1-bilet Mexanik harakat turlari. Harakatlarning mustaqillik prinsipi

3. Tok manbaining tashqi qarshiligi 5 Ω, EYUK esa 12 V. Agar zanjirdagi tok 
kuchi 2 A bo‘lsa, tok manbaining ichki qarshiligini toping. 
Ber: 
R=5 Ω 
E=12V 
I=2A 
r=? 
 
 
 
 
 
Yech: 
I=
 
r=
-R=
-5=1 Ω 
 
 
Javob:r=1Ω
9-bilet
1. Jismlarning absolyut elastik va noelastik to‘nashishi.
Mexanikaning 
qator 
masalalari 
jismlarning 
o'zaro 
to'qnashuvlariga 
bag'ishlangan. Jismlarning to'qnashuvlarida yuzaga keluvchi hodisalar ancha 
murakkab bo'lib, bunda jismlar deformatsiyalanadi, elastik kuchlar va ishqalanish 
kuchlari paydo bo'ladi, jismlarda tebranishlar, to'lqinlar va h.k. lar uyg'onadi. 
Jismlarning to'qnashuvdan keyingi harakat tezliklarini hodisalarning mexanizmini 
o'rganishga berilib ketmasdan, saqlanish qonunlaridan foydalanilgan holda 
aniqlash mumkin. Tashqi kuchlar ta'siridan holi bo'lgan m, va m2 massali jism 
markazlarini birlashtiruvchi to'g'ri chiziq bo'ylab v, va v2 tezlik bilan 
harakatlanayotgan bo'lsin. 
Tezlikni algebraik kattalik deb hisoblaymiz: agar jism o'ng tomonga harakat qilsa, 
tezlikni musbat ishora bilan va aksincha chap tomonga harakat qilsa manfiy ishora 
bilan olamiz. To'qnashuv paytida jismlarga faqat ichki kuchlar ta'sir qiladi, shu 
sababli ularning to'liq impulsi saqlanadi. Agar jismlarning tezliklari to'qnashuvdan 
keyin u, va u2 teng bo'lsa, u holda to'liq impulsning saqlanish qonuniga asosan 
quyidagi ifodani olamiz: m1v1 + m2v2 = m1u1 + m2u2 (1) Birgina bu 
tenglamadan foydalanib v, va v2 tezliklarni topish mumkin emas. Chunki 
to'qnashuvlar turlicha elastik va noelastik bo'ladi. Agar urilish mutloq noelastik 
bo'lsa, u holda ikkala jism birga qo'shilib, xuddi bir butun jism kabi harakatlanadi. 
Bu hol uchun u,=u2=u ekanini e'tiborga olib,(1) formuladan (2) ni keltirib 

---

Bellashuv.uz
chiqaramiz. Mexanikada impulsdan tashqari kinetik energiya ham muhim rol 
o'ynaydi.