Feyil bir bas ag`zalι ga`pler
Feyil bir bas ag`zalι ga`pler is ha`reket iyesinin` (baslawιshtιn`) anιq belgili ha`m belgisizligine qaray, iyesi belgili ga`p, iyesi belgisiz ga`p , iyesi ulιwmalasqan ga`p ha`m iyesiz ga`p bolιp, to`rt tu`rge bo`linedi
1. Iyesi belgili ga`p
Iyesi belgili ga`ptin` bayanlawιshlarι, ko`binese I-II betlerindegi anιqlιq yamasa buyrιq meyillerden bolιp, sol betlik qosιmtalarι arqalι baslawιshι belgili bolιp turadι. Mιs: 1. shιday almadιm. Bazarbaydι oyata qoyayιn dep u`n`ilip edim. O`zimdi iriktim. Endi ju`rip keteyin dep tur edik. Sιm ha`m o`reler a`kelgen mashinag`a duslasιp qaldιq. G`awashanι ko`p ta`rbiyalasan` o`nimdi de ko`p alasan`.
Iyesi belgili ga`p ma`nisi boyιnsha baslawιshι betlik almasιg`ιnan bolg`an eki bas ag`zalι ga`pke ku`ta` jaqιn keledi. Biraq onnan betlik almasιg`ιnιn` anιq qollanιlmawι jag`ιnan ayrιlιp turadι. Bunday ga`plerde baslawιshtιn` qollanιlιwι sha`rt emes. Sebebi baslawιsh onιn` bayanlawιshιnιn` betlik qosιmtasι arqalι belgili bolιp turadι.
2. Iyesi belgisiz ga`p
Iyesi belgisiz ga`ptin` bayanlawιshlarι, ko`binese anιqlιq meyildin` 3-bet, ha`zirgi, keler ha`m o`tken ma`ha`llerinde qollanιladι. Mιs: g`awashalardι aynalιp shιqtι. Geypara atιzlardι toqtap, bir na`rselerdi oylastι. Sol jerde biraz irkilip turdι. Jerden topιraq alιp ko`rdi.bul ga`plerdegi qara ha`rip penen jazιlg`an feyiller anιqlιq meyildin` III bet, o`tken ma`ha`linde kelgen. Bul feyillerdin` is-ha`reket iyeleri belgisiz.
Bayanlawιshι belgisiz iyeni (Betti) bildiretug`ιn bir bas ag`zalι ga`ptin` tu`rine iyesi belgisiz ga`p delinedi.
Iyesi belgisiz ga`plerde tiykarg`ι dιqqat is-ha`rekettin` iyesine emes, is ha`rekettin` o`zine qaratιlg`an boladι. is-ha`rekettin` iyesi aldιng`ι ga`plerde aytιlιp, kontekst arqalι ma`lim bolιp turadι. Mιsalι: Qa`lesen` senin` menen de to`belesiwden qaytpaydι. Shιlιmbetti de onsha jaqtιrmaydι. Bul mιsallar iyesi belgisiz ga`p.
Do'stlaringiz bilan baham: |
