' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko
— reaksiya borishida modda miqdorining o'zgarishi
Download 6.95 Mb. Pdf ko'rish
|
— reaksiya borishida modda miqdorining o'zgarishi. Shunga o'xshash. An ( В ) = An (O ; &n ( В) = 2 mol. Binobarin. idishda qoldi: n.,(A) = n^A) — An {A): n2(A) = (4,5 — 2)mol = 2,5 mol; n2(B) — /?,(5) — An (B)\ n2{B) = (3—2) mol = 1 mol. Reaksiya tezligining ta'rifiga asosan: bu yerda An (A) — reaksiyada ishtirok etayotgan modda miqdori- ning o'zgarishi; V— sistemaning hajmi; т — reaksiya vaqti. Reaksiya tezligini aniqlaymiz: u = = 0 ,0 0 5 — . 2 - 2 0
I s I s
3.2. Ikki reaksiya turli tezlik bilan borib, vaqt birligi ichida birinchi reaksiyada massasi 3 g bo‘lgan vodorod suifid, ikkinchi reaksiyada massasi 10 g bo‘lgan vodorod yodid hosil b o iad i. Bu reaksiyalardan qaysi birining tezligi katta boigan? Javobi. birinchisi. 3.3. 50°C temperaturada reaksiya 2 min 15 s da tugaydi. 70°C temperaturada bu reaksiya qancha vaqtda tugaydi? Shu temperatura oraligida reaksiyaning tezlik koet'fisiyenti 3 ga teng. Yechish. Temperatura 50°C dan 70°C gacha oshganda reaksiya tezligi V ant-G off qoidasiga muvofiq ortadi: h -t I = v
1 0 bunda, t2 = 70°C; = 50°C; v(t ,) va и(/,) esa berilgan temperatura oraligidagi reaksiya tezligi u ( b ) 7 0 ~5()
= 3 io = 32
9
_ y ( f , ) ~ W i) ' bunda т(г() vax(/,) lar tx va r2temperatura oraligidagi reaksiya vaqti. Bundan u ( t , ) ni topamiz. = 135 s (2 min - 15 s) ni hisobga olgan holda temperaturadagi reaksiya vaqtini aniqlaymiz. x(/,) = 135 • | s = 15 s. 3.4. Reaksiya tezligini 27 marta oshirish uchun temperaturani 525 necha gradus ko‘tarish kerak? Reaksiyaning temperatura koef fitsiyenti 3 ga teng. Javobi : 30°C. 3.5. Reaksiya 20°C da 2 minut ichida tugallanadi. Reaksiya tezligining temperatura koeffisiyenti 2
a) 0°C da, b) 50°C da necha minutda tugaydi. Javobi : a) 8
b) 15 s. 3.6. Reaksiya 30°C da 25 minut ichida, 50°C da 4 minut ichida tugaydi. Reaksiya tezligining temperatura koeffitsiyenti ni hisoblab toping. Javobi: 2,5. 3.7. Reaksiya tezligi 0°C da 1 m ol/(l • s) ga teng. Agar reaksiya tezligining temperatura koeffisiyenti 3 ga teng bo‘lsa, shu reaksiya ning 30°C dagi tezligini hisoblab toping. Javobi: 27 m ol/(l ■ s). Kimyoviy muvozanat 3.8. A + В <=> С, Д И° < 0 sistemada: А, В va С gazlar orasida muvozanat qaror topdi. Sistemaning hajm birligida С moddaning muvozanatdagi miqdoriga: a) bosimning ortishi; b) sistemadagi A modda konsentratsiyasining ko‘payishi; d) temperaturaning ko‘tarilishi qanday ta’sir etadi? Yechish. a. Reaksiya borayotganda gaz moddalarining umumiy miqdori kamayadi (2 moldan 1 m olgacha).Le Shatele prinsipiga muvofiq, bosim ning ortishi muvozanatni gaz moddalari miq- dorining kamayishi tomoniga, ya’ni С moddasining hosil b o‘lish tomoniga siljiydi. Binobarin, n(C) ortib boradi. b. n(A) k o ‘payib borsa, reaksiya m uvozanati n{A) ning kamayish tom oniga siljiydi, ya’ni С moddaning hosil bo'lish tomoniga. Binobarin, n(Q ortib boradi. d. ДН° < 0 bo'lgani sababli, to'g'ri reaksiyaning borishida issiqlik ajraladi. Bu ekzotermik reaksiyadir. Teskari reaksiya endotermik bo'ladi. Temperaturaning ko'tarilishi doimo issiqlik yutilishi bilan boradigan reaksiyalaming ketishiga imkon beradi, ya’ni muvozanat A va В moddalar tomoniga siljiydi va n(Q kamayadi. 3.9. M a’lum sharoitda vodorod xloridning kislorod bilan o'zaro ta’siri qaytar reaksiyadir: 4HC1 (g) + 0 2
(g)^± 2C1, (g) + 2 H ,0 (g), ДН’ = - 1 1 6 , 4 kJ. Sistemaning muvozanat holatiga: a) bosimning ortishi, b) temperaturaning ko'tarilishi, d) katalizator ishlatilishi qanday ta’sir etadi? Yechish. 1. Sistem adagi ham ma m o d d a la r— gazlardir. Le Shatele prinsipiga muvofiq, bosimning ortishi muvozanatni reaksiyaning gaz moddalari miqdorining kamayishi tomoniga, ya'ni Cl, va H 20 hosil bo‘lish tomoniga siljitadi. 2. T o‘g ‘ri reaksiya ekzotermik bo'lganligi sababli temperatura ning ko'tarilishi issiqlikning yutilishi bilan boradigan jarayonlarga imkon beradi, ya’ni muvozanat endotermik reaksiya HCI va 0 2
3. Katalizator to'g'ri va teskari reaksiyalarni bir xilda tez- lashtiradi, shuning uchun uning ishtirokida moddalaming muvo- zanatdagi miqdori o'zgarmaydi. 3 .1 0 . Bosim ning ko'tarilishi quyidagi qaytar sistem aning kimyoviy muvozanatiga qanday ta’sir etadi: Fe 2
3
2
3
2
kamaytirish bilan. 3.12. Bosimning ortishi quyidagi sistemalar muvozanatiga qanday ta’sir etadi? a) SO, (g) + Cl, ( g ) ^ SO ,Cl 2
b) H 2
2
2
2
0
b) 2 D + E ^ ± 2 F, AH° = —80 kJ. Javobi a) A va В moddalar hosil bo'lish tomoniga siljiydi; b) F moddasi tomoniga siljiydi. 3 .1 4 . Kalsiy karbonatning parchalanish reaksiyasida C a C 0 3
2
0
muvozanatni parchalanish mahsulotlari tomoniga siljitish uchun tem peratura va b osim n i qanday o'zgartirish (oshirish yoki kamaytirish) kerak? Javobi: temperaturani ko'tarish, bosimni kamaytirish. 3.15 . Bosimning kamayishi ushbu reaksiyalaming muvozanatiga qanday ta’sir etadi? a) N 2
2
2
3
3
2
2
d) siljimaydi. 4. ERITMALAR. ELEKTROLITIK: DISSOTSILANISH Eritma komponentining massa ulushi 4 .1 . Massa ulushi 8
3
4
olinishi kerak? Yechish. (1.2) formuladan foydalanib, massasi 250 g bo'lgan co(K 3
tuz kerakligini aniqlaymiz: w (K 3
3
4
0,08 g = 20 g. Eritma tayyorlash uchun zarur bo'ladigan suvning massasini topamiz: m (H ,0 ) — m — а»(К ,Р 04); /л(Н 2
4 .2 . Massa ulushi 0,12 bo'lgan 40 kg massali natriy sulfat eritmasini tayyorlash uchun kerak bo'ladigan tuz va suvning massasini toping? Javobi. 4,8 kg natriy sulfat, 35,2 kg suv. 4 .3 . Hajmi 200 ml bo'lgan suvda massasi 40 g bo'lgan tuz eritildi. Hosil qilingan eritmada suvning zichligini 1 g /m l ga teng deb olib, tuzning massa ulushini aniqlang. Yechish. Erituvchi (suvning) massasini aniqlaymiz: m {H 20 ) = V (H 20 ) • p (H 20 ) ; m {H 20 ) = 200 • lg = 200g. bunda V(H 2
2
2
m — (40 + 200)g = 240 g. Tuzning eritmadagi massa ulushini hisoblab topamiz: со (tuz) = — — ; со (tuz) = -^r = 0,167 yoki 16,7%. m
240 4.4. Hajmi 170 ml bo‘lgan benzolda massasi 1,8 g bo'lgan oltingugurt eritildi. Benzolning zichligi 0,88 g/ml. Oltingugurtning eritmadagi massa ulushini aniqlang. Javobi : 1,19%. 4.5. Natriy sulfat eritmasi bug‘latilganda Na 2
4
200
ml hajmli natriy sulfatning massa ulushi 15%, zichligi 1,14 g/m l bo‘lgan eritmasidan qanday massali kristallogidrat olish mumkin? Yechish. Natriy sulfat eritmasining massasi: m=Vp\ m = 200 • 1,14 g = 228 g. bunda V— eritma hajmi; p — uning zichligi. Massasi 228 g bo'lgan eritmadan olinishi kerak bo‘lgan N a 2
4
2
2
2
0,15 g = 34,2 g. Natriy sulfat moddasining miqdorini aniqlaymiz: rt(N a,S04) = ; «(N a 2
mo1
° ’241
mo1- N a ,S 0 4
/ 7
2
0 4
• 10H 2
2
2
4
2
Olinishi mumkin bo'lgan kristallogidrat massasini aniqlaymiz: m( N a ,S 0 4
4
4
/n(N a 2
4
4
sulfat eritmasini tayyorlash uchun olinishi kerak bo'lgan mis kuporosi C u S 0 4
Javobi: 1,25 kg mis kuporosi va 38,75 kg suv. 34 —
G. P. Xomchenko va boshq. 529
4.7. Massasi 40 g bo'lgan suvda massasi 3,5 g bo'lgan temir kuporosi F e S 0 4
7H20 eritildi. Eritmadagi temir (II) sulfatning massa ulushini aniqlang. Javobi'. 4,4%. 4.8. H ,S 0 4
ml hajmdagi kislota eritmasini tayyorlash uchun massa ulushi 88
zichligi 1 ,8
2
4
aniqlang. Yechish. Tayyorlash kerak bo'ladigan kislota eritmasining massasi: m= V\ p; m = 300 • 1,3 g = 390 g bo'ladi. Erigan moddaning massasini topamiz: m (H 2
2
2
H 2
4
2
massali eritma tarkibida bo'lishi kerak. Shuning uchun , _ /» ( H 2 S 0 4 )
, 156
m
co(H 2 S 0 4 ) ’ m
0,88 1 7 7 ) 3 8>
Kislota eritmasining hajmini hisoblab topamiz: 4.9. Zichligi 1,1 g/m l va H 2
4
2
2
2
66
2
m' = (440 + 60) g = 500 g. Hosil bo'lgan eritmadagi sulfat kislotaning massa ulushini hisoblaymiz. 4.10. Laboratoriyada natriy gidroksidning massa ulushi 30%, zichligi 1,33 g/m l bo'lgan eritmasi bor. Shu eritmada massa ulushi 14%, zichligi 1,15 g/m l bo'lgan 250 ml hajmli eritma tayyorlash uchun qancha hajm olish kerak? Javobi : 100,9 ml. 4.11. Tuzning massa ulushi 10% bo'lgan 250 g massali eritmaga 150 ml hajmda suv quyildi. Suvning zichligini 1 g/m l ga teng deb, hosil qilingan eritmadagi tuzning massa ulushini aniqlang. Javobi : 6,25%. 4.12. Hajmi 200 ml bo'lgan suvda tuz namunasi eritildi, natijada erigan moddaning massa ulushi 20
Bu eritmaga yana 150 ml hajmda suv qo'shildi. Hosil bo'lgan eritmadagi tuzning massa ulushini aniqlang. Suvning zichligi 1 g/m l ga teng. Javobi: 12,5%. 4.13. Massasi 600 g bo'lgan suvda hajmi 560 ml (normal sharoitda) bo'lgan ammiak eritildi. Hosil qilingan eritmadagi ammiakning massa ulushini aniqlang. Yechish. (1.3) formuladan ammiak moddasining miqdorini aniqlaymiz: K ( N H 3) 0,56
577
mol = 0.025 mol. Ammiak massasi: m (N H 3) = «(N H .) • A /(N H 3); m (N H ,) = 0,025 ■ 17 g = 0,425 g. Eritma massasini aniqlaymiz: m = m (N H 3) + m (H 2
m = (0,425 + 600) = 600,4 g. Eritmadagi ammiakning massa ulushini hisoblab topamiz: ffl( N H 3) = ^ ; to (N H ,)= = 7 , 1 • ЮЛ yoki 0,071%. 4.14. Massa ulushi 10% bo'lgan ammiakning suvdagi eritmasi novshadil spirt deb ataladi. Zichligi 0,96 g/m l bo'lgan 200 ml hajmdagi novshadil spirt hosil qilish uchun (normal sharoitda) Download 6.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling