& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti
Download 1.82 Mb.
|
Қаракалпак тили китап
- Bu sahifa navigatsiya:
- Sh ι g` ι p so`ylegenlerdin`
- Mallar ush ι n ot-sho`pler tayarlaw
- Bas vrach
Ku`ni menengi miynetimiz zayag`a ketpedi.
2. qospa anιqlawιsh .Birikpegen qospa so`zlerden, ga`p ag`zalarιna bo`linbeytug`ιn so`zlerdin` dizbeginen bolg`an anιqlawιshlarg`a qospa anιqlawιsh delinedi. Mιsalι: Qιzιl ju`zli jigittin` qιzarg`anι o`lgeni (naqιl). Orta boylι, qarapa`ren` jigit a`ste ornιnan turadι. Shιg`ιp so`ylegenlerdin` so`zine men de qosιlaman. 3. ken`eytilgen anιqlawιsh. O`zine g`a`rezli so`zler menen ken`eyip kelgen kelbetlik feyil ha`m ha`reket atι feyilli toplamlardan bolg`an anιqlawιshqa ken`eytilgen anιqlawιsh delinedi. A) kelbetlik feyildin` basqarιwιndag`ι feyil toplamlarιnan boladι. mιs: U`lken ken` oypattιn` ishinde jelkildesip ιrg`alιp o`sken paxtalar jawdιrasιp turιptι. Olar pishen tasιp ju`rgen adamlar eken. Alιsta g`awdιyιp ju`retug`ιn kombayιnlar da ko`rinbeydi. : Aydananιn` keliwin ku`tip otιrg`an adamlar sιrtqa qaray juwιrιstι. B) ha`reket atι feyillerinin` basqarιwιnan boladι. mιs: Mallar ushιn ot-sho`pler tayarlaw isi gu`jidi Meni o`zimnin` suwg`arιw ha`m kanal qazιw jumιslarιma qoysan`ιz jag`sι bolar edi. Ayqιnlawιsh. Eki atlιq qatar kelip, biri ekinshisin qosιmsha ma`nide tu`sindirip, ayqιnlap keledi. Qatar kelgen eki atlιqtιn` qosιmsha ma`ni beriwshi, tu`sindiriwshi so`zi ayqιnlawιsh, al qosιmsha ma`nige iye bolg`an, tu`sindiriwshi so`z ayqιnlawshι ag`za delinedi. Ayqιnlawιsh qaysι? degen sorawg`a juwap beredi. Mιsalι: Bas vrach Esemurat Tamarag`a na`wbetshi bolιwdι tapsιrdι. o`mirbek laqqι belgili ku`lki shaydasι. Pιsιqlawιsh Is ha`rekettin` orιn,waqιt, mug`dar-da`reje, sebep-maqset, sha`rt ha`m qarιslaslιq belgilerin bildiretug`ιn ga`ptin` ekinshi da`rejeli ag`zasιna pιsιqlawιsh delinedi. Mιs: bul jerde de qarawιl bar edi. Ol artιna jalt qaradι. Ol bu`gin keldi. Pιsιqlawιsh to`mendegi belgilerge iye boladι: 1. Is-ha`rekettin` isleniwindegi ha`r tu`rli belgilerdi bildiredi. 2. Ra`wishlik ma`nidegi sorawlarg`a juwap beredi. 3. Ra`wish, hal feyil, qιya seplik qosιmtalι ha`m tirkewishli atlιq ha`m t.b. so`zlerden boladι. 4. O`zi qatnaslι so`z benen jupkerlesiw ha`m basqarιw usιllarιnda baylanιsadι. 5. O`zi qatnaslι bayanlawιshtan uzaqlasιp, ga`ptin` basιnda kelgende, bayanlawιsh penen baylanιsι ku`shsizlenedi. Usι belgilerge iye bolg`an so`zler pιsιqlawιsh xιzmetin atqaradι. Pιsιqlawιshlar du`zilisine qaray jay, qospa ha`m ken`eytilgen pιsιqlawιshlar bolιp u`shke bo`linedi. 1. Dara bir so`zden bolg`an pιsιqlawιshqa jay pιsιqlawιsh delinedi. Jay pιsιqlawιshlar jup so`z ha`m dara so`zlerge tirkewishlerdin` dizbeklesip keliwi arqalι da bildiriledi. Keshqurιn ag`am qaladan u`yge keledi. Ol Taxtako`pirde tuwιlιp o`sken. Ku`n sayιn emeski samal esedi. Bizler tu`ni menen jol ju`rdik. Quyash kem-kemnen qιzdιra basladι. 2. Qospa so`z yamasa ga`p ag`zalarιna bo`linbeytug`ιn so`zlerdin` dizbeginen bolg`an pιsιqlawιshlarg`a qospa pιsιqlawιsh delinedi. Mιsalι: Sultamurat tιrnanι heshqashan da jaqιn jerden ko`rmegen edi. Tιrnalar a`ste-aqιrιn do`n`istin` u`stine qonaqlay basladι. Bul jerde de qarawιl bar edi. Ko`z jeter jerde ko`k suwdan basqa hesh na`rse ko`rinbeydi. 3. Hal feyil, kelbetlik feyil ha`m ha`reket atι feyilli toplamlardan bolg`an pιsιqlawιshqa ken`eytilgen pιsιqlawιsh delinedi. Al, paraxot bolsa a`ste-aqιrιn jιljιp alιslay basladι. Son`ιnan tawlardιn` shan`larιnan asιrιlιp ay ko`terildi. Eginlerdi mal-haldan qorιw ushιn sol a`tirapta juwιrιp ju`retug`ιn edim. Asqar olardιn` bas iyzewinen son` Baymang`a qaradι. Jan`a birde qoy qorasιn ko`rip kelgende burshaq tu`ye la`m de joq edi. Download 1.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling