1. Analitik ximiya páni hám oniń metodlari. Analitik ximiya pániniń awil xojaliq pánleri menen baylanisliǵi

Sidiktiń patalogiyaliq quram bólimleri.

Sidiktiń normal hám patalogiyaliq qurami bir-birinen ózgeshelenedi. Tekserilgende deni saw haywan sidigi quraminda normal jaǵdayda ushramaytuǵin zatlar (birikpeler) tabilsa, olar sidiktiń patalogiyaliq qurami bolip esaplanadi. Bunday birikpelerge beloklar, qant, atseton dánesheleri, ót hám qan pigmentlerin (urobilinogen, indikan, sidik taslari) siyaqlilardi kórsetiw múmkin.

Belok. Oniń sidik penen sezilerli dárejede ajralip shiǵiwina albumeriya, tuwriraǵi preteinuriya hádiysesi dep ataladi. Normal sidik quraminda belok derlik bolmaydi, sebebi deni saw búyrekler oni ótkermeydi. Biraq búyrekler ziyanlanǵanda, ayazlaǵanda júrek keseliklerinde hám hámledarliq jaǵdayinda belokli zatlar asirese, albuminler ótiwi múmkin.

Qan hám gemoglabin. Búyreklerdiń sidik joliniń shilliq perdesi, (ótip atirǵan taslardiń ótkir qirlari tásirinde) ziyanlanǵan qan hám oksigemoglabin sidikke ótedi. Nátiyjede sidik ilaylanip, qizil-qońir reńge kiredi. Bunday jaǵday qanniń formali elementleri - eritrotsitler jarilip, gemoglabin ajralip shiqqanda hám payda boliwi múmkin. Buǵan GEMOGLOBONURIYA jagdayi dep ataladi. Eritrotsitler maydalanip gemoglobin yamasa matgemolobin shiǵiwi túrli zatlar nitrobenzol, anilin yamasa bertole duzi siyaqli záhárleniwde sonday aq dene kúygende awir infeksiyalarǵa ushraydi. Bulshiq et toqimasi jaraqatlanip, sidikke mioglobulin belokgi ótse buǵan mioglobulnuriya dep ataydi.

Qant. Normal sidik quraminda uglevodlar judá az, 0,02 % ke jaqin boladi. Organizmde payda bolatuǵin birar bir hár qiyli (patalogiyaliq jaǵdayda) sidik quraminda payda bolatuǵin uglevodlar (glyukoza, fruktoza, pentoza hám basqalar) turine qarap glyukozuriya, fruktozuriya, laktozuriya, pentozuriya dep ataladi. Diagnostikaliq jaqtan glyukozaǵa úlken itibar beriledi. Glikozuriyada sidikte glyukoza muǵdari keskin artip ketedi, nátiyjede kóp ǵana sipat reaktsiyalar járdeminde sidiktegi qant ańsat tabiladi.

Keton dánesheler. Bul jaǵdayda ketonuriya (atsetonuriya) hám dep ataladi. Sebebi bunda sidik penen atseton, atsetosirka kislotasi hám b-oksimoy kislota turinde ajralip shiǵiwi gúzetilgen. Ádette juda az muǵdarda bir keshe kundizde 0,001-0,003gr atseton ajraladi. Ayrim keselliklerde asirese qantli diabette muǵdari biraz kóteriledi. Kesel kúsheygende bir-neshe kúndizde 50-60 gr ǵa shekem atseton ajralip hátte tek sidik penen emes ter hám dem aliw jollari menen hám hawaǵa shiǵariladi. Sonday waqitlarda asetotosirke kislotasi hám a-oksimoy kislota hám payda boladi.

Ót pigmentleri. Bul reńli zatlar tiykarinan ót qaltashalarinda islep shiǵilip, ót shiresiniń quraminda ót kislotalari menen birge boladi. Shire jińishke ishekke quyilip as sińiriw hám zat almasiwda qatnasip, keyin tiyisli zatlar menen organizmnen shiǵarilip juberiledi. Biraq ayrim bawir kesellilerinde (sari awiriwda) ót jollari tutilǵanda biluribin hám ót kislotalari aste aqirin qanǵa óte baslaydi keyin búyrek arqali sidikke ótedi.

Uliwma haywan organiziminde bir organ buyrek bawir, jurek siyaqlilardiń jumis iskerligi buziliwi nátiyjesinde qan hám sidikte payda bolatuǵin patalogiyaliq quramli bólimleri aniqlanǵan hám organizmdi emlew protsessinde qayta tekserilip olarda bolatuǵin ózgerislerdi úyrenip bariw qániygesi hám vetbrashlar ushin haywandi emlew boyinsha tuwri pikir júritiw imkaniyatlari jaratilǵan.