1-amaliy mashg’uloti: О’quvchilarning jismoniy rivojlanishini gigiyenik baholash

6-AMALIY MASHG`ULOT 
Ovqat ratsionini tuzish
 
Ishdan maqsad: Talabalarda tо’g’ri ratsion tuzish va tо’g’ri ovqatlanish 
haqida tushuncha hosil qilish. 
Ovqat ratsionini tuzish: Odam uchun ovqat ratsioni (ma’lum muddatda 
beriladigan ovqat) tuzishda quyidagi qoidalarga amal qilinmog’i lozim. Bir kunda 
yeyiladigan ovqat sarf etiladigan energiya miqdorini qoplaydigan bо’lishi kerak. 
Ovqat ratsionini tuzishda shaxsning bajaradigan ish turiga monand (bolalar uchun 
yoshiga) holda yetarli miqdorda oqsillar, yog’lar va uglevodlarning bо’lishi hisobga 
olinishi kerak. Tо’rt mahal ovqatlanish eng yaxshi rejim hisoblanadi. Birinchi, 
ertalabki nonushta umumiy kaloriyaning 10-15% ini, ikkinchi nonushta 15-35% ini, 
tushki ovqat 40-50% ini va kechki ovqatlanish 15-20% ini tashkil qilishi maqsadga 
muvofiqdir. Oqsilga boy bо’lgan oziq moddalari(gо’sht, baliq, tuxum) nonushta va 
tushki ovqatlanishda tanovul qilingani ma’qul. Kechki ovqatlanish uchun esa sut-
kо’kat mahsulotlari qoldirilishi zarur. Organizmga kirayotgan oqsil va yog’larning 
kamida 50 % chorva maxsulotlaridan iborat bо’lishi kerak. Shu bilan bir qatorda 
taom ratsioniga yetarli miqdorda vitaminlar, mineral tuzlar va suv kirishi kerak. 
Organizmga kirgan oziqning hammasi о’zlashtirilmasligini, ya’ni ichakda 
sо’rilmasligini va ishlatilmasligini esda tutish kerak. Iste’mol qilingan oziqning 
ma’lum qismi ichakdan shlaklar (chiqindi) kо’rinishida chiqarib yuboriladi. Aralash 
oziqni о’zlashtirish о’rtacha 90 % ga tenglashadi. 
Bajariladigan ish turiga qarab sarflanadigan energiya miqdorining har xil 
bо’lishi 
Odam harakat qilganida energiya kо’p sarflanadi. Sarflangan energiya ish 

---

34 
turiga qarab xar xil bо’ladi. Turli ishlar vaqtida sarflanadigan energiya miqdorini 
bilish katta axamiyatga ega. Turli kasbda ishlaydigan kishilarning sarflaydigan 
energiyasi miqdorini bilish о’sha kishilar uchun ovqat normalarini aniqlashga imkon 
beradi. Kasbga qarab sarflanadigan energiya miqdorini aniqlash uchun odamlarni 
quyidagi gruppalarga bо’lish mumkin. 
Birinchi gruppa. Zо’r muskul ishi talab qilmaydigan kasbdagi kishilar, idora 
xizmatchilari, tikuvchilar, mexaniklar, о’qituvchilar, vrachlar. Ular bir kunda 2600-
2800 kal energiya sarflaydi.