' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko
0 .3 . Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirish uchun imkon
Download 6.95 Mb. Pdf ko'rish
|
2 0 .3 . Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirish uchun imkon beradigan reaksiyalaming tenglamalarini yozing: a) sirka aldegid - » etanol - » etilen -> asetilen - » sirka aldegid; b) m e ta n -» m e t a n o l -» f o r m a ld e g id -» f e n o lf o r m a ld e g id sm olasi. 2 0 .4 . Hajmi 3 / va zichligi 1,06 g/m l bo'lgan eritma tarkibidagi formaldegid m oddasining miqdorini aniqlang. Eritmadagi C H ,0 ning massa ulushi 500 ga teng. Javobi: 21,2 m ol. 2 0 .5 . Formaldegidning massa ulushi 40% bo'lgan formalin olish uchun massasi 300 g bo'lgan suvda qancha hajmdagi formaldegid eritish kerak? Hajmni normal sharoitda hisoblang. Form alinning qanday massasi olinadi? Javobi: 149,3 / hajmdagi C H ,0 ; 500 g massa formalin. 2 0 .6 . Massasi 13,8 g bo'lgan etanolning massasi 28 g bo'lgan mis (II) oksid bilan o'zaro ta’siri natijasida aldegid olindi, uning massasi 9,24 g ni tashkil etdi. Reaksiya mahsuloti unumini aniqlang. Javobi: 70%. 2 0 .7 . Sanoatda asetaldegid K ucherov usuli bo'yicha olinadi. M assasi 500 kg b o'lib , undagi qo'shim chalarning m assa ulushi 10,4% ni tashkil etgan texnik kalsiy karbiddan asetaldegid qancha m assa olin ish i m um kin? A setaldegidning unum i 75%. Javobi: 231 kg. 2 0 .8 . Form aldegidning katalitik gidrogenlanishi natijasida spirt olind i va uni m o 'l m iqdor m atriy m etali bilan o'zaro ta'siri natijasida 8,96 1 hajm (norm al sharoitda) vodorod hosil bo'ldi. Sin tezn in g har qaysi bosqichlardagi m ahsulot unum i 80% ni tashkil etdi. Form aldegidning dastlabki massasini aniqlang. Javobi: 37.5 kg. 2 0 .9 . M o 'l m iqdordagi kum ush oksidning am m iakdagi erit masiga propanalning m assa ulushi 11,6% bo'lgan 50 g m assa dagi su vli e r itm a si q o 's h ils a , «kum ush k o 'zg u » reaksiyasi natijasida kum ushnine qancha m assasini olish m um kin? Javobi: 2 1 . 6
g. 2 0 .10 . 280 ml hajm (normal sharoitda) asetilen unum i 80% bo'lgan asetaldegid olish uchun ishlatildi. Olingan aldegidning hammasi kumush oksidning ammiakdagi m o'l miqdor eritmasiga qo'shilsa, m etallning qanday massasi olinishi mumkin? Javobi: 1,08 g. 2 0 .1 1 . Qandaydir aldegidning massa ulushi 22%, massasi 4 g bo'lgan suvli eritmasiga kumush oksidning ammiakdagi eritmasidan m o'l miqdorda qo'shildi. Bunda massasi 4,32 bo'lgan cho'km a hosil bo'ldi. Dastlabki aldegidning formulasini aniqlang. Yechish. Aldegid C vH 2v+|C H bilan kumush oksidning am m i akli eritmasi orasidagi reaksiya tenglamasi quyidagi ko'rinishda bo'ladi: C , H 2v, , C H + A g 20 - > C , H 2jr+1C O O H + 2Ag Reaksiya natijasida olingan kumush m oddasining miqdorini aniqlaymiz: П (А ё) = Щ А & ; n ( A g ) = m o 1
= ° ’ 0 4
m o 1 - A ldegidning m olyar m assasini quyidagicha ifodalash m u m kin: Л/(СлН 2
1
/n ( C xH 2jttlC O O H ) = / я т ( С , Н 2х+1С О О Н ) 1 я ( С , Н 2х+1С О Н ) = 4 -0 ,2 2 g = 0,88 g Aldegid m oddasining miqdori quyidagidan iborat: „<с > Н !„ , С 0 Н ) « < с , н г„ , с о н ) . 0,88
, mol. 14Л-+30 Reaksiya tenglamasidan quyidagi kelib chiqadi: /7(C ,H 2
n( Ag) 2 yoki 0,88
1 (1 4 x + 3 0 )0 ,0 4 “ 2 ' Olingan tenglamani yechib, x = l ni topam iz, ya'ni aldegid formulasi C H 3
2 0 .1 2 . Massasi 2,3 g bo'lgan spirt bug'ining m o'l miqdor mis (II) oksid ustida oksidlanishi natijasida aldegid va massasi 3,2 g bo'lgan mis olindi. Qanday aldegid olingan? Agar aldegidning unumi 75% ni tashkil etsa, uning massasini aniqlang. Javobi: 1,65% g sirka aldegid. 2 0 .1 3 . Aldegiddagi uglerod, vodorod va kislorodning massa ulushlari tegishlicha 6 2 ,]; 10,3 va 27,6% ni tashkil etadi. Massasi 14,5 g bo'lgan shu aldegidning spirtgacha gidrogenlanishi uchun qancha hajm vodorod kerak bo'ladi? Hajmni normal sharoitda hisoblang. Javobi: 5,6 1. 2 0 .1 4 . Sanoatda aldegid olish usullaridan biri — alkenlarni uglerod (II) oksid va vodorod bilan yuqori bosim da, katalizator ishtirokida qizdirishdir. Bunday reaksiya uchun 140 1 hajmli (normal sharoitda) propilen va boshqa moddalardan m o'l miqdor olindi. Natijada butanal va 2- metilpropanal aldegidlarining aralashmasi hosil bo'ldi. Butanalning undagi massa ulushi 60% ni tashkil etsa, butanal va 2- metilpropanalning massasini aniqlang. Javobi: 270 g butanal va 180 g 2
2 0 .1 5 . Tarkibida massasi 1,8 g kislorod bo'lgan qandaydir organik m oddaning kumush oksidning ammiakdagi eritmasi bilan oksidlanganida massasi 5,4 g bo‘lgan kumush olindi. Qanday organik modda oksidlanishga uchragan? Javobi: butanal. 20.16. Tarkibida qo'shimchalari (qo‘shimchalaming massa ulushi 4% ga teng) b o ig a n 7,5 g massali kalsiy karbiddan asetilen olindi va u K ucherov reaksiyasi bo'yicha aldegidga aylantirildi. Olingan aldegidning hammasi kumush oksidning ammiakli eritmasi bilan o'zaro ta’sirlashganda kum ushning qancha massasi ajralib chiqadi? Javobi: 24,3 g. 2 0 .1 7 . Etanolning oksidlanishi natijasida 80% li unum bilan aldegid hosil bo'ldi. Shuncha miqdordagi etanol natriy m etali bilan o'zaro reaksiyaga kirishganda norm al sharoitda 2 , 8
1
egallaydigan vodorod ajralib chiqadi (unum — miqdoriy). Birinchi reaksiyada hosil bo'lgan aldegidning massasini aniqlang. Javobi: 2 0 .1 8 . Hajmi 336 1 bo'lgan (normal sharoitda) m etanning havo kislorodi bilan katalitik oksidlanishida olingan aldegid formalin olishda ishlatildi. Agar form aldegidning massa ulushi 40% bo'lsa, qancha massa formalin hosil bo'lgan? Yechish. M etanning katalitik oksidlanishi formaldegidning hosil bo'lishiga olib keladi: Reaksiya tenglam asidan quyidagi kelib chiqadi: л(СН 2
2
2
2
2
2
4
2
2
/я(СН->0) и 100
2 0 .1 9 . Agar K ucherov reaksiyasi b o 'y ic h a 6 ,7 2 1 hajm (normal sharoitda) asetilendan unum i 75% bo'lgan aldegid olinsa, asetaldegidning massa ulushi 2 0 % bo'lgan eritmasidan qancha massa hosil bo'ladi? Javobi: 49,5 g. 2 0 .2 0 . Massasi 0,975 g bo'lgan aldegid yondirilganda uglerod (IV) oksid hosil bo'ldi, u hajmi 16,4 ml, zichligi 1 , 2 2
g /m l bo'lgan natriy gidroksid eritmasi bilan o'rta tuz hosil qilib reaksiyaga kirishdi. Bu eritmadagi natriy gidroksidning massa ulushi 20% ga teng. Yondirilgan aldegidning formulasini aniqlang. Bu formulaga nechta aldegid izomeri to'g'ri keladi? Ularning struktura formulalarini yozing. Javobi: butanal; 2 izomerii aldegid. 21. KARBON KISLOTALAR Karbon kislotalarning nomenklaturasi, kimyoviy xossalari va olinishi 21 .1 . Quyidagi kislotalarning o'rin olish nomenklaturasiga ko'ra nom ini ayting: C H 3
2
2
C H 2
2
3
3
2
2
j I ! i L C H 3
3
5
1 0
2
to'g'ri keladi? Shu izomerlarning struktura formulalarini yozing. Javobi: 4 ta izomer. 2 1 .4 . Y ozuvi bo'lm agan uchta probirkada quyidagi m o d dalar bor: eta n o l, ch u m o li kislota, sirka kislota. Shu m od d a larni qan d ay k im y o v iy usu llar b ilan b ir-b irid an farq qilish m um k in? Yechish. Spirtni (etanol) m oddalam ing indikatorlarga ta’sir etishiga ko'ra farq qilish mumkin. M asalan, kislotalar metiloranj indikatori bilan qizil rang berishi m um kin, spirt — yo'q. Chum oli kislota va sirka kislotani bir-biridan farq qilish oson, chunki chum oli kislota aldegidlam ing ba’zi bir xossalarini nam oyon qiladi. M asalan, — «kumush k o ‘zgu» reaksiyasiga kirishadi (sirka kislota — y o ‘q). H C O O H + Ag20 -> C 0 2T + 2 A g i + H 2
21.5. T o ‘rtta probirkada quyidagi moddalar bor: propion kislota, formaldegid eritmasi, fenolning benzoldagi eritmasi, m etanol. Shu moddalarni qanday kim yoviy reaksiyalar yordam ida bir-biridan farq qilish mumkin? 2 1 .6 . C 6
2
2
izom eri m os kelishi mumkin? Shu kislotalarning struktura form u lalarini yozing va ulaming o ‘rin olish nomenklaturasiga ko‘ra nomini ayting. Javobi: kislotalarning 9 izom eri. 21.7. Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirishga imkon beradigan reaksiyalaming tenglam alarini yozing: CH 4
Reaksiyalam ing borish sharoitlarini ko'rsating. 2 1 .8 . Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirish uchun o'tkazi- ladigan reaksiyalaming tenglam alarini tuzing: m etan -> X-> Y -» sirka kislota X va Y m oddalam ing nom in i ayting. Yechish. 1. Metan qizdirilganda asetilen — X modda olinadi: 2CH 4
2
2
2
2
2
2
3. Sirka aldegidni havoning kislorodi bilan katalizator ishtirokida oksidlantirib sirka kislota olinadi: 2CH .CO H + 0 2
3
2 1 .1 0. Quyidagi moddalarni qanday reaksiyalar yordamida bir- biridan farq qilish mumkin: glitserin, sirka aldegid, m oy kislota eritmasi, p r o p a n o l- 1
Hisoblanadigan m asalalar 21.11. Zichligi 1,007 g /m l b o ‘lgan 200 ml hajmdagi ovqatga ishlatiladigan sirka tayyorlash uchun, zichligi 1,070 g /m l b o ig a n sirka essensiyasidan qancha hajm olish kerak? Sirka kislotaning sirka essensiyasidagi massa ulushi 80% ga teng, sirkadagisi 6
teng. Yechish. Tayyorlanadigan sirka eritm asining massasini aniq laymiz: m = Vp; m = 200 ■ 1,007 g = 2 0 1,4 g. Sirka tarkibidagi sirka kislotaning massasini hisoblaymiz: m (C H 3
3
3
= 201,4 • 0,06 g = 12,1 g. Tarkibida massasi 12,1 g sirka kislota b o ig a n sirka essensiyasining massasi m' ni hisoblaymiz: , m (C H ,C O O H ) , 12.1 m = ------------------- ; m = ----- e = 15 1 e co'(CH 3
0,8 ё Sirka essensiyasining hajmini topamiz: K' = ^ ; V' = m l = 14,1 ml. P 1 ,0 7 2 1.1 2 . Sirka kislotaning massa ulushi 40% b oigan 200 g massali eritmasini tayyorlash uchun C H 3C O O H ning massa ulushlari 90% va 1 0
% b o ig a n eritmalaridan qancha m assadan olinishi m umkin? Javobi: massa ulushi 90% eritmadan — 75 g; 10%— 125 g. 2 1 .1 3. Laboratoriyada zichligi 1,07 g /m l sirka kislotaning massa ulushi 70% b o ig a n 300 ml hajmdagi eritm a bor. Shu eritmadan massa ulushi 30% b o ig a n kislota eritm asini olish uchun zichligi 1 g /m l b o ig a n suvdan qancha hajm q o'sh ish kerak? Eritma va suv aralashtirilganda hajm ining o 'zgarish i hisobga olin m asin . Javobi: 428 ml. 2 1 .1 4 . Massasi 150 g bo'lgan sirka kislota eritmasi orqali 4,48 1 hajmda (norm al sharoitda) am m iak o'tkazild i. Agar dastlabki eritmadagi kislotaning massa ulushi 20% ni tashkil etsa, C H 3COOH ning olingan eritmadagi massa ulushini aniqlang. Yechish. Am m iak sirka kislota bilan o ‘zaro reaksiyaga kirishadi: N H 3
3
3
4
3
3
0 , 2
m ol — reaksiyaga kirishgan sirka kislota m oddasining m iq dori. C H 3C O O H massasini aniqlaymiz: /л(СН 3
3
3
Eritma tarkibidagi sirka kislotaning massasini topam iz. m,(CH 3
3
1
3
3
3
3 ,
4) = 1 5 3 ,
4 g. Reaksiyadan keyin sirka kislotaning eritmadagi massa ulushini topamiz: „ ( К Н , ) = Ш В Д ; m 4 48 «(N H 3) = ^ - j mol = 0 , 2
m ol. 21.15. Sirka kislotaning massa ulushi 30% bo'lgan 300 g massali eritmasiga massasi 20 g bo'lgan natriy gidroksid qo'shildi. Natriy gidroksid qo'shilgandan keyin olingan eritmani neytrallash uchun kaliy gidroksidning massa ulushi 25% bo'lgan eritmasidan qancha hajm kerak bo'ladi? KOH eritmasining zichligi 1,24 g /m l ga teng. Javobi: 180,6 ml. 2 1 .1 6 . Propion kislotaning massa ulushi 60%, massasi 370 g bo'lgan eritmasiga natriy gidrokarbonat solindi. Reaksiya natijasida 11.2 1 hajm (normal sharoitda) gaz hosil bo'ldi. H osil bo'lgan eritmadagi propion kislotaning massa ulushini aniqlang. Javobi: 47,4% . 2 1 .1 7 . Massasi 14,8 g bo'lgan bir asosli karbon kislotaning neytrallanishi uchun zichligi 1 , 2 2
g /m l, natriy gidroksidning massa u lu sh i 2 0 % b o 'lg a n eritm asid an qancha hajm sarf b o'la d i? Kislotaning tarkibi quyidagicha: uglerod (massa ulushi 48,65% ), kislorod (43,24% ), vodorod (8,11% ). Javobi: 32,8 ml. 2 1 .1 8 . Massasi 50 g bo'lgan sirka kislota m o'l miqdor natriy gidroksid bilan qizdirilganda olinishi mumkin bo'lgan m etanning hajmini aniqlang. Suvning kislotadagi massa ulushi 4% ni tashkil etadi, gazning unumi esa 75% ga teng. Hajmni normal sharoitda hisoblang. Javobi: 13,44 1. 2 1 .1 9 . Tarkibida massasi 9 6,6 g kaliy stearinat bo'lgan suyuq Download 6.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling