' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko
Bu reaksiya qo'rg'oshin (II) oksidning kislotali xossalarini
Download 6.95 Mb. Pdf ko'rish
|
Bu reaksiya qo'rg'oshin (II) oksidning kislotali xossalarini namoyon qilishini ko'rsatadi. Xuddi shu reaksiyani asosli oksid bilan ham namoyish qilish mumkin, masalan: PbO + N a 20 = N a 2
asosli oksid 5 .21. BaO va Ba(O H ), moddalarining asosli xususiyatini isbotlaydigan reaksiyalarga misollar keltiring. 5 .2 2 . Cr ( III) g id ro k sid n in g a m fo terlik x u su siy a tin i isbotlaydigan reaksiyalaming tenglamalarini yozing. 5.23. Juft qilib olingan quyidagi moddalar orasida borishi mumkin bo'ladigan barcha reaksiyalaming tenglamalarini yozing: kaliy oksid, fosfor (V) oksid, bariy gidroksid, sulfat kislota, kaliy y o d id , q o 'r g 'o sh in (II) nitrat. Eritmada boradigan reaksiyalaming tenglamalarini qisqartirilgan ionli shaklda tasvirlang. Yechish. Birikmalarni qanday sinflarga tegishli ekanligini a ni ql aymi z: K , 0 — asosl i o k s i d , P 4
]0
)2
4
3)2
— tuzlar. Asosli oksid K20 kislotali oksid va kislota bilan o'zaro ta’sir etadi: 6K20 + P 4
]0
4
2
4
2
4
]0
4
,0
6
)2
3
4)2
4
)0
6
3
Ва2+ + 2 0 Н - + 2 Н + + S 0 42- = B a S 0 44, + 2 Н ,0 va qo'rg'oshin (II) nitrat bilan ham: B a(O H )2
,)2
)2
P b (N O ,)2
+ 2B a(O H 3) 2= Ba[Pb(O H )4] + B a ( N 0 3)2
P b 2+ + 4 0 H - = [P b (O H )4]2- Sulfat kislota bilan qo‘rg‘oshin (II) nitrat orasida ham shunday reaksiyalar bo'lishi mumkin: H 2
4
0
3
4 4 va kaliy yodid bilan qo'rg'oshin (II) nitrat orasida ham: 2KI + P b ( N 0 3)2= P b l 2
3
3
4
2
4
kaliv gidrofosfat H 3
4
2
4
kaliy digidrofosfat Bunda birinchi holda 1 m ol fosfat kislotaga 2 mol kaliy gidroksid olinishi, ikkinchisida — 1
556
5 .2 7 . M is (II) gidroksoxlorid, kaliy gidrosulfid, kalsiy gidrokarbonat olish mumkin bo'ladigan reaksiyalaming tengla malarini yozing. 5.28. Yozuvi bo‘lmagan to'rtta probirkada quyidagi modda- larning eritmalari bor: natriy sulfat, natriy karbonat, natriy nitrat va natriy yodid. Qanday reagentlar yordamida qaysi probirkada qanday tuz borligini aniqlash mumkin? Reaksiyalaming tengla malarini molekular va qisqartirilgan ionli shakllarda yozing. Yechish. Har qaysi eritma namunasiga bariy xlorid eritmasi qo'shiladi, tarkibida N a ,S 0 4
2
3
reaksiya sodir bo'ladi. N a 2
4
2
4
2
3
3
2
0
2
c o 2T
+ H 20
3
3
21“ + Pb2+ = Pbl 2i 5.29. Uchta probirkada bo'lgan sulfat, nitrat va xlorid kislotalami bir-biridan qanday reagentlar yordamida farq qilish mumkin? Tegishli reaksiyalaming tenglamalarini molekular va ionli shakl larda yozing. Javobi: BaCl 2
3
reagentlar yordam ida farq qilish m umkin? Peaksiyalarning tenglamalarini yozing. Javobi: xlorid (yoki nitrat) kislota eritmasidan foydalanish kerak. 5.31. Quruq tuzlar: natriy xlorid, natriy karbonat, natriy sulfidlar idishlarning qaysi birida ekanligini qanday reagentlar yordamida aniqlash mumkin? Tegishli reaksiyalaming tengla malarini yozing. Yechish. Har qaysi idishdan olingan quruq tuz namunasiga kislota, masalan, xlorid kislota ta’sir ettirish kerak. Natriy sulfidli probirkadan xarakterli yoqimsiz hidli vodorod suifid ajralib chiqishi bilan o'zaro reaksiyaga kirishadi: N a 2S + 2HC1 = H 2S T + 2NaCl Natriy karbonat kislota bilan uglerod (IV) oksid — hidsiz gaz ajralib chiqishi bilan o'zaro reaksiyaga kirishadi: N a 2
3
2
H isoblash uchun m oddaning m iqdori 1 m ol b o'lgan oksid namunasini tanlaymiz, ya’ni B 2
massasini aniqlaymiz: m(B 2
2
2
Oksid formulasidan: n( В) = 2 л (В ,0 3); я(В) = 2 • lg = 2 mol chiqadi. Borning massasini topamiz: /я(В) = и(В) • M(B); m( B) = 2 ■ 11 g = 22 g. Oksiddagi borning massa ulushini aniqlaymiz: 5 .34. Kalsiy gidroksid va kalsiy karbonatdagi kislorodning massa ulushini toping. Javobi : C a(OH), da 43,2% va C a C 0 3
48,0%. 5 .3 5. Temir gidroksidning formulasini aniqlang, agar uni tashkil qilgan elementlaming massa ulushlari ma’lum bo'lsa: 62,2% temir, 35,6% kislorod, 2,2% vodorod. Yechish. Hisoblash uchun massasi 100 g, ya’ni m (gidroksid) = 100 g bo‘lgan temir gidroksid namunasini tanlab olamiz. Atomar temir, kislorod va vodorodning massalarini aniqlaymiz: /w(Fe) = ///(gidroksid) • co(Fe); m( Fe) = 100 • 0,622 g = 62,2 g. m{ O) = /w(gidroksid) • co(O); m{0) = 100 • 0,356 g = 35,6 g. / 77
/? 7
Atomar temir, kislorod va vodorod moddalarining miqdorini aniqlaymiz: = «(Fe) = ^ mol = 1,1 mol; = Щ О ) ; = Тб^ mo1 = 2’2 moI; =
Ў( Н) ’
= m o 1 = 2 ’ 2 m o 1 ' Shunday qilib, /»( Fe) : / 7
0
1,1
ga bo'lib, quyidagini olamiz: л ( Ғ е ) : / 7
0
1
2
2
Binobarin, gidroksid formulasi Fe(O H )2. 5 .3 6 . Qalay va xlorning qalay xloriddagi massa ulushlari tegishlicha 62,6 va 37,4% ga teng. Xlorning eng oddiy formulasini aniqlang. Javobi : SnCl, 5.37. Vodorod, fosfor va kislorodning qandaydir kislotadagi massa ulushlari tegishlicha 3,66; 37,80 va 58,54% ga teng. Shu kislotaning eng oddiy formulasini aniqlang. Javobi : H 3
5 .3 8 . N ikel (II) sulfat kristallogidratidagi suvning massa ulushi 44,8% ga teng. 1 mol kristallogidrat tarkibida suv modda- sidan qancha miqdor bor? Javobi : 7 mol. 5.39. Bariy gidrokarbonat olish uchun bariy gidroksidning massa ulushi 5% b o‘lgan 80 g massadagi eritmasi orqali uglerod (IV) oksidning qanday minimal hajmi o ‘tkazilishi lozim. Yechish. Bariy gidroksid va m o‘1 miqdordagi uglerod (IV) oksid orasidagi reaksiyaning tenglamasini yozamiz: B a(O H ), + 2CO = B a (H C 0 3)2
Eritma tarkibidagi bariy gidroksidning massasini aniqlaymiz: w (Ba(O H )2) = wco(Ba(OH)2); /я(Ва(ОН)2) = 80 • 0,05 g = 4 g. Bariy gidroksid moddasining miqdori: л(В а(О Н )2) M(Ba(OH)2) ’ /?(Ba(OH)2) = -yy mol = 0,0234 mol. Reaksiya tenglamasidan: ,(£ (O H h ) = f ■ "(CO ,) = 2»(Ba(O H );)| m (C02) = 2
Normal sharoitdagi gazning hajmini aniqlaymiz: K (C 02) = n( C O ,) • V m; K(C02) = 0,0468 • 22,4 1 = 1,05 1. 5.40. Kalsiy gidroksid eritmasi orqali uglerod (IV) oksid o'tkazilganda massasi 8,1
g bo'lgan kalsiy gidrokarbonat olindi. Eritma orqali o ‘tkazilgan uglerod (IV) oksidning normal sharoitda o'lchangan hajmini aniqlang. Javobi : 22,4 I. 5.41. Sulfat kislotaning massa ulushi 8
eritmasiga natriy gidroksidning massa ulushi 12% b o ig an 50 g massali eritmasi qo'shildi. Hosil qilingan eritmadan ajratib olingan natriy gidrosulfatning massasi qanday boiadi? Javobi: 18 g. 5.42. Massasi 4,9 g b oigan tuzning parchalanishidan 1,344 1 hajmdagi (normal sharoitda) kislorod va kaliy xlorid hosil b old i. Dastlabki birikmaning eng oddiy formulasini aniqlang. Javobi: KC\Oy 5.43. Massasi 12,4 g b oigan natriy oksid suvda eritildi. Agar nordon tuz talab qilinsa, olingan natriy gidroksidni neytrallash uchun uglerod (IV) oksidning normal sharoitda olchangan qanday hajmi kerak boiadi? Javobi : 8,96 1. 5.44. Natriy asetatning gidrolizlanish reaksiyasining tengla masini qisqartirilgan ionli, ionli va molekular shakllarda tuzing. Shu tuz eritmasining reaksiya muhiti qanday bo'lishini ko'rsating. Yechish. 1. Natriy asetat CH,CO ONa — kuchli asos NaOH bilan kuchsiz kislota CH^COOH dan hosil bo'lgan tuz. Bu holda kuchsiz elektrolit kuchsiz kislotaning anioni bilan suvning o'zaro ta’sir etishidan hosil bo'ladi: CH ,CO O + H ,0 p i C H .C O O H + O H - 3 2 ' .>
Bundan ko'rinib turibdiki, eritmaning ishqoriy muhitga ega bo'lishi gidroksid ionlari borligidan kelib chiqadi. 2. Tenglamaning chap va o'ng tomonlariga natriy ionlarini qo'shib yozib. reaksiyaning ionli shakldagi tenglamasini olamiz: N a + + C H 3
S. Molekular shakldagi reaksiyaning tenglamasi: CHjCOONa + H ,0 p i C H ,C O O H + N aO H 5.45. Kaliy sulfidning gidrolizlanish reaksiyasining tenglama sini qisqartirilgan ionli, ionli va molekular shakllarda tuzing. Tuz eritmasining reaksiya muhiti qanday bo'lishini ko'rsating. Yechish. Kaliy suifid — kuchli asos KOH bilan ikki negizli kuchsiz kislota H,S dan hosil bo'lgan tuz. Agar tuz hosil qiladigan kuchsiz elektrolit bosqich bilan dissotsilansa, u holda gidroliz ham bosqich bilan boradi. Ushbu misolda gidrolizlanish ikki bosqichda boradi. Suv bilan kuchsiz kislotaning ionlari — suifid va gidrosuifid ionlari o'zaro ta’sir etadi. I b o s q i c h a) S 2
b) 2N a+ + S 2
d) N a 2S + H 20 N aH S + NaOH II b o s q i c h a) H S - + H 20 p i H ,S + O H - b) N a + + HS~ + H20 p i H,S + N a + + OH~ Gidrolizlanish natijasida eritmada gidroksid ionlarning m iq dori ortadi, demak reaksiya muhiti ishqoriy bo'ladi. 5 .4 6 . Quyidagi tuzlarning gidrolizlanish reaksiyalarining tenglamalarini qisqartirilgan ionli, ionli va molekular shakllarda tuzing: a )N a N 0 3; b )N a H C 0 3; d)K 2
2
4
Bu tuzlar eritmalaridagi reaksiyalaming muhitini ko'rsating. 5.47. Am m oniy nitratning gidrolizlanish reaksiyasi tengla masini qisqartirilgan ionli, ionli va molekular shakllari ni yozing. Shu tuz eritmasining reaksiya muhiti qanday bo'lishini ko'rsating. Yechish. 1. Ammoniy nitrat N H 4
3
4
bilan kuchli nitrat kislota H N 0 3
asosning kationi N H 4+ suvning gidroksid ionlari bilan birikib, kuchsiz elektrolit — ammoniy gidroksid hosil qiladi: N H 4+ + H20 ^ N H 4OH + H + Eritmada vodorod ionlari mo'l miqdorda hosil bo'ladi, binobarin, muhit kislotali. 2. Tenglamaning chap va o'ng qismiga nitrat ionlarini qo'shib yozib ionli shakldagi reaksiyaning tenglamasini hosil qilamiz. n h 4
N H 4OH + H + + NO - 4
J 2 ^
4
3 3. Molekular shakldagi reaksiyaning tenglamasi: n h 4
N H 4OH + H N 0 3. 5 .4 8 . Tem ir (III) xloridning gidrolizlanish reaksiyasini qisqartirilgan ionli, ionli va molekular shakllarda yozing. Bu tuz eritmasining reaksiya muhitini ko'rsating. Yechish. Temir (III) xlorid FeCI, — kuchli xlorid kislota HCI bilan kuchsiz uch negizli asos Fe(O H )3
holda gidroliz uch bosqichda boradi. Suvning gidroksid ionlari bilan kuchsiz asos kationlari o'zaro ta’sir etadi: * N H 4OH bu yerda va keyin ham kuchsiz asoslarga taalluqli deymiz, buning m a ’nosi shuki: OH~ ionlari konsentratsiyasi a m m ia kning suvli eritm alarida ju d a katta emas. Q o 's h im c h a bu m o dda ning formulasini gidrat N H 3 ■
H , 0 yoki N H
3 - л Н 20 k o ‘rinishda ifodalanadi, ch unki N H 4OH zarrachalari eritm ala rda topilm agan.
|
ma'muriyatiga murojaat qiling