4.Differensial usulda mahsulot sifatining nisbiy ko‘rsatkichlari.
Differensial usulda mahsulot sifatining nisbiy ko‘rsatkichlari quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
, (3.2a) yoki (3.2b)
bu yerda Pi — baholanayotgan mahsulot sifatining i chi ko‘rsatkichining qiymati; PiB — i chi baza ko‘rsatkichining qiymati.
Mehnat unumdorligi, quvvat, energiya bilan ta’minlanganlik uchun ko‘rsatkichning nisbiy qiymati (Za) formula bo‘yicha mahsulot, ashyo sarfi, tayyorlashning sermehnatligi, zararli aralashmalarning miqdori uchun ko‘rsatkichning nisbiy qiymati (3.2b) formula bo‘yicha aniqlanadi.
Kompleks usul mahsulot sifatining umumlashgan ko‘rsatkichini qo‘llashga asoslangan bo‘lib, u mahsulot sifatining alohida ko‘rsatkichlari funksiyasi hisoblanadi. U mahsulotning asosiy vazifasini aks ettiruvchi asosiy ko‘rsatkich, integral va o‘rtacha muallaq holat bilan ifodalanishi mumkin.
Alohida ko‘rsatkichlarning yig‘indisi yetarli darajada keng va umumlashtirilgan xulosalar olishga imkoniyat bermaydigan hollarda sifatni baholashning aralash usuli qo‘llanadi.
Har xil jinsli mahsulotlarning sifat darajasini aniqlash uchun sifat va nuqsoniyik indeksidan foydalaniladi.
(3.3)
Sifat indeksi
bu yerda s — har xil turdagi mahsulotlar soni;
ni i- turdagi buyumning kurilayotgan oralikdagi soni; ß shu turdagi mahsulotning vazn koeffisiyenti;
Ki — i turdagi mahsulotning ko‘rilayotgan oraliqdagi kompleks sifat ko‘rsatkichi
KiB — muvofiq baza ko‘rsatkichi.
(3.4)
bu yerda Si — ko‘rilayotgan oraliqdagi i- turdagi mahsulotning narxi.
Nuqson indeksi:
bu yerda Si — mahsulotni tayyorlashdagi sifat ko‘rsatkichi
Qi — i- turdagi mahsulotning nisbiy nuqson koeffisiyenti.
Sifat va nuqson indeksi korxonalarni, uyushmalarni, assosasiyalarni, umuman tarmoqlarning faoliyatini baholashda foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |