1. Boshqaruv hisobiga kirish fanining predmeti va usullari«Boshqaruv hisobi»

12. Standart-kosting kalkulyatsiya qilish usuli
Standart-kost» tizimi —bu xarajatlar hisobi va tannarx aniqlash tizimi bo'lib, unda ishlab chiqarilgan mahsulotlar (ishlar, xizmatlar)
tannarxi avvaldan puxta, obdon hisoblab chiqilgan normative xarajatlar yordamida baholanadi, keyin esa haqiqiy qiliiigan xarajatlar bilan taqqoslanadi. Normativ va haqiqiy xarajatlar o‘rtasidagi farq chetlanish deb ataladi.
Standart-kost» tizimining tarkibi moddalar bo'yicha xarajatlarning quyidagi dastlabki (ishlab chiqarish jarayoni boshlanguncha)
normalandan tashkil topadi:— asosiy materiallar;— asosiy islilab chiqarishda band bo‘lgan ishchilarning mehnat haqi;— ishlab chiqarishdagi taqsimlanadigan xarajatlar ; sotish xarajatlari. Standart-kost» hisob tizimidan foydalanadigan korxonalar
odatda, quyidagi xarajat moddalari bo‘yicha hisobni tashkil etadi:
— xomashyo xarajati bo‘yicha chetlanishlar;— mehnat haqi bo‘yicha chetlanishlar;— umumishlab chiqarish xarajatlari bo‘yicha chetlanishlar;— davr xarajatlari bo‘yicha chetlanishlar. Standart-kost» hisob tizimidagi asosiy talab — bu xarajatlarning
belgilangan normalaridan chetlanishlari ustidan nazorat bo‘lib, u
xarajatlar standartlarini takomillashtirishga imkon beradi. quyidagi afzalliklarga ega: «Standart-kost» tizimi xarajatlarni operativ boshqarishga ko‘maklashadi ishlab chiqarish texnologiyalarini modemizatsiya qilish va
qollashga ko‘maklashadi.
13. Direkt-kosting kalkulyatsiya qilish usuli
Direkt-kosting» tizimida xarajatlarni kalkulatsiyalash o'zgaaivchan xarajatlar bo‘yicha amalga oshiriladi. Bunda ishlab chiqarish quvvatlaridan oqilona va to ‘liq quwati bo‘yicha foydalanish xarajatlarini kalkulatsiyalash jarayoniga barcha o‘zgaruvchan xarajatlar hamda umumishlab chiqarish xarajatlarining bir qismi kiradi. Direkt-kosting» hisobi tizimining asosiy afzallildari quyidagilar:
— mahsulot tannarxini hisoblashdagi soddalashtirish va aniqlik
mahsulot turlari o'rtasida doimiy xarajatlarni shartli taqsimlash
uchun murakkab hisob-kitoblar qilinmasligi
rentabellik darajasi (zararsizlik nuqtasi,
mahsulotning xiima-xil turlari bo‘yicha rentabellik darajasining qiyosiy tahlil qilish imkoniyati;
— mahsulot ishlab chiqarish va sotishning qulay dasturining
aniqlash imkoniyati;
— o‘zi ishlab chiqargan mahsulot yoki xizmatla-r hamda ularni
chetdan sotib olishdagi tanlov imkoniyati.