1-§. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va uslublari. Kimyoviy va mexanik texnologiyalar haqida tushuncha

Solishtirma kapital xarajatlar – uskunaning unumdorligi birligiga 
yoʻnaltirilgan harajatlar. Ishlab chiqarishni tashkil qilish uchun asboblar, 
mashinalar, quvurlar, inshootlar va boshqalar uchun bir martalik xarajatlar, yaʻni 
kapital xarajatlar talab qilinadi.
Ushbu texnik koʻrsatkich jarayonni va umuman ishlab chiqarishni tashkil 
etish samaradorligini, ishlatilayotgan tuzilmalarning takomillashuvini tavsiflaydi 
va jismoniy koʻrinishda (masalan, tonna metal/kuniga 1000 tonna mahsulot) yoki 
pul koʻrinishida ifodalanadi. 
Mahsulot sifati uning isteʻmol xususiyatlarini va bozor narxini aniqlaydi va 
turli xil xususiyatlar, masalan, aralashmalarning tarkibi (tarkibi va miqdori), 
fizikaviy va kimyoviy koʻrsatkichlar, tashqi koʻrinish va oʻlchamlari, rangi, hidi va 
hok. Quyidagi hujjatlar bilan belgilanadi: ZXT(СТБ), ISO 9001, DAST, TSh, sifat 
sertifikati. 
Iqtisodiy koʻrsatkichlar. Ushbu koʻrsatkichlar ishlab chiqarishning iqtisodiy 
samaradorligini aniqlaydi. Bularga ishlab chiqarish tannarxi, mehnat unumdorligi 
va boshqalar kiradi. 
Mahsulotning tannarxi – mahsulot birligini olishning umumiy qiymati. 
Tannarx quyidagi xarajatlarni oʻz ichiga oladi: xom ashyo, energiya, yordamchi 
materiallar, kapital harajatlar, ish haqi va boshqalar xarajatlar. 
Mehnat unumdorligi – har bir ishchiga toʻgʻri keladigan vaqt birligida ishlab 
chiqarilgan mahsulotlar miqdori. Ushbu koʻrsatkich ishlab chiqarish 
samaradorligini ish haqi qiymatiga nisbatan tavsiflaydi. Iqtisodiy koʻrsatkichlar 
texnologik koʻrsatkichlar asosida hisoblanadi. Ulardan baʻzilari (samaradorlik, 
xarajatlar koeffitsientlari, kapitalning oʻziga xos xarajatlari) pul koʻrinishida 
ifodalanishi mumkin. Bunday holda, bunday koʻrsatkichlar texnik va iqtisodiy deb 
nomlanadi. 

---