' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko
sovu n d a n stearin kislota C
Download 6.95 Mb. Pdf ko'rish
|
sovu n d a n stearin kislota C 1 7
H 35C O O H nin g qanday m assasi olinishi m umkin? Kislotaning unum i 75% ni tashkil etadi. Javobi: 63,9 g. 2 1 .2 0 . H ajm i 56 1 (norm al sharoitda) b o'lgan butan h av o- dagi kislorod bilan oksidlantirilishi natijasida k islotan in g m assa u lu sh i 90% b o 'lg a n e r itm a s in in g q a n c h a m a ssa sin i o lis h m um kin? K islotan in g u nu m i 60% ni tash kil qilad i. Javobi: 2 0 0 g. 2 1 .2 1 . D astlabki m odda sifatida kalsiy karbiddan fo y d a la nib, k etm a-k et boradigan uchta bosq ich d a sirka kislota olish m um kin. R eaksiya uchun m assasi 200 g bo'lgan texnik kalsiy karbid olin ga n , bundagi q o 'sh im ch a la rn in g m assa ulushi 1 2
% ga ten g . Agar sin tezn in g b irin ch i b o sq ich id a m a h su lotn in g unu m i 80%, ikkinchisida 75% , u ch in ch isid a 80% ni tashkil etsa , k islo ta n in g qanday m assasi o lin is h i m um kin? J avobi: 79.2 g. 2 1 .2 2 . Sirka kislotaning massa ulushi 75% bo'lgan eritmasiga xlor yuborilganda xlor sirka kislota olindi. Ortib qolgan xlor va vodorod xloridning eritmadan chiqarib yuborilganini hisobga olib uning eritmadagi massa ulushini aniqlang. Javobi: 82,5%. 2 1 .2 3 . 3,7 g bo'lgan to'yingan bir asosli karbon kislotani neytrallash uchun zichligi 1,4 g /m l, kaliy gidroksidning massa ulushi 40% bo'lgan 5 ml hajmdagi eritmasi sarflandi. Kislotaning form ulasini aniqlang. Yechish. Kislotaning form ulasini CxH lv+1CO O H ko'rinishda ta sa w u r q ila m iz , b un da x = 0, 1
reaksiyasining tenglamasi quyidagicha bo'ladi: C vH2;(+,COOH + KOH -> C vH2v+lCOOK + H20 Kaliy gidroksid eritmasining massasi quyidagidan iborat: m = Vp; m = 5 -1 ,4 g = 7 g. KOH m oddasining massasi va m iqdorini aniqlaymiz: m(KOH) = /wcoKOH; w(KOH) = 7 -0 ,4 g = 28g. "<кон> - S ; n(K0H) ■ ¥ - °-05 Kislotaning molyar massasi quyidagidan iborat: = [(x + 1
1 2
2
2
= (14x + 4 6 ) g /m o l. R eaksiya u ch u n o lin g a n kislota m od d a sin in g m iqd orini topamiz: _ 3,7 ' V - i s i o - u . ' , - M
’ ( k i s l o t a > - . 4 4 6
m O j . ( k i s l o l a i Reaksiya tenglam asidan quyidagi kelib chiqadi: = « ( K O H ) , binobarin, 7 7
\ 4 x + 4 6 = 0,05.
Olingan tenglam ani yechib, x = 2 ekanligini topam iz. Shunday qilib, kislotaning formulasi C :H ,C O O H . Bu propion kislota. 21. 24. Tekshirib ko‘rish uchun olingan to'yingan bir asosli karbon kislotaning massasi 1 1
g b o ig a n namunasini neytrallash uchun zichligi 1,27 g /m l, massa ulushi 25%, hajmi 15,75 ml bo'lgan natriy gidroksid eritmasi sarf bo'ldi. Kislotaning formulasini aniqlang. Topilgan formulaga nechta kislota izom eri to'g'ri keladi? Javobi: C 3
7
2
2 1 .2 9 . N atriy form iat sanoatda yuqori tem peratura va katta bosim da uglerod (II) oksid bilan qattiq natriy gidroksid o'rtasidagi reaksiya bo'yicha olinad i. U ni olish uchun m o'l m iqdor N aO H va 560 1 hajm (norm al sharoitda) CO sarflangan bo'lsa, hosil bo'lg an natriy form iatdan H C O O H nin g m assa ulushi 25% bo'lgan ch u m o li kislota eritm asining qancha m assasi olinishi mumkin? Natriy formiatning unumi 70% ni tashkil etadi. Javobi: 3,22 kg. 2 1 .3 0 . Bir asosli karbon kislota bug'ining vodorodga nisbatan zich ligi 37 ga teng. M assasi 22,2 g bo'lgan shu kislotani n ey t rallash uchun zichligi 1 , 2
g /m l, kaliy gidroksidning massa ulushi 20% bo'lgan eritm asidan qancha hajm sarflash kerak? Javobi: 70 ml. 2 1 .3 1 . C h um oli va sirka kislotalar aralashmasini neytrallash uchun zich ligi 1,4 g /m l, kaliy gidroksidning massa ulushi 40% b o ‘lgan 8
m asining shunday nam unasiga kum ush oksidning ammiakdagi eritmasi m o 'l m iqdorda qo'shildi. M assasi 10,8 g bo'lgan m etall cho'km aga tushdi. Kislotalarning aralashmadagi massa ulushlarini aniqlang. Yechish. R eaksiyalam ing tenglam alarini yozam iz. K um ush oksidning ammiakli eritmasi bilan faqat chum oli kislota o'zaro reaksiyaga kirishadi: HCOOH + Ag 2 0
-» C 0 2
(a ) Kaliy gidroksid bilan ikkala kislota ham reaksiyaga kirishadi: HCOOH + KOH -» HCOOK + H 20 ( b ) C H 3COOH + KOH ^ C H 3
( d ) a) reaksiya bo'yicha olingan kum ush moddasining m iqdorini aniqlaymiz: п ( А е ) = т м У "(Ag) = l o f mol = 0 , 1
mol. (a) reaksiya tenglamasidan quyidagi kelib chiqadi: «(H C O O H ) = i «(Ag); «(H C O O H ) = 1 0 ,1 mol = 0 ,05 m ol. Dastlabki aralashmaning har bir namunasida shuncha m iq dorda chum oli kislota bor edi. (b) va (d) reaksiyalariga sarflangan K O H e r itm a sin in g m assasini, kaliy gidroksid m oddasining massasini va m iqdorini aniqlaymiz: m = Vp; m = 8-1 ,4 g = 11,2 g; m(KOH) = mw(KOH); w(KOH) = 11,2 ■ 0 ,4 g = 4 ,4 8 g. «(KOH) = ; «(KOH) = ^ mol = 0,08 mol. (b) reaksiyaga kirishgan KOH moddasining miqdorini topamiz. (b) reaksiyaning tenglam asidan quyidagi kelib chiqadi: ^ ( K O H H it f K O H ) - лДКОН); я,, (K O H ) = (G,0 8 - 0,05) m ol = 0,0 3 m ol. (d) tenglam a asosida quyidagini yozam iz: л(С Н ,С О О Н ) = n /K O H ); « (C H X O O H ) = 0 ,03 m ol. Kislotalarning aralashmadagi massasini aniqlaymiz: 1и (Н а Х )Н )= 1|(Н аХ Ш ) Af(HOX)H); m(HGOQH)=0,Q5-46g=2,3g m(CH3C O O H ) = /»(СНэС О О Н ) M (CH3COOH) m(CH3COOH) = 0 ,03 -60 g = 1,8 g. Aralashmaning massasi quyidagidan iborat: m . - m {H C O O H ) + m (C H 3C O O H ) ■ U . ) = <2 ’3 + l ’8) S = 4 J g. Kislotalarning aralashmadagi massa ulushini aniqlaymiz: ca(HCOOH) = ; (a(HCOOH) = ^ = 0,561 уокз 56,1% . ^(aiasfanu) сЦСНзСООН) = : ca(CH7CO O H) = — = 0,439 y o k i
4 3 . 9 % . 2 1 .3 2 . C h u m oli va m o y kislotalar aralashm asi bor. Shu aralashma namunasiga kumush oksidning am miakdagi m o ‘l miqdor eritmasi ta ’sir ettirilganda massasi 4 ,3 2 g bo'lgan m etall cho'km asi olin d i. A ralashm aning sh u n ch a nam unasi m o ‘l m iqdor natriy karbonat bilan reaksiyaga kirishdi, natijada 0 ,336 1 hajm (normal sharoitda) gaz hosil b o ld i. Kislotalarning dastlabki aralashmasi dagi massa ulushlarini aniqlang. Javobi: chum oli kislota — 51,1 %, m oy kislota — 48,9%. 21.33. Sirka kislota tarkibida sirka aldegid va etanol qo'shimchalan bor. M assasi 8 g b o ‘igan kislota nam unasiga m o ‘l m iqdor kum ush o k s id n in g a m m ia k d a g i m o 4] m iq d o r e r itm a si b ila n is h lo v berilganda m assasi 5 ,4 g bo'lgan m eta ll ch o 'k m a hotsil b o'ld i. K islo ta n in g sh u n d ay n a m u n a sin i n eytra lla sh u c h u n z ic h lig i 1,3 g /m l, natriy gidroksidning m assa ulushi 30% bo'lgan 10,26 m l hajmli eritmasi talab elildi. OtVshtm rhalam ing kislotadagi massa ulushlarini toping. Yechish. K um u sh o k sid n in g am m iakdagi eritm a si b ila n kislotadagi asetaldegid o'zaro reaksiyaga kirishadi: CHjCOH + Ag20 -» CH 3
(a ) Reaksiya natijasida hosil bo'lgan kumush m oddasining miqdori quyidagiga teng: " (Ag) = T w $ ) ’ " (Ag) m o l = ° ’05 mo1-
3
= 0,025 mol; « г ( С Н 3С О Н ) = «(C H 3
M ( C H 3
w (C H 3
44 = Г, 1
1 , 1
8
Natriy gidroksid bilan sirka kislota o'zaro reaksiyaga kirishadi: CH 3
(b ) N aO H eritmasining massasi quyidagidan iborat: m = Vp; m = 10,26 1,3 g = 13,34 g. Reaksiyaga kirishgan natriy gidroksid m oddasining massasi va miqdorini aniqlaymiz: «(N aO H ) = wco(NaOH); «(N aO H ) = 13,34■ 0,3 g = 4 , 0 g; = "(N aO H ) = ± mol = 0,1 mol, (b) reaksiya tenglam asidan quyidagi kelib chiqadi: «(C H 3
3
3
3
3
/«(C H 3
60 g = 6
6
2
5
3
3
2
5
( 8
-1 ,1 - 6
co(C,HsOH) = -" m 8
co(CH 3
3
8
2 1 .3 4 . Propion kislota chum oli kislota va propil spirt bilan ifloslangan. Massasi 150 g bo'lgan kislota namunasiga m o ‘l miqdor kaliy gidrokarbonat qo'shildi, 44,8 1 hajm (normal sharoitda) gaz o lin d i. K islo ta n in g shunday nam unasiga kum ush ok sid n in g ammiakdagi eritmasidan m o‘l miqdorda qo'shildi, natijada massasi 2,16 g bo'lgan cho'km a hosil bo'ldi. Q o'shim chalarning kislotadagi massa ulushlarini aniqlang. Javobi: chumoli kislota — 0,31%, propil- spirt 1,03%. 2 1 .3 5 . Massasi 7,2 g bo'lgan p ro p a n o l-1 ni oksidlab, propion kislota olindi, uni neytrallash uchun zichligi 1 , 2 2
g /m l, natriy gidroksidning massa ulushi 20% bo'lgan 16,4 ml hajm eritma sarflandi. Kislotaning unum ini aniqlang. Javobi: 83,3% . 2 1 .3 6 . Asetaldegidning kislorod bilan katalitik oksidlanishi natijasida, unumi 75% bo'lgan sirka kislota olindi. Bu kislota m o'l miqdor natriy karbonat bilan reaksiyaga kirishdi. Ajralib chiqqan gaz natriy gidroksid bilan massasi 5,04 g bo'lgan nordon tuz hosil qildi. Aldegid bilan reaksiyaga kirishgan kislorodning hajmini aniq lang. Javobi: 1,792 1. 22. MURAKKAB EFIRLAR. YOG‘LAR 22.1. Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirishga imkon beradigan reaksiyalaming tenglamalarini yozing: CH 3
2
2
3
2
2
2
-> C 3
7
3
7 b) etilasetat-> natriy asetat-* sirka kislota-* metilasetat. Bu reaksiyalar qanday sharoitda boradi? 22 .2 . Yozuvi bo'lm agan to'rtta probirkada etanol, etilasetat, sirka kislota va asetaldegid bor. Bu m oddalarni qanday kim yoviy reaksiyalar yordamida bir-biridan farq qilish mumkin? Shu reaksiyalaming tenglam alarini yozin g va ularning borish sharoitlarini ko'rsating. 2 2 .3 . Massasi 1,61 g bo'lgan etanol va massasi 1,80 g bo'lgan sirka kislotaning eterifikatsiya reaksiyasida, agar m ahsulot unum i 75% ga teng bo'lsa. etilasetalning qancha massasini olish mumkin.? Javobi: 1,98 g. 2 2 .4 . N o k essensiyasi sirka kislota bilan izoam il spirtning (3-m etiIbutanol-l) murakkab efiridir. Massasi 4 ,4 g bo'lgan izoam il spirt bilan zichligi 1,06 g /m l silica kislotaning massa ulushi 96% bo'lgan 3 ,5 4 ml hajmli eritmasi suliat kislota ishtirokida qizdirilganda izoam ilasetat rung qancha massasi hosil bo'lishi m umkin? Efir unu mi 80% ni tashkil etadi. Yechish. Eterifikasrya reaksiyasining tenglamasini yozamiz; CH, - CH - CH. - CH,OH + CH3COOH —^ CH3 - > C H , - C H - C H , - C H , - о - с - с н 3 + н . о - ! 2 f 3 2 C H , о yoki C5H„OH + CH,COOH - » C5HnOCOCH3 + H20 Reaksiya uchun olingan spirt va kislota moddalannmg miqdorini aniqlaymiz: " < С ,Н „ О Н )= ^ | н ” о н г » m = Vp, m = 3,54 1,06 g = 3,75 g; m(CH,COOH) = m oj(CH3CXX)H);m(CH3COOH) = 3,75 G,96g = 3,6g; »(СН зСО О Н , = М m ol = = 0 ,0 6 moL Binobarm , sirka kislota m o'l m iqdorda olingan. Reaksiya tenglam asidan quyidagi kelib chiqadi: = C H . O H ) : = 0,05 mol O lingan cfim m g m assasini aniqlaymiz: = 'W , • = 0 0 5 - 130g = 6 , 5 g . M ahsulot unum ini hisobga o lib , e fim in g haq iq iy o lin g an m assasini topam iz. 2 2 .5 . Massasi 2.4 g b o ig a n m etanol va massasi 3,6 g bo'lgan sirka kislota qizdirilganda massasi 3 .7 g b o ig a n metilasetat olindi. Efim ing unum ini aniqlang. Javobi: 83,3%. 2 2 6 . M assa si 10,3 g b o i g a n m e tila se ta t va e tila se ta t aralashm asi bor. M etilasetatn in g aralashm adagi m assa ulushi 35,9% , etiiasetatn iki — 64,1 % dan iborat. Efir aialash m asi- n in g t o i i q ish qoriy g id ro lizla n ish i u c h u n zich lig i 1,4 g /m l, m assa u lu sh i 40% b o ig a n natriy gid ro k sid n in g eritm asid an qancha hajm kerak b o ia d i? Javobi: 12,5 ml. 2 2 .7 . M assasi 27,54 g b o ig a n n om a’lum to'yingan bir asosli kislota m etil efim ing ishqoriy gidrolizlanish reaksiyasiga zichligi 1,2 g /m l, m assa ulushi 18% b o ig a n 50 m l hajm dagi natriy gidroksidning eritmasi sarflandi. Dastlabki efim i qaysi kislota hosil qilgan? Javobi: m oy kislota. 2 2 .8 . Etanol, sirka kislota va katalizator vazifasini bajaradigan m o l miqdordagi sulfat kislota aralashmasi 13.2 g etilasetat o lindi. Efir unum i 60%. Xuddi shu massadagi dastlabki aralashmaga m o l natriy gidrokarbonat ta’sir ettirilganda 7 r84 I hajmli (norm al sharoitda) gaz hosil bo'ldi. Aralashmadagi m oddalam ing massa ulushini aniqlang. Yechish. Eterifikasiya reaksiyasining tenglamasini yozamiz: C ,H sOH - CHjCOOH C2H ,O C O C H , - H:0 ( a ) Natriy gidrokarbonat bilan faqat sirka kislota reaksiyaga kirishadi: CH ,C O O H -t- NaH C O , -> C H ,C O O N a - CO-. r (b) (b) reaksiyada olingan uglerod (TV) oksid m oddasining nruqdo- rini aniqlaymiz: «(C O ,) = - /KCO: ) = ^ l raoi = 0.35 m ol. 2> Download 6.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling