& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti


Download 1.82 Mb.
bet142/231
Sana18.02.2023
Hajmi1.82 Mb.
#1213826
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   231
Bog'liq
Қаракалпак тили китап

1. jupkerlesiwshi anιqlawιshlar zattιn` sιn-sιpatιn, sapasιn, san-mug`darι ha`m t. b. basqa belgilerin bildiredi. Olar qanday? qaysι? qansha? neshe? neshinshi? qayerdegi? t.b. sorawlarg`a juwap beredi. Jupkerlesiwshi anιqlawιshlar kelbetlik, atlιq, sanlιq, almasιq, ra`wish, kelbetlik feyil ha`m kelbetlik feyilli toplamlardan boladι. Mιsalι: Ol juwιlg`an aq ko`ylek keyip, aq jawlιq jamιlιp alg`an edi. Ol to`rde turg`an temir krovatlarg`a bir-bir qarap shιqtι. Sayaxatqa on eki bala kettik.
2.U`ylesiwshi anιqlawιsh iyelik sepligindegi atlιq ha`m atlιqlasqan so`zlerden bolιp, anιqlanιwshι so`zdin` tartιmlanιp turιwιn talap etedi.
U`ylesiwshi anιqlawιsh kinin`? nenin`? qayerdin`? Degen sorawlarg`a juwap beredi. Mιsalι: Qa`pelimnin` arasιnda A`bdika`rimnin` (kimnin`?) g`azι joq bolιp ketken. Araldιn` (qayerdin`?) salqιn samalι bulardιn` gewdesinen o`tip, ta`nin muzlattι. Altιn gu`zdin` (nenin`?) jag`ιmlι salqιn samalι esip tur.
U`ylesiwshi anιqlawιshlar ga`p ishinde anιqlanιwshι ag`za menen qatar turιp ta yamasa aralarιnda basqa so`zler kelip, uzaq turιp ta baylanιsa beredi. Mιs: jazdιn` bu`gingi aysιz aqshamι biraz salqιn edi.
U`ylesiwshi anιqlawιshlar iyelik sepligindegi atlιq, almasιq, sanlιq, atlιqlasqan kelbetlik ha`m kelbetlik feyiller arqalι bildiriledi.mιs: Mo`min g`arrιnιn` dawιsι shιqpadι. Baqιtlιnιn` eki qonag`ι bir keledi.
& Jay, qospa ha`m ken`eytilgen anιqlawιshlar.
Anιqlawιshlar du`zilisine qaray jay, qospa ha`m ken`eytilgen anιqlawιsh bolιp u`shke bo`linedi.
1. jay anιqlawιsh. Ma`nili dara so`z, birikken qospa so`z ha`m dara so`zge barabar jup so`zlerden bolg`an anιqlawιshlarg`a jay anιqlawιsh delinedi.
Jay anιqlawιsh to`mendegi du`zilistegi so`zlerden boladι:
1. Dara ha`m birikken so`zlerden boladι: Awιldan kelgen ziyrek, aqιllι balalar menen dos boldιm. Jamιrat penen ekewin Aqsuwattag`ι jιlqιg`a jiberdim.
2. Jup so`zlerden boladι: Su`riw-su`riw mallar birinin` izinen biri dizilisip kete beredi. Pada-pada malι, u`yir-u`yir jιlqιlarι qarawsιz qalg`an.
3. Ma`nili so`z benen tirkewishlerdin` dizbeginen boladι:

Download 1.82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   231




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling