1-dars 1-§. Organik kimyo tarixi. Organik birikmalarning o‘ziga xos xususiyatlari darsning maqsadi

I.Darsning maqsadi:Ta’limiy maqsad: FK1. Kimyoviy jarayon, hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish kompetensiyasi FK 2. Element va formulalarni kimyoviy tilda ifodalash kompetensiyasi
a)Rivojlantiruvchi maqsad; TK2 Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi — mediamanbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olishni, saralashni, qayta ishlashni, saqlashni, ulardan samarali foydalana olishni, ularning xavfsizligini ta’minlashni, media madaniyatga ega bo‘lish layoqatlarini shakllantirishni nazarda tutadi.
TK3 O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi — doimiy ravishda o‘z-o‘zini jismoniy, ma’naviy, ruhiy, intellektual va kreativ rivojlantirish, kamolotga intilish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, kognitivlik ko‘nikmalarini va hayotiy tajribani mustaqil ravishda muntazam oshirib borish, o‘z xatti-harakatini muqobil baholash va mustaqil qaror qabul qila olish ko‘nikmalarini egallashni nazarda tutadi.
b)Tarbiyaviy maqsad; TK5 Milliy va umummadaniy kompetensiya — vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda umuminsoniy va milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish, badiiy va san’at asarlarini tushunish, orasta kiyinish, madaniy qoidalarga va sog‘lom turmush tarziga amal qilish layoqatlarini shakllantirishni nazarda tutadi.
II.Dars turi:Aralash dars
III.Dars usuli:Aralash Fikrlar hujum.
IV.Dars jihozi:
a)Darslik
b)Tarqatmalar.
V.Tashkily qism;
a)Salomlashish
b)Yo’qlama
c)Siyosiy daqiqa
VI.O’tilgan mavzuni takrorlash uchun savol va topshiriqlar berish.
3. Agar kraxmalning taxminiy molekulyar massasi 81·102 ga teng bo‘lsa,
uning gidrolizidan qanday massada (g) glukoza olsa bo‘ladi?
4. Agar kraxmalning taxminiy molekulyar massasi 64,8·103 ga teng bo‘lsa,
uning yonishidan necha mol CO2 gaz hosil bo‘ladi?
5. 4 mol maltozani gidrolizidan olingan glukozani spirtli bijg‘ishidan qanday
massada (g) etanol olish mumkin?
6. 5 mol maltozani gidrolizidan olingan glukozani spirtli bijg‘ishidan hosil
bo‘lgan mahsulotning tarkibidagi sp3-gibridlangan orbitallar sonini aniqlang.
7. 3 mol maltoza va saxaroza aralashmasidan 900 g glukoza olingan bo‘lsa,
dastlabki moddalar qanday massa nisbatda olingan?
2. 2,5 mol maltozani gidrolizidan olingan glukozani spirtli bijg‘ishidan
qanday massada (g) etanol olish mumkin?
Masalaning yechimi: Avval misolda berilgan reaksiyalar tenglamasini yozamiz:
Ko‘rinib turibdiki, 1 mol maltoza gidrolizidan ikki barobar ko‘p miqdorda glukoza, ya’ni 2 mol modda hosil bo‘ladi. Olingan miqdordagi glukozaning spirtli bijg‘ishidan yana 2 barobar ko‘p miqdorda etil spirti mahsulot sifatida olinadi. Demak, 1 mol maltozadan tegishli o‘zgarishlardan so‘ng 4 mol (yoki
4 mol × 46 g/mol = 184 g) etanol olish mumkin. Ushbu holatdan foydalanib berilgan miqdordagi maltozadan qancha etanol olish mumkinligini hisoblaymiz: 1 mol maltozadan 184 gramm etanol olinadi
2,5 mol miqdoridan x grammx= 2,5 mol•184 g 1 mol =460 g Javob: 460 g3. 2,5 mol maltoza va saxaroza aralashmasidan 720 g glukoza olingan bo‘lsa, dastlabki moddalar qanday massa nisbatda olingan?
Masalaning yechimi: Dastlab, berilgan moddalarning suv bilan ta’sirlanish reaksiyalarini yozamiz:
C12H22O11 + H2O 2 C6H12O6
C12H22O11 + H2O H2SO4 C6H12O6 + C6H12O6
Maltoza miqdorini x, saxarozanikini y ko‘rinishida ifodalasak, ulardan
hosil bo‘lgan glukoza mos ravishda 2x va y miqdorda bo‘ladi va ularning
yig‘indisi (720 g glukoza / 180 g/mol = 4) 4 molga tengdir. Endi bu noma’lumlardan
foydalanib tegishli tenglama tuzamiz: x = 1,5; y = 1
Ma’lumki, maltoza hamda saxaroza bir-biriga izomer, ya’ni molekulyar
massalari bir xil bo‘lgan moddalardir. Bu degani ularning miqdor nisbati massa
nisbatiga teng bo‘ladi. Javob: 1,5:1
IX.Uyga vazifa: mustahkamlash