’ Л. Муминова


Download 1.22 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/12
Sana23.03.2023
Hajmi1.22 Mb.
#1287493
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Иш дастурлари. Нутк нуксонининг турларига караб, бола­
ларнинг ёши, нутк нуксонининг даражасини хисобга олган холда 
укув-тарбиявий ишлар дастурлари тузилади. Бу борада айрим 
ишлар амалга оширилган ва дастурлар тайёрланган. Масалан, 
«Фонетик-фонематик камчиликларга эга булган болаларни тар- 
биялаш ва укитиш буйича дастур» (муаллифлари Л.Муминова ва 
М.Аюпова), «Нутки тулик ривожланмаган мактабгача ёшдаги 
(5дан 
6
ёшгача) тарбиялаш ва Укитиш буйича дастур» (муаллиф 
Л.Муминова), Л.Муминованинг «Логопедия» кулланмасида «Мак­
табгача ёшдаги болаларда дудукланиш» булими (Тошкент, 2009).
Ушбу дастурлар асосида режалар тузилади.
Иш режалари. Йил бошида логопед куйидаги режаларни 
тузади: а) истикбол иш режаси; б) фронтал, кичик гурухий ва 
индивидуал машгулотлар режалари. Истикбол режа тузилганда 
логопед куйдагиларни назарда тутиши лозим:
1
) тарбиячилар учун семинарлар утказиш;
2) узи ишлаётган гурух болалари нущининг мониторингини 
Утказиш;
3) болаларнинг нутк камчиликларини бартараф этиш юзаси- 
дан тарбиячиларга маслахатлар бериш;
4) очик логопедик машгулотлар Утказиш;
5) нутк нуксони ута мураккаб (огир) болаларни бошка му- 
тахассислар (психоневролог, тарбиячи, мусика рахбари) билан 
бир-галикда маслахатли тахлил килиш;
6
) педагог-укитувчилар кенгашлари, уюшмалари, конферен- 
циялари ва бошка тадбирларда катнашиш;
20


7) 
ота-оналар билан доимо алокдца булиш (индивидуал сух- 
батлар олиб бориш, уйга берилган топширикларни бажаришга 
ота-оналарни жалб этиш, ота-оналар бурчагини безатиш, ота- 
оналар мажлисини утказиш).
Логопед %ар бир фронтал машгулот учун режа тузигии 
гиарт. Режада машгулот мавзуси ва унинг максади, жихозлар, 
машгулотнинг тахминий бориши курсатилади. Тарбиячи фронтал 
машгулотларда катнашади, машгулотнинг бориши ва болалар 
хатосини ёзиб боради. Машгулот натижасини тарбиячи уз 
режасининг хисобга олиш булимига ёзиб куяди.
Индивидуал режа уар бир бола учун алоуида тузилади. Унда 
кайси товушлар тузатишга ёки дифференциацияга тегишли 
эканлиги, нутк тузилишининг ритмик бугинини ривожлантириш, 
эшитиш тафаккурини шакллантириш, нуткнинг товуш таркибини 
тахлил килиш, лугатни аниклаш ва кенгайтириш, грамматик 
жихатдан тугри богланган нуткни шакллантириш буйича кандай 
ишлар олиб бориш зарурлиги тулик курсатилади.
Ота-оналар билан ишлаш. Логопеднинг ота-оналар билан 
биргаликдаги иши бутун педагогик жараённинг ажралмас кисми 
булиб хисоблайади ва махсус болалар богчаси шароитида кУйи- 
даги шаклларда амалга оширилади.
Ота-оналар мажлиси. Биринчи ота-оналар мажлиси август 
ойининг охири ёки сентябрнинг бошида утказилади. Унда ота- 
оналар ушбу муассасанинг тузилиши, бутун укув йили давоми- 
даги иш мазмуни ва вазифалари, болалар богчасининг кун тар- 
тиби ва коидалари билан танишадилар. Крида буйича бу мажлис 
махсус гурухларнинг ота-оналари билан болалар богчасининг 
мудираси томонидан олиб борилади;
Иккинчи мажлис октябрь ойи давомида хар бир логопед 
томонидан уз гурухида утказилади.
Бу вакгга келиб, логопед болаларни текширишни тугатади. 
Бу мажлиснинг максади ота-оналарни, текширув натижалари би­
лан таништиришдан иборат. Бунда логопед факатгина гурухнинг 
эмас, балки хар бир боланинг алохида ва умумий ривожланиш 
характеристикасини беради. Ота-оналарга болаларнинг нутк ри- 
вожланишидаги асосий камчиликларни содда ва тушунарли ки- 
либ очиб бериш, уларнинг меъёрдан оркада колиши даражасини 
хамда бу нуксонни бартараф этишда логопед ва тарбиячи билан 
биргаликдаги хатти-харакатларини курсатиб утади. Шу мажлисда
21


логопед таълимнинг биринчи даври иш режаси, унинг вазифа ва 
мазмуни хакида гапириб беради;
Учинчи ота-оналар мажлиси январда утказилади. Бунда 1- 
ярим йилликка якун ясалади, кейинги тузатувчи таълимнинг 
асосий йуналишлари очиб берилади. Хдр бир боланинг умумий 
ва нуткий ривожланиш характеристикаси берилади, болаларда 
кандай узгаришлар борлиги, шу билан бирга уйда алохида 
эътибор бериш зарур булган муаммолар ва машгулотлар курса­
тилади;
Охирги, якунловчи ота-оналар мажлиси май ойида уткази­
лади. Унда бутун укув йилига якун ясалади. Утилган материални 
мустахкамлашни давом эттириш учун (алохида болаларга) зарур 
маслахдтлар берилади. Шу ерда логопед ота-оналарни уларнинг 
болалари оммавий богчага утиши мумкинлиги ёки мактабгача 
махсус муассасада такроран колиши зарур экани тугрисидаги 
комиссиянинг карори билан таништиради.
Ота-оналар билан цисца суубатлар. Х,ар хафтанинг шанба 
ёки чоршанба кунлари (куннинг 2-ярмида) утказилади. Бу ерга 
ишлаш жараёнида купрок кийинчиликлар келиб чиккан болалар­
нинг ота-оналари таклиф килинади.
Ота-оналар бутун укув йили давомида очик логопедик маш- 
гулотларга катнашиб турадилар. Машгулотлар 3 ойда камида бир 
марта утказилади.
Бундан ташкари, бутун укув йили давомида логопед ва тар- 
биячилар биргаликда ота-оналар бурчагини ташкил киладилар. 
Бу ерда бола нуткининг меъёрда шаклланиши, нутк аномалия- 
сининг турли кУринишларига тааллукли алохида саволлар ёри- 
тилади, шу муаммолар ёритилган адабиётлар руйхати таклиф 
килинади.
Логопеднинг цисоботи. Йилнинг охирида логопедлар олиб 
борилган ишлар хакида кисобот ёзиб, уни услубчига топширади, 
услубчи эса уларга асосланган холда туман ёки шахар халк 
таълими булимига хисобот тузади.
Х,исоботда куйидаги маълумотлар акс эттирилиши лозим:
1. Гурухга келган болалар сони ва уларнинг ташхислари.
2. Гурухларнинг комплектланган вакти.
3. Гурухдаги болаларнинг эришган натижалари б}Шича бахо- 
ланиши (мониторинги):
а) яхши нутк билан;
22


б) уртача нутк; билан;
в) паст натижа билан.
4. Иулланма бериш:
а) 
оммавий мактабга (мактаб ёшига етган болалар учун), 
логопедик пунктда шугулланиш шарти билан;
в) огир нутк; бузилишига эга булган болаларга мулжалланган 
махсус мактабга;
г) оммавий болалар богчасига ёки махсус таълим муасса- 
сасининг кейинги боскичига.
5. Такрорий коррекцион таълим-тарбияга колдирилган бола­
лар сони.
6
. Йил давомида турли сабабларга кура гурухни тарк этган 
болалар сони.
7. Истикбол режага киргизилган тадбирларнинг бажарилиши.
Логопед (дефектолог)нинг шахе и ва фаолияти. Логопед
(дефектолог) умумназарий ва махсус ихтисосли билимлар тизи- 
мини эгаллаган булиши керак. У нутк бузилишларини эгаллаган 
назарий билимларига асосланиб аниклай олиши, уларни тузатиш 
ва бартараф этиш усул хамда методларини эгаллаган булиши, 
бундай нуксонларни олдини олишга дойр профилайтик ишларни 
йулга куя олиши, гайритабиий нуткли болаларнинг мухим психик 
хусусиятларини билиши, улардаги олий мия крбиги фаолиятини 
тузатиш ва ривожлантириш услубларидан хабардор булиши ке­
рак. Болаларни укитиш, тарбиялаш ва уларнинг бузилган нутк- 
лари юзасидан олиб бориладиган ишларнинг самарадорлигига 
эришишда логопеднинг шахеи биринчи даражали ахамият касб 
этади. Шунинг учун у уз касбини, болаларни севиши, узига ва 
атрофдагиларга талабчан булиши, зиммасидаги масъулиятни ут- 
кир хис килиши, сузда ва амалда катьий ва изчил булиши талаб 
килинади.
Логопед (дефектолог) илгор тажрибаларни умумлаштириб, 
болалар нуткини тузатишнинг энг яхши воситалари буйича изла- 
ниш олиб бориши керак. У эгаллаб олиши лозим булган билим­
лар ва малакалар кенг ва турличадир: укув-билиш (адабиётлар 
билан ишлаш, болани кузатиш, педагогик жараённи моделлаш- 
тириш, тузатиш-тарбиялаш оркали таъсир этишнинг самарали 
йулларини танлаш ва бошкалар); укув-ташкилий (мукобил ва 
календар режалаштириш, якка тартибда ва гурухли машгулотлар 
утиш, жихозларни яратиш, кенг камровли таъсир этишни таъмин-
23


лаш хамда бу камровда иштирок этиш ва бонщалар); укув-педа- 
гогик (хар бир вокеани тахлил килиш, логопедик коррекциялашда 
фойдали методикаларни танлай олиш ва куллаш ва хоказо).
Логопед ва болалар муассасаси шифокори, логопед ва тар­
биячи, логопед ва педагог уртасида урнатиладиган узаро тугри 
муносабатлар педагогик деонтологиянинг мухим шарти хисобла- 
нади.
Логопед нутки атрофдагиларга - нафакат болаларга, балки 
катталарга хам намуна булиши лозим. Логопед ягона нуткий 
тартибни таъминлайди, махсус болалар муассасаларидаги урта ва 
кичик ходимларга нутк маданиятини хам ургатади.

Download 1.22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling