  b o 'lg a n   76  g  massali 

eritmasi  sarf qilindi.  Dastlabki  eritmada  yodning  qanday  massasi 

bo'lgan?  Javobi:  6,35  g.


Elektroliz  vaqtida  elektrodlarda  boradigan jaray o n lar

7.1. 


Kaliy  brom id  suyuqlanm asining  elektrolizi  reaksiyasi 

tenglamasini  yozing.



Yechish. 

K aliy  b r o m id   su y u q la n m a s i  q uyidagi  io n larg a 

dissotsilanadi:

K B r 


K +  +  B r'

Hosil  b o ‘layotgan  kationlar  elektr  toki  ta ’sirida  manfiy  elek­

trod  tomoniga  (katodga)  harakatlanadi  va undan  elektronlar qabul 

qiladi  (qaytariladi):

katod  (-)  K+  +   ё  =   К

Manfiy  zaryadlangan  ionlar — brom   ionlari  elektr  maydoni 

t a ’siri  ostida  musbat  elektrod  tomonga  (anodga)  harakatlanadi  va 

elektronlar  beradi  (oksidlanadi):

a n o d   (+ )  2Br~ — 2e~ =   Br

2

Oksidlanish va  qaytarilish jarayonlarining tenglamalaridan  har 



qaysisini  katoddagi  va  anoddagi  jarayonlarda  ishtirok  etadigan 

elektronlar  sonini  tenglashtirish  u ch u n   tegishli  koeffitsiyentga 

ko'paytirib,  so'ngra  bu  tenglamalarni  qo'shish  mumkin:

K +  +  e “ =   К 

2 B r   -  2 e ~ =   Bn

2

2 K +  +   2 В Г  



elcktroliz  >2 K +   Br

yoki  molekular  shaklda:



2KBr 

elektroliz  >2K  +   Br

2

7.2.


  Quyidagi  birikmalar  suyuqlanmasining  elektroliz  tengla­

malarini  tuzing:  a)  NaCl;  b)  K

2

S;  d)  BaCl,.



7.3.

  Sulfat  kislotaning  suvli  eritmasini  inert  elektrodda  b o ra­

digan  elektroliz  reaksiyasining  tenglamasini  yozing.

Yechish.

  Suvli  eritmada sulfat  kislota  ikki  bosqich bo'yicha  ion­

larga deyarli  to'la dissotsilanadi:

I b o s q i c h



h

2

s o ;  



<=±  H +  +   SO;

Eritma  orqali  doimiy elektr toki  o'tkazilganda  katod  tom onga 

vodorod  ionlari  harakatlanadi  va  ular  qaytariladi:

katod  (-)  2 H +  +   2e  =   H

2

A nod  y aqinida  sulfat  ionlari  t o ‘p lan ad i,  lekin  ular  suvli 



eritmalarda  oksidlanmaydi,  chunki  suv  oson  oksidlanadi:

anod  (+ )  2 H , 0   -   4e~ =  4 H +  +  0

2

Elektroliz  reaksiyalarining  yig'indi  tenglamasini  tuzamiz:



2 H +  +  2e~ =   H

2

 



2

2 H , 0 - 4 e - = 4 H +  +   O,

4 H +  +  2 H

2

0 - - - e---l- - - - - - >  2 H



2

+ 4 H 1 +   0

2

O 'ng  va  chap  tomondagi  o'xshash  ionlarni  (ular  tagiga  chizilsin) 



bir  xil  miqdorda  chiqarib  yuborib  quyidagini  hosil  qilamiz:

Л

1 1



  r-v 

ele ktro liz  

л и   _i_  / л

2 H 20 ---------------- >2H

2

 +   0


2

7.4. 


Mis (II)  xloridning suvli  eritmasi  inert elektrodda elektroliz 

qilinganda  elektrodlarda  qanday jarayonlar  sodir bo'ladi?



Yechish.

  Eritmada  mis  (II)  xlorid  ionlarga  dissotsilanadi:

C u C l

2

 



C u 2+  +  2 С Г

Mis  elektrodning  standart  elektrod  potensialining  qiymati 

musbat  (0,34V),  binobarin  mis  (II)  ionlari  suvli  eritmalarda  oson 

qaytariladi:

katod  (—)  2 C u 2+  +   2e~ =   Cu

Xlor-anionlari  kislorodsiz  kislotalarning  ko'pchilik  anionlari 

kabi  suvli  eritmalarda  oksidlanadi:

anod  (+ )  2 С Г   — 2e“ =   C l

Jarayonning  yig'indi  tenglamasi:



C u 2+  +   2e~ =   C u 

1

2 С Г - 2 е - = С 1 ,



C u 2+  +  2 С Г  

ele-ktroli7:-^   Cu + CU



yoki

7.5.  M is  (I I )   sulfat  suvli  eritm asin in g   mis  elek tro d d ag i 

elektrolizi  reaksiyalarining  tenglamalarini  yozing.

Yechish.

  Katodda mis kationlari  qaytariladi:

katod  (—)  C u 2+  +   2e“ =   Cu

Mis  elektrod  b o ‘lgani  u ch u n   an o d   jarayoni  elektrodning 

oksidlanishi  bilan  boradi:

anod  (+ )  С Г   — 2e- =   Cl2+

Shunday  qilib, jarayon  natijasida  mis  anodda  eriydi,  lekin mis 

m o d d a sin in g   s h u n c h a   m iq d o ri  (o zg ina  y o ‘q o tish n i  hisobga 

olmaganda)  katodda  ajralib  chiqadi.  Elektroliz  reaksiyalarining 

yig'indi  tenglamalarini  eruvchan  anod  bilan  yozib  bo'lmaydi.

7.6.  Nikel  (II)  nitratning suvli  eritmasi  inert elektrod yordamida 

elektroliz  qilinganda  elektrodlarda  qanday  reaksiyalar sodir bo'ladi?



Yechish.

  Nikel  (II)  nitrat  eritmasida  quyidagi  ionlar  bo'ladi:

N i ( N 0

3 ) 2


 

N i


2

+ +2NC>3


Elektroliz vaqtida katod yaqinida nikel kationlari va suv bo'ladi. 

Nikel  elektrodning  standart  elektrod  potensiali  —  0,25  V  ga  teng 

bo'lgani sababli,  katodda parallel  holda  ikkita jarayon boradi:  nikel 

(II)  kationlarining  va  suvning  qaytarilishi:

katod (—) Ni2+ +  2e_ =  N i 

a)

2H 20  +  2e~ — H



2

 +  2 0 H -  

b)

N itra t  ionlari  a n o d   y aq in id a  to 'p la n a d i:  lekin  suv  oson 



oksidlanadi:

an od   (+ )  2 H 20   -   4 e - =  4 H +  +  0

2

Elektrodlarning  birida  boradigan  bir  nechta  parallel  j a r a ­



y o n la r  reak siy alarin in g   y ig 'in d i  te n g lam a larin i  yozish  kerak 

emas:  ushbu  misolda,  masalan,  (a)  reaksiyaga  qancha  miqdorda  va 

(b)  reaksiyasiga  q a n c h a   m iq d o rd a   elek tr  toki  sarflanganligi 

n o m a ’lum.

7.7.  Kaliy  yodid  va  natriy  sulfatning  suvli  eritmalarini  inert 

elektrod  biln  boradigan  elektroliz  reaksiyalarining  tenglamalarini 

yozing.

7.8.  Quyidagi  tuzlarning  suvli  eritmalari  inert  elektrod  yorda-



mida  elektroliz  qilinganda  qanday  mahsulotlar  hosil  b o ‘ladi?  a) 

A g N 0 3;  b ) Z n S 0 4;  d)A uClv

7.9.

  HCI va  H N O ; suvli  eritmalarini  inert  elektrod  ishtirokidagi 



elektroliz  reaksiyalarining  tenglamalarini  yozing.

7.10.


  Inert  elektrod yordamida  natriy xloridning suvli eritmasi 

elektroliz  qilinganda  qanday  moddalar  olish  mumkin?

7.11.

  Inert  elektrod  va  kobalt  (eruvchan)  anod  bilan  kobalt 



( I I )   n itr a tn in g   suvli  e ritm a s i  e lek tro liz  q ilin g a n d a   q a n d a y  

jarayonlar  sodir  bo'ladi?

7.12.

  N atriy  gidroksidning  suyuqlanmasi  va  suvli  eritmasi 



elektroliz qilinganda sodir bo'ladigan jarayonlarning tenglamalarini 

yozing.


7.13.

  Quyidagi moddalaming suvli eritmalarining elektroliz reak­

siyalari  tenglamalarini  tuzing:  a)  A uCl3;  b)  K

3

P 0 4;  d)  P t ( N 0 3)r  



Elektroliz  inert  elektrodlar  bilan  olib  boriladi.

H isoblashga  doir  m asalalar

7.14.

  Anodda  massasi  762  g bo'lgan  yod  ajralib  chiqsa,  natriy 



yodid  suyuqlanmasi  elektroliz  qilinganda  katodda  qancha  massa 

natriy  ajralib  chiqadi?



Yechish.

  Elektroliz  reaksiyasi  tenglamasini  tuzamiz.  Suyuq­

lanmada tuz quyidagi  ionlarga dissotsilanadi:

NaJ  p i   N a +  + 1"

Elektrodlarda  boradigan jarayonlar:

katod  (—)  N a +  +  e- =   N a 

anod  (+)  2J“  —  2e‘ =   1, 



1

2 N a +  +   2 Г — clcKtrol'z - > 2 N a ++   I,

yoki

2N aI 


clcktroliz  >  2N a  +   I

Ajralib  chiqqan  yod  moddasining  miqdorini  aniqlaymiz:



n

( Ч ) =   З ь ) ; 

« ( ^ ) =   Щ  

m o 1


  =  

3

  mo1-



Elektroliz  reaksiyasining  tenglamasidan 


Download 6.95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   81




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling