1-2 Maruza. Atom spektroskopiyasi usullari. Atom-emission spektroskopiya

 
Darajalash chizig’ini chizish usuli 
U yoki bu elementning konsentrasiyasini aniqlash darajalash chizig’ini 
qurishdan boshlanadi. Darajalash chizig’i har bir element uchun standart eritmalar 
bo’yicha chiziladi. Standart eritmalar esa «Alanga fotometriyasida ishlatiladigan 
darajalash chiziqlarini qurish uchun standart eritmalar tayyorlash usuli» ga ko’ra 
tayyorlanadi. 
Standart eritmalarning konsentrasiya oralig’i aniqlanayotgan elementning 
eritmadagi kutilayotgan konsentrasiyasini hisobga olib tanlanadi. Bu oraliqni 
tanlashda quyidagi qoidalarga rioya qilish kerak: standart eritmalarning eng katta 
konsentrasiyasi tadqiq qilinayotgan eritmalarning konsentrasiyasidan kichik 
bo’lmasligi kerak. 
Darajalash chizig’ini qurish uchun: 
1. Asbobni «Asbobni ishlatish tartibi» bo’limida ko’rsatilganday qilib ishga 
tayyorlang; 
2. Asbob qiziyotgan vaqtda standart va tadqiq qilinayotgan eritmalarni 
o’lchash uchun ishlatiladigan polietilen stakanchalarni tozalab yuving. 
O’lchanadigan eritma bilan ularni chaying. Chang tushmasligi uchun 
stakanchalarning ustini yoping; 
3. Standart eritmalar ichida ikkita stakanchada «nol» eritma (aniqlanadigan 
komponent bo’lmagan) bo’lishi kerak. Ularning bittasi, bir eritmadan ikkinchi 

---

26
eritmaga o’tganda kapilyarni va sistemani yuvish uchun, ikkinchisi esa «nol» 
standart eritma sifatida ishlatiladi. Bir eritmadan boshqasiga o’tganda sistemani 
shu eritmaga tegishli «nol» eritma bilan yuvish kerak; 
4. Asbob, aniqlanayotgan elementga to’g’rilanganligini tekshiring; 
5. «Sezgirlikni asta-sekin o’zgartirish» («chuvstvitelnost plavno») ruchkasini 
o’rta holatga o’rnating; 
6. So’ruvchi kapilyarning ostiga o’lchash uchun tayyorlangan standart 
eritmalardan konsentrasiyasi eng katta bo’lgani quyilgan stakanchani qo’ying; 
7. «Sezgirlikni katta-katta o’zgartirish» («chuvstvitelnost grubo») yozuvli 
ruchkani burab shunday holatga o’rnatish kerakki, mikroampermetrning strelkasi 
asbob shkalasidan tashqariga chiqmasin ya’ni, «0» dan kamaymasin va «100» dan 
ko’paymasin; 
8. «Sezgirlikni asta-sekin o’zgartirish» («chuvstvitelnost plavno») ruchkasini 
burab mikroampermetr strelkasini «100» bo’limning chizig’iga to’g’rilang; 
9. Eritmani kapilyardan olib va yorug’likni to’suvchi pardani yopib «nol 
nuqtani o’rnatish» («ust. nulya») ruchkani burab mikroampermetr strelkasini «0» 
chiziqqa to’g’rilang; 
10. Pardani oching va kapilyar ostiga «nol» eritmani (ya’ni distillangan 
suvni) qo’yib «optik pona» («opticheskiy klin») ruchkasi bilan mikroampermetr 
strelkasini shkalaning «0» chizig’iga to’g’rilang; 
11. Kapilyar ostiga yana konsentrasiyasi eng katta bo’lgan standart eritmani 
qo’ying, agar zarur bo’lsa 13 «chuvstvitelnost plavno» va 14 «chuvstvitelnost 
grubo» ruchkalar yordamida mikroampermetr strelkasini «100» chiziqqa 
to’g’rilang; 
12. Kapilyar ostiga «nol» eritmani qo’ying, bu holda mikroampermetr 
strelkasi «0» chiziqqa to’g’ri kelishi kerak. Agar shunday bo’lmasa keyingi 
amallarni takrorlang.