1-§. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va uslublari. Kimyoviy va mexanik texnologiyalar haqida tushuncha

Avtomatlashtirish va mexanizatsiyalash – ishlab chiqarish jarayoniga 
sezilarli taʻsir koʻrsatadigan mukammal mashina va mexanizmlarni joriy etish. 
Avtomatlashtirish bu chora-tadbirlar majmui boʻlib, uning yakuniy natijasi 
insonni ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok etishdan toʻliq ozod qilinishini 
taʻminlaydigan texnik vositalarni yaratishdir, agar avtomatik mashinalar, 
qurilmalar, avtomatik boshqaruv elementlari ishlatilsa va odam umumiy 
boshqaruvni amalga oshirsa, ishlab chiqarish jarayoni avtomatlashtirilgan 
hisoblanadi. Murakkab mexanizatsiyalash (avtomatik qurilmalar odamni oʻzi 
tomonidan amalga oshiriladigan mexanizatsiyalashgan jarayonni boshqarish va 
boshqarish funktsiyalaridan ozod qiladi, bu jarayonni amalga oshiradigan 
mashinalar oʻrtasida tegishli aloqalarni oʻrnatadi). 
Qisman avtomatlashtirish – mexanizatsiyalash vositalaridan, yarim 
avtomatik 
va 
avtomatlashtirilgan 
uskunalardan 
foydalanish 
(individual 
operatsiyalar avtomatlashtirilgan). 
 Integratsiyalashgan avtomatlashtirish – barcha operatsiyalarni ishlab 
chiqarish maydonchasida, ustaxonada, zavodda va boshqalarda bir nuqtadan 
markazlashtirilgan boshqarish vositasida bajarishdir.
Texnologik jarayonlarni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish oʻzaro uzviy 
bogʻliqdir.
Avtomatlashtirish bilan bogʻliq muammolarni koʻrib chiqishda avtomatika va 
avtomatizatsiya tushunchalarini farqlash kerak. 
Avtomatika – bu jarayonni amalga oshiradigan qurilmalar oʻrtasida tegishli 
aloqalarni oʻrnatish orqali odamni ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok 
etishdan ozod qilinishini taʻminlaydigan texnik vositalar va usullarni oʻz ichiga 
olgan fan va texnikaning sohasi. 
Ishlab chiqarishda avtomatlashtirishning joriy etilishi mehnat unumdorligini 
sezilarli darajada oshirishi, mahsulotlarning barqaror sifatini taʻminlashi va ishlab 
chiqarishning turli sohalarida band boʻlgan ishchilar ulushini kamaytirishi 
mumkin. 

---

Kimyo sanoatini avtomatlashtirish hozirgi vaqtda muhim va dolzarb vazifa 
boʻlib, kimyoviy–texnologiya mutaxassisliklari talabalarini umumiy muhandislik 
tayyorgarligidagi asosiy yoʻnalishlardan biri hisoblanadi. 
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimi nafaqat ushbu sohada yuqori sifatli 
mahsulotlarni olish, xarajatlarni kamaytirish, rentabellikni oshirish, balki ushbu 
mahsulotning xavfsizligini taʻminlashga imkon beradi. Kimyo sanoatida 
jarayonlarni avtomatlashtirish tizimlari (KSJAT) turli xil avtomatlashtirish 
vositalaridan foydalangan holda amalga oshiriladi.