' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko
Oksidning molyar massasini hisoblaymiz
Download 6.95 Mb. Pdf ko'rish
|
Oksidning molyar massasini hisoblaymiz: . _ W(MC20-;) M (M e 2
W (Me 2
5
2
g/m ol = 102 g/m ol. Endi metallning molyar massasini aniqlavmiz: M(Me) = М(Ме 2
M (M e) = у 6- g/m ol = 27 g/m ol. Shunday qilib, nom a’lum metall — aluminiydir. 1.19.
Ba’ zi bir elem ent o k sid d a + 4 oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Bu elementning oksiddagi massa ulushi 71,17%. Bu qanday element? Javobi: selen. 1.20.
E lem ent oksidi E 0 3
kislorodning massa ulushi 60%. Qanday element oksid hosil qilgan? Javobi'. oltingugurt. 1.21.
Massasi 16 g bo'lgan element, massasi 6,4 g bo'lgan molekular kislorod bilan birikib, EO tarkibli oksid hosil qiladi. Bu qanday element ekanligini aniqlang. Javobi'. kalsiy. Birikm alarning form ulalarini keltirib chiqarish 1.22.
£ m o 1
= mol bo'ladi. Oltingugurt va kislorod moddalarining miqdorlari nisbatini topamiz: T en g lik n in g o 'n g q ism in i k ich ik son ( l,2 5 ) g a b o ‘lib , n( S ) : n{ O) = I : 3 ni hosil qilamiz, ya’ni birikmaning eng oddiy formulasi S 0 3. 1.23. Fosfor xloriddagi xloming massa ulushi 77,5%. Xloridning eng oddiy formulasini aniqlang. Javobi: PC13. 1.24. Kimyoviy birikma tarkibiga natriy, fosfor va kislorod kiradi. E le m e n tla m in g m assa u lu sh la ri (%): n a triy n ik i — 3 4 ,6 , fosforniki — 23,3, kislorodniki — 42,1. Birikmaning eng oddiy formulasini aniqlang. Yechish. Hisoblashlar uchun massasi 100 g, ya’ni m = 100 g ga teng bo'lgan birikmaning massasini tanlaymiz. Natriy, fosfor va kislorod massalari: /Tj(Na) = m co(Na); m(Na) = 100 • 0.346 g = 34,6 g. w (P) = m со(Р); m{ P) = 100 • 0,233 g = 23,3 g. m (0 ) = m co(0); m(0) =100 • 0,421 g = 4 2 ,l g. ga teng. Atomar natriy, fosfor va kislorod moddalarining miqdorlarini aniqlaymiz: w(Na) = ; = Шг mo1
= ь 50
=
) ;
= m o 1 = ° ’ 7 5 m o l ; /7( ° ) = Т и р ) ;
n ( ° ) = m o 1 = 2 ’ 6 3 m o 1 - Moddalar miqdorlarining nisbatini topamiz: «(N a) : w (P ): n(O) = 1,50 : 0,75 : 2,63. Tenglikning o ‘ng qismini eng kichik son (0,75) ga bo'lib: /?(Na) : я(Р) : n (0 ) = 2 : 1 : 3,5 ni hosil qilamiz. Birikmalar formulalarida odatda, butun sonli koeffisiyentlardan foydalanilgani uchun, tenglikning o'ng qismini ikkiga ko'paytirish zarur: «(N a) : л ( Р ) : w(O) = 4 : 2 : 7 . Demak, birikmaning eng oddiy formulasi N a 4
2
5
5 04 1.26. Molibden oksidda molibden massasining atomar kislorod massasiga bo'lgan nisbati 2 ga teng. Oksidning eng oddiy formulasini aniqlang. Javobi'. M oOv 1.27. Fosfor va brom birikmasining massasi 81,3 g bo‘lgan namunasi tarkibida massasi 9,3 g b o‘lgan fosfor b o ‘ladi. Shu birikmaning eng oddiy formulasini aniqlang. Javobi : PBr3. 1.28. Azotning vodorodli birikmasining molyar massasi 32 g/m ol ga teng. Birikmadagi azotning massa ulushi 87,5% bo‘lsa, uning formulasini aniqlang. Javobi: N 2
1.29. Aluminiyning uglerodli birikmasida aluminiyning massa ulushi 75% ekanligi ma’lum bo'lsa, birikmaning oddiy formulasini aniqlang. Javobi: A1 4
1 .30. Kaliyning marganes va vodorod bilan hosil qilgan birikmasining eng oddiy formulasini aniqlang. Bu moddadagi elementlaming massa ulushlari yuqoridagiga muvofiq 24,7; 34,8 va 40,5% ga teng. Javobi: K M n 04. Gazlarning molyar hajmi. Ideal gazlar qonunlari. Hajmiy ulush Gazning molyar hajmi gaz hajmining shu gaz miqdoriga bo'lgan nisbatiga teng, ya’ni „
P (X ) «(X)
(1.3) bunda Vm — gazning molyar hajmi — ayni sharoitda har qanday gaz uchun doimiy kattalik; V(X) — X gazning hajmi; n(X) — X gaz moddasining miqdori. Normal sharoitda (pn = 101325 Pa )= 101,3 kPa normal bosim va Г = 2 7 3 ,1 5 К = 273 К temperaturada) gazlarning molyar hajmi Vm = 22,4 1/mol* ni tashkil qiladi. Gazlar bilan bog'liq bo'lgan hisoblashlarda ko'pincha berilgan sharoitdan normal sharoitga yoki aksincha o'tish kerak bo'ladi. Bu o 'r in d a B o y l - M a r i o t t v a G e у - L у u s s a к n i n g b i r l a s h g a n g a z q o n u n i d a n k e l i b c h i q a d i g a n f o r m u l a d a n foydalanish qulaydir: 0 -
) *
qiymatidan m um kin bo'lgan chetlanishlar bu nashrda hisobga olimnadi. 505
bunda p — bosim; V— hajm; T — temperatura; "n" — indeksi normal sharoitni ko'rsatadi. Gaz aralashmalar tarkibini ko'pincha h a j m i y u l u s h — berilgan komponentning hajmini sistemaning umumiy hajmiga bo'lgan nisbati bilan ifodalanadi, ya’ni bunda cp (X) — X kom ponentning hajmiy ulushi; K(X) — X komponentning hajmi; V — sistemaning hajmi. Hajmiy ulush — o ‘lchamsiz kattalik, uni birgacha bo'lgan ulushlarda yoki foizlarda ifodalaydilar. 1.31. Hajmi normal sharoitda 301 bo'lgan azot qanday massaga ega bo‘ladi? Yechish. Gazning normal sharoitdagi molyar hajmi Vm = 22,4 1/mol. (1.3) formulaga muvofiq molekular azot m oddasining miqdorini hisoblaymiz: rt(N ,) = ~ 'қ -2^'; fl(N,) = mol = 1,34 mol. Azot massasini aniqlaymiz: « (N 2) = M (N 2) • /7(N2); m(N2) = 28 • 1,34 g = 37,52 g. 1.32. Massasi 14,6 g bo'lgan vodorod xlorid normal sharoitda qanday hajmni egallaydi? Yechish. Vodorod xlorid massasining miqdorini aniqlaymiz: Я(НС1> = ’ я(НС1) = щ m ol = 0,4 mol. (1.3) formulaga muvofiq, normal sharoitda vodorod xloridning hajmi: K(HC1) = K/7(HC1); V (HCI) = 22,4 - 0, 4 1 = 8,96 1 bo'ladi. 1.33. Massasi 51 g bo'lgan ammiak 20°C temperatura va 250 kPa bosimda qanday hajmni egallaydi? Yechish. Ammiak moddasining miqdorini aniqlaymiz: « (N H ,) = ; « (N H 3) = yy mol = 3 mol. Normal sharoitdagi ammiakning hajmi: K (N H 3) = K fl(N H 3); K (N H 3) = 2 2 , 4 - 3 1 = 67,2 1 ni tashkil etadi. (1.4) formuladan foydalanib, ammiak hajmini ayni sharoitga [temperatura T= (273 + 20) К = 293 К] keltiramiz: K N H 3) = — K N H 3) = = 29,2 1. 1.34. Uglerod (IV) oksid 22°C temperaturada va 500 kPa bosimda hajmi 20 1 bo'lgan idishda saqlanadi. Uglerod (IV) oksidning massasini aniqlang. Javobi : 179,4 g. 1.35. Massasi 30,3 g gaz 18°C temperaturada hajmi 15 1 bo'lgan idishga to'ldirilgan. Idish ichidagi gazning bosimi 122 kPa ga teng. Gazning molyar massasini aniqlang. Javobi : 40 g/mol. 1.36. Vodorod bromidning vodorodga va havoga nisbatan zichligini aniqlang. Yechish. Gazning nisbiy zichligini topish uchun gazlarning molyar massalarini bilish kerak: A/(HBr) = 81 g/m ol, M{ H 2) = 2 g/m ol. Havo — bu gazlar (asosan, kislorod va azotning) ara- lashmasidir. Gazlarning havodagi hajmiy ulushlarini bilgan holda, ularning o'rtacha molyar massasini hisoblash mumkin. U odatda 29 g/m ol ga teng deb olinadi. Vodorod bromidning vodorodga nisbatan zichligini aniqlaymiz. ^h 2
; A .2 ( H B r ) = ^ = 4 0 , 5 . Vodorod bromidning havoga nisbatan zichligini topamiz: ^ ( Н В Г ) = ^ ; А ы™(НВг) = § = 2
8
2
8
2
PH,? Javobi : uglerod (II) oksid, neon, asetilen. 1.40. Hajmi 56 1 bo'lgan argon va hajmi 28 1 bo'lgan azotdan iborat gaz aralashmasining vodorodga nisbatan zichligini aniqlang. Gaz hajmlari normal sharoitga keltirilgan. Javobi : 18. 1.41. Shunday gaz aralashmasi borki, undagi gazlarning massa ulushlari: vodorodniki — 35%, azotniki — 65% gateng. Gazlarning aralashmadagi hajmiy ulushlarini aniqlang. Yechish. Hisoblash uchun massasi 100 g ga teng, ya’ni m
g bo'lgan gaz aralashmasini tanlab olamiz. Bu holda molekular vodorod va azot moddalarining massalari va miqdorlari quyidagiga teng bo'ladi: m{ H 2) = m w (H 2) = 100 ■ 0,35 g = 35 g; /n (N 2) = m
aw(N2) = 100 • 0,65 g = 65 g; " W = J m t ) ; = у mo1 = 17'5 mo1; n(^ i ) = щ н } ) ’ " W = § mol = 2,32 mol. Gazlarning molyar hajmi aralashma turgan sharoitda Vm ga teng bo'lsin. U holda gazlarning hajmlari quyidagini tashkil qiladi: m 2) =V, n( H2); V(H2) = Vm • 17,5; ^ N 2) = V / ( N 2); F(N 2) = Vm • 2,32. Agar gazlar o'zaro kimyoviy birikmagan bo'lsa, u holda gaz aralashmasining hajmi gazlar hajmlarining yig'indisiga teng bo'ladi, ya’ni V=V(H2) + V(N2y, V=( Vm- 1 7 ,5 + Km • 2,32) 1= V; 19,82 1. Gazlarning hajmiy ulushlarini aniqlaymiz: Ф(Н2) = ^ f 2 1 ; ф(Н2) = = 0,883 yoki 88,3%, ^ ( N
9 ) Қ„-2,32 2 ) = - 1 T " - ; < P(N,) = қ„'19,82 = 0 ’ 117 y o k l U >7 % -
1.45. Massasi 1,4 g bo'lgan vodorod va massasi 5,6 g bo'lgan azotdan iborat gaz aralashmasining normal sharoitda egallaydigan hajmini aniqlang. Javobi: 20,16 1. Kimyoviy tenglamalar bo‘yicha hisoblashlar Kimyoviy tenglamalar bo‘yicha hisoblashlar (stexiometrik hisoblashlar) moddalar massasining saqlanish qonuniga asoslangan. Lekin real kimyoviy jarayonlarda reaksiyaning to ‘liq bormasligidan va m oddalam ing turlicha isrof b o ‘lishidan hosil bo'ladigan mahsulotning massasi ko‘pincha moddalar massasining saqlanish qonuniga muvofiq bo'lgan miqdoridan kam bo'ladi. R e a k s i y a m a h s u l o t i n i n g u n u m i (yoki chiqishning massa ulushi) real olingan m ahsulot massasining uning nazariy hisoblarga muvofiq hosil bo'lishi kerak bo'lgan massasiga nisbatan foizlarda ifodalanishidir, ya’ni (X) 100 11 =
’ bunda r| — mahsulotning chiqishi, %; mr (X) — real jarayonda olingan mahsulotning massasi; m(X) — X moddaning hisoblangan massasi. Mahsulot unumi ko'rsatilmagan masalalarda u miqdoriy (nazariy), ya’ni ц = 100
% deb faraz qilinadi. 1.46. Temir, temir (III) oksidni aluminiy bilan qaytarib olish mumkin. Massasi 140 g bo'lgan temir olish uchun aluminiy va temir (III) oksiddan qanday massada olish mumkin? ]- yechish. Reaksiya tenglamasini tuzamiz: F e 2
2
=
; = ^
m o 1 = 2 ' 5 m o 1 - Reaksiya tenglamasidan 2 mol miqdorida temir moddasini olish uchun 1
20 3
2
ya’ni ff(AJ) _ 2 //(Fe20 3) _ л(Ғе)
2 ’ л(Ғе) 2 ' Bundan quyidagini hosil qilamiz: л(А1) = я(Ғе); и(А1) = 2,5 mol; л(Ғе 2
; л(Ғе 2
Aluminiy va temir (III) oksidning zarur b oigan massalarini aniqlaymiz: m(Al) = л(А1) • Af(Al); m(Al) = 2,5 • 27 g = 67,5 g; m{ Fe 2
2
2
m{ F e 20
200
2
2 • 56 g = 112 g Fe olish uchun 2 • 27g = 54 g Al kerak bo'ladi. 140 g F e ,, m(Al) „ Proporsiya tuzamiz: 112 : 54 = 140 : /я(А1), bundan topamiz: , . n 140 54 c m(Al) = - j j y - g = 67,5 g. Reaksiya tenglamasidan 2 mol miqdordagi temir moddasini olish uchun 1 mol temir (III) oksid kerak boiadi. 2 ■ 56 g = 112 g Fe olish uchun 1 • 160 g = 160 g • F e ,0 3
140 g F e ,, /я (Ғ е,0 3) Proporsiya tuzamiz: 112: 160 = 140 : /и(Ғе 2
/ с \ Download 6.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling