' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko
Download 6.95 Mb. Pdf ko'rish
|
I b o s q i c h a) F e3+ + H 20 F e(O H )2++ H + b) F e3+ + ЗСГ + H20 F e(O H )2+ + H + + ЗСГ d) F eC l 3
F e (O H )C l,+ HCI II b o s q i c h a) F e(O H )2+ + H 20 F e(O H )2++ H + b) F e ( OH) 2++ 2 C 1 - + H 20 ^ F e (O H )2+ + H + + 2СГ d) F e(O H )C l2+ H20 ^ F e(O H ) 2
i l l b o s q i c h a) F e(O H ),+ + H 20 ^ F e ( O H ) , + H+ b) F e(O H )2+ + Cl “ + H 20 <=± F e(O H )3
d) F e(O H ) 2
)3
4
4
2
f ) A l( N 0 3) 3. Bu birikmalar eritmalari reaksiyasining m uhitini ko'rsating. 5 .5 0 . 1) A m m oniy asetat; 2) natriy xlorid tuzlarining gidrolizlanish reaksiyalarining tenglamalarini tuzing. Yechish. 1. Ammoniy asetat C H ,C O O N H 4
N N 4OH bilan kuchsiz kislota C H 3COOH dan hosil bo'lgan tuz. Bunda kuchsiz asos kationi ham, kuchsiz kislota anioni ham kuchsiz elektrolitlar hosil qiladi: N H 4+ + C H 3
Molekular shakldagi reaksiyaning tenglamasi: C H 3
4
563
HCI dan hosil bo'lgan tuz. Bunday tuzlar gidrolizga uchramaydi, chunki kuchsiz elektrolitlar hosil bo'lmaydi.* 5.51. Quyidagi tuzlarning qaytmas gidrolizlanish reaksiya larining tenglamalarini tuzing*: A l(C H 3
)3
4
G idrolizlanish reaksiyalarining tenglam alarini qisqartirilgan ionli, ionli va molekular shakllarda yozing. Javobi : b) ZnCl2; e) N H 4
5.53. Quyidagi tuzlarning gidrolizlanish reaksiyalarining teng lamalarini qisqartirilgan ionli, ionli va molekular shakllarda yozing: a) NaF; b) KHS; d) K 2
2
* Yuqori tem peraturada bu xildagi tuzlar ham gidrolizga uchrashi mumkin. Bunda natriy xloriddan gaz holidagi vodorod xlorid ajralib chiqishi sodir b o ' ladi:
N a C l + H 20 ?=> N a O H + HCI T ** Qaytmas gidrolizlanishda reaksiyaning tenglamasi bosqichga bo'linmaydi. 5.58. Natriy suifid va aluminiy xlorid eritmalarini qo‘shganda qanday jarayonlar sodir bo‘ladi? Reaksiya tenglamalarini tuzing. Yechish. Natriy suifid eritmada gidrolizga uchraydi. Tenglamani qisqartirilgan ionli va molekular shakllarda yozamiz: I b o s q i c h S2+ + H , 0 H S ++ OH - N a,S + H 20 p i N aH S + N aO H II b o s q i c h H S+ + H ,0 p i H2S + OH~ N aH S + H 20 N a 2
Eritmadagi reaksiyaning muhiti — ishqoriydir. Eritmaga vodorod ionlarning qo‘shilishi gidrolizlanish muvozanatini gidro lizlanish mahsulotlari hosil bo‘lish tomoniga siljitadi. Aluminiy xloridning gidrolizlanish tenglamalari: I b o s q i c h a) A l3+ + H 20 A l(O H )2+ + H + b) AICI 3
II b o s q i c h a) A 1 0H + + H ,0 p* A l(O H )2+ + H" b) A 1(0H )C 1 2
2
2
Gidroksid ionlar qo'shilganda bu sistemadagi muvozanat gidrolizlanish mahsulotlari tomoniga siljiydi. Ikkala eritma aralashtirilganda, ularning har ikkalasi reaksiya muvozanatining gidroliz mahsuloti hosil bo'lish tomoniga siljitishga yordam beradi: gidroksid-ionlar va vodorod ionlar birikib kuchsiz elektrolit — suv hosil qiladi. Reaksiyaning yakunlovchi tenglamasi: 3N a,S + 2A1C1 3
6
5.59. Tem ir (III) sulfat va kaliy karbonatning suvli eritmalari aralashtirilganda reaksiya mahsulotlaridan biri temir (III) gidroksid ekanligini hisobga olgan holda, reaksiya tenglamasini yozing. Nima uchun reaksiya natijasida tem ir (III) karbonat hosil bo'lmaydi?
N ima uchun aluminiy sulfat va natriy silikatning eritmalari a r a l a s h t i r i l g a n d a a l u m i n i y g id r o k s id c h o 'k m a g a tu s h a d i ? Jarayonning tenglamasini yozing. 6. OKSIDLANISH-QAYTARILISH REAKSIYALARI Oksidlovchi va qaytaruvchilar 6.1. Quyida keltirilgan reaksiyalaming qaysi biri oksidlanish- qaytarilish reaksiyalari hisoblanadi? a) 2N a + 2 H 20 = 2N a O H + H 2 T
b) N a 20 + 2HC1 = 2 N a C I + H 20 d) H
2 + СҚ = 2HC1 e) C l2+ H 2 ~0 = H C IO + HCI Yechish. Keltirilgan reaksiyalar tenglamalarining qaysi birida atomlarning oksidlanish darajasi o'zgarganligini aniqlaymiz: 0
+1
-2 + 1 - 2+1
0 a) 2 N a + 2 H 20 = 2 N a O H + H 2 + ] -2
+1 -1 +1 -1
+1 -2 b) N a 20 + 2 HCI = 2 N aC l + H 20 о 0
+ 1 -1
d) H 2 + C l 2 - 2HC1 0 +1 -2
+1 + 1-2 + 1-1
e) C l 2 + H 20 = H C IO + HCI a, d va e reaksiyalarda atom larning oksidlanish darajalari o'zgargan, binobarin ular oksidlanish-qaytarilish reaksiyalaridir.
Quyida keltirilgan tenglamalar asosida qaysi reaksiyalar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari ekanligini aniqlang. a) Z n + H 2 S 0
4 = Z n S 0 4 + H 2 t b) Z n S 0 4 + N a ,C O , = Z n C 0 31 + N a 2 S 0
4 d) Z n C l 2 + H 2S = Z nS i + 2HC1 e) Z n + S = Z n S f) Z n O + H , = Z n + H 20 g) Z n O + H 2 S 0 4 = Z n S 0 4 + H , 0 Javobi: a, e, f. a) 2А1 + 6НС1 = 2А1С1 3 + З Н 2 b) 2 H 2S + H 2 S 0 3 = 3S + 3 H 20 d) 8 H I + H 2 S 0
4 = 4 I 2 + H 2S + 4 H 20 e) 2 K C 1 0 3 = 2K C 1 + 3 0 2 reaksiyalarida qaytaruvchi va oksidlovchilarni ko'rsating. Yechish. Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining borishida q ay taru v ch i e le k tro n b erad i va o k s id la n is h darajasi o rtad i. Oksidlovchi elektron qabul qiladi. Natijada oksidlanish darajasi kam ayadi. S h u n in g u c h u n k o 'r s a tilg a n te n g lam a lard a qaysi atomlarning oksidlanish darajalari o'zgarganligini aniqlash zarur: 0 +1
+3 0 a) 2A1 + 6HC1 = 2A1C13 + 3 H 2 U shbu reaksiyada Al — q a y taru v ch i, H CI (an iq ro g 'i H + ioni) — oksidlovchi. b) 2 H ,S + H 2 S 0
3 = 3S + 3 H 20 - 2
Bu yerda H 2 S(S) — qaytaruvchi, H 2 S 0
3 ( S 0
3 ioni yoki S) oksidlovchi. d)
8 HI + H 2 S 0
4 = 412 + H 2S + 4 H 20 H I (yodid-ion Г) — qaytaruvchi, H 2 S 0 4 (sulfat-ion S 0 42 yoki
S +h) — oksidlovchi. e)
2 KCIO
3 = 2KC1 + 3 0 , Bu reaksiya ichki molekular oksidlanish-qaytarilish reaksiyasidir. Bunda O
' 2 qaytaruvchi va С Г 5 oksidlovchi bitta modda tarkibiga kiradi. 6.4.
Q u y id a g i o k s i d l a n i s h - q a y t a r i l i s h r e a k s iy a la r in in g tenglamalarida qaytaruvchi va oksidlovchilarni ko'rsating: a) Z n + C u S 0 4 = Cu + Z n S 0 4 b) 4HC1 + M n 0 2 = C l2+ M n C l 2 + 2 H 20 d) 2 C u ( N 0 3 ) 2 = 2 C u 0 + 4 N 0 2 + 0
2 e) N H
4 N 0 2 = N 2+ 2 H 20 6.5. Quyida keltirilgan reaksiyalaming qaysi birida marganes (TV) o ksid M n O , o k s id lo v c h ilik x o ssa sin i va qaysi b ir id a qaytaruvchilik xossasini namoyon qiladi: a) 2 M n 0 2 + 2 H 2 S 0
4 = 2 M n S 0 4 + 0
2 + 2 H 20 b) 2 M n O z + 0 2 + 4 K O H = 2 K 2 M n 0
4 + 2 H 20 d) M n 0 2 + H 2 = M n 0 + 2 H 20 e) 2 M n O , + 2 N a B i 0 3 + 6 H N 0 3 = 2 H M n 0 4 + 3 B i 0 N 0 3 + + 3 N a N O , + 2 H , 0 j
Javobi : a, d reaksiyalarda M n O , — oksidlovchi; b, e reaksiyalarda M n 0 2
6 . 6 . Quyida keltirilgan reaksiyalar tenglamalarining qaysi birida temir birikmalari oksidlovchi, qaysi birida qaytaruvchi: a) F e , 0 3 + 2A1 = 2Fe + AI 2 0 3 b) F e 2 0 3 + 3 K N 0 3 + 4K O H = 2 K 2 F e 0
4 + 3 K N 0 2 + 2 H , 0 d) F e S 0 4 + M g = M g S 0 4 + Fe
e) 10FeS0 4 + 2 K M n 0 4+ 8H 2 S 0
4 = 5Fe
2 ( S 0
4) 3 + 2 M n S 0 4 +
+ K , S 0 4 + 8 H 20 f) 4 F e ( O H ) , + 0 2 + 2 H 20 = 4 F e ( O H ) 3 Javobi: b, e, f reaksiyalarda temir birikmalari qaytaruvchi; a, d reaksiyalarda — oksidlovchi.
Quyidagi reaksiyalar oksidlanish-qaytarilish reaksiya larining qaysi tiplariga kirishini aniqlang: a) H 2S + 8 H N 0 3 = H , S 0 4 + 8 N 0 , + 4 H 20 b) 2 H 2
2 S 0
3 = 3S + 3 H 20 d) 2 P b ( N O , ) 2
= 2 P bO + 4 N O , + 0 2 e) 2 N a N 0 3 = 2 N a N O , + 0 2 0 N H
4 N O , = N , + 2 H , 0 g) 3 H N 0 2 = U N O , + 2 N O + H 20 Javobi: a, b — m olekulalararo; d, e — ichki molekular, f, g — disproporsiyalanish. 6 . 8 . Quyida keltirilgan moddalaming qaysi birida marganes fa qat qaytaruvchi yoki faqat oksidovchi xossasini yoki unisini ham 568
bunisini h am namoyon qilishi mumkin: K M n 0 4, M n 0 2, M n 2 0 7, M n , K 2 M n 0 4, M nO . Yechish. K o 'rsatilg a n b irik m alard a m a rg an esn in g oksid- +7 + 4
+7
о lanish darajasini aniqlaymiz: K M n 0 7 , M n 0 2 , M n
2 O v , M n , K 2
Maiganes uchun xos bo'lgan eng yuqori oksidlanish darajasi +7, K M n 0
4 va M n 2 0
birikmalarida kuzatiladi. Binobarin, marganes bu b ir ik m a la r d a faq at o k s id lo v c h i b o 'li s h i m u m k in , y a ’ni oksidlanish darajasini pasaytiradi. Marganesning eng kichik oksidlanish darajasi oddiy moddada 0. Binobarin, marganes metali o'zining oksidlanish darajasini oshirib, faqat qaytaruvchi bo'lishi mumkin. Qolgan M n 0 2, K 2 M n 0 4 va M nO birikmalarida marganes unga ta ’sir etadigan reagentlarga bog'liq bo'lgan holda ham qaytaruvchi, ham oksidlovchi xossalarini namoyon qilishi mumkin. Masalan: 2 M nO + 0 2 = 2 M n O , qayta ruvchi 3 M n O + 2 Al = A 1 , 0 , + 3 M n O oksidlovchi
Quyidagi m o d d alam in g qaysi birida xrom faqat qay taruvchi, faqat oksidlovchi xossalarini yoki boshqa xossalarni nam oyon qilishi mumkin: C r 2
2 C r 0 4, Cr, C rC l2, K 2 C r
2 0 7 6.10. Quyida keltirilgan moddalam ing qaysi birida oltingugurt faqat qaytaruvchi, faqat oksidlovchi xossalarini hamda u yoki bu xossalarini namoyon qilishi mumkin: S, H 2
2 S 0 4, N a 2 S
0 3 Elektron balans usuli 6.11. Quyidagi sxem a b o 'y ic h a b o ra d ig a n o k s id la n is h - qaytarilish reaksiyasining tenglamasini tuzing: С + H N 0 3
Yechish. Elektron balans usuli bilan koeffitsiyentlarni aniq laymiz. Reaksiya davomida o'zgargan elementlam ing oksidlanish darajasini ko'rsatamiz: О + 5
+ 4 + 2
С + H N 0 3 -» С О , + N O + Н 20 B undan k o 'rin ib turibdiki, С — qaytaruvchi, H N 0 3esa — oksidlovchi. Elektron tenglamalar tuzamiz: 0 +4
- 5 -
+2 N + 3 e = N Qaytaruvchi, oksidlovchi va oksidlangan ham da qaytarilgan mahsulotlarning oldiga qo'yish u c h u n koeffitsiyentlar topamiz. Bunda qaytaruvchi beradigan elektronlar soni oksidlovchi biriktirib oladigan elektronlar soniga teng bo'lishi kerak: 0 _
+4 C - 4 e = С 3 N + З ё = N 4 Olingan koeffitsiyentlarni reaksiyaning sxemasiga qo'yamiz: 3C + 4 H N O , -> 3C O , + 4 N O + H , 0 . > 2
2 Suv molekulasining oldiga koeffisiyent tanlaymiz: 3C + 4 H N 0 3 = 3 C 0 2 + 4 N O + 2 H , 0 Reaksiya tenglamasining to 'g 'ri yozilganligini tekshiramiz: te n g la m a n in g c h ap to m o n id a g i m o d d a la r m iqd o ri (a to m la r uglerod, v o d o ro d , azo t va kislorodning) te n g lam a n in g o 'n g tomonidagi moddalar miqdoriga teng. Binobarin, tenglama to'g'ri tuzilgan.
E lek tro n b alan s usuli bilan quyidagi o k sid la n ish - qaytarilish reaksiyasining sxemasiga koeffitsiyentlar tanlang: H 2S + K 2 C r 20
7 + H , S 0 4 -* S + C r 2 ( S 0 4), + K 2 S 0
4 + H 20 Yechish. O k sid lan ish darajasi o 'z g a r g a n e l e m e n t la m in g oksidlanish darajasini ko'rsatib, reaksiyaning sxemasini yozamiz: H 2S + K 2 Cr
0 6 + H 2 S 0
4 -» S + Cr 2 ( S 0
4 ) 3 + K 2 S 0 4 + H 20 Bu yerda H 2S — qaytaruvchi, kaliy dixromat esa oksidlovchi. K 2 C r , 0 7 va C r , ( S 0 4) 3 ning 1 mol miqdorining tarkibida 2 mol xrom borligini hisobga olgan holda elektron tenglamalar tuzamiz: 570
-2 _ I) S - 2 e = S +6
_ + 3
2 C r + 6 e = 2 C r Qaytaruvchi, oksidlovchi hamda qaytarilgan va oksidlangan mahsulotlar oldiga qo'yish uchun koeffitsiyentlar topamiz: - 2
S - 2 e = S 3 +6 _
+3 2 C r + 6 e = 2 C r 4 Qaytaruvchi H 2S oldiga va uning oksidlanish mahsuloti S oldiga, oksidlovchi K 2 C r 2 0 7 va u n ing qaytarilish m ahsuloti C r
2 ( S 0
4) 3 oldiga topilgan koeffitsiyentlarni reaksiyaning sxemasiga qo'yamiz: 3H2S + K,Cr20 7 + H
2 S 0
4 -* 3S + C r 2 ( S 0
4) 3 + K
2 S 0
4 + H 20 Qolgan koeffitsiyentlarni quyidagi tartibda tanlaymiz: oldin tuz (K
2 S 0
4 )ga, kislota ( H 2 S 0
4 )ga, oxirida suvga. Reaksiyaning oxirgi tenglamasi quyidagi ko'rinishda bo'ladi. 3 H 2S + K 2 Cr20
7 + 4 H , S 0 4 -> 3S + C r 2 ( S 0
4) 3 + K
2 S 0
4 + 7 H 20 Tanlangan koeffitsiyentlarning to'g'riligini tekshirish uchun te n g la m a n in g c h a p va o 'n g to m o n la r id a g i a to m a r kislorod moddasining miqdorini hisoblaymiz. C hap tom onda: (7 + 4 4) mol = 23 mol. O 'n g to m o n d a : (3 • 4 + 4 + 7) mol = 23 mol. Binobarin, tenglama to'g 'ri yozilgan.
Download 6.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling