& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

&Ga`ptin` ag`zalarιnιn` orιn ta`rtibi
Ga`ptin` gramatikalιq tiykarιn, onιn` quramιn bas ag`zalar duzedi. Baslauιsh ga`ptin` basιnda, al bayanlauιsh baslauιsh xaqqιndag`ι xabardι, jan`alιqtι xabarlaytug`ιn bolg`anlιqtan ga`ptin` keyninde jaylasadι.
Ga`ptin` ekinshi da`rejeli ag`zalarι, ko`binese bas ag`zalarg`a qatnaslι onι sιpatlapkelgenlikten, bas ag`zalarg`a g`a`rezli onιn` a`tirapιna ornalasadι.
Ga`p ag`zalarιnιn` orιn ta`rtibi eki turliboladι: tuura orιn ta`rtip xa`m invertsiya.
Ga`p ag`zalarιnιn` a`dettegi orιn ta`rtibin saklap jaylasιuιna tuura orιn ta`rtip dep ataladι.
Mιsalι: 1. Jaslar qιyιn iske en` jaqsι ua`killerin jiberedi («E. Q.»). 2. ol qoyιn qaltasιnan saatιn aldι. 3. Jap-salmalardan suu burqιp ag`ιp tur (J. A.). 4. Jazdιn` bugingi aysιz aqshamι biraz salqιn tarttι (T. Q.).
Bul ga`plerdegi bas xa`m ekinshi da`rejeli ag`zalar tuura orιn ta`rtip boyιnsha jaylasqan.
Ga`ptin` ag`zalarιnιn` tuura orιn ta`rtibinin` almasιp qollanιlιuιna invertsiya delinedi.
Invertsiya orιn ta`rtipke baslauιsh penen bayanlauιsh yamasa ga`ptin` eknnshi da`rejeli ag`zalarι tuura orιn ta`rtipten o`zgertilip qollanιladι. Bayanlauιsh aldιn`g`ι orιnda, al baslauιsh yaki bayanlauιshqa qatnaslι ekinshi da`rejeli ag`zalar keyingi orιng`a o`tedi.
Ga`p ag`zalarιnιn` orιn almasιp qollanιlιuι, ko`binese poeziyalιq shιg`armalarda, buyrιq xa`m undeu ga`plerde, tuura ga`p xa`m diologlardag`ι avtor ga`plerinde jiyi ushιrasadι. Invertsiyalιq orιn ta`rtip, ko`binese stillik talapqa baylanιslι boladι. mιsalι:
Kundiz nurιn shashsa ta`biyat tan`ι,
Tunde jarqιraydι elektr shιrag`ι
(X. S.).
Tolqιnlarιn taudan qaytpas quuatlι,
Sarι sazanlarιn`, bardur qιmbatlι
(S. N.).
A`y, aspanda jarqιrap quyash, sen jer sharιn aylanιp jursen`, bunι sen aytιp ber adamlarg`a! (Sh. A.). – siz bag`ang`ι jerde, mashinanιn` qasιnda nege toqtadιn`ιz? – dedim. – Sizge ja`rdemlespekshi edim, - dep juuap berd iol (Sh. A.).
- Qa`ne twrgel ornιn`nan.
Bul ga`plerdin` xa`mmesinde ded qara xa`rip penen jazιlg`an so`zler invertsiya orιn ta`rtipke kelgen. Bunday orιn ta`rtip ga`ptin` ma`nisin kusheytiu, o`tkirlik ma`ni beriu ushιn stillik talapqa ιlayιq qollanιladι