1-dars: Sud tibbiyotining predmeti. Sud tibbiy ekspertizaning tashkiliy va protsessual asoslari
Sud-tibbiy ekspertizaning prinsiplari
Download 281.43 Kb. Pdf ko'rish
|
1 - Nazariy materiallar
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1.4. Sud-tibbiy ekspertizaning protsessual asoslari
1.3.
Sud-tibbiy ekspertizaning prinsiplari Mazkur prinsiplar ko‘p yillik sud-tibbiy ekspertizalar amaliyotini o'rganish va tahlil qilish orqali deduktiv ravishda olingan natija, umumlashtirilgan faktlami anglatadi. Sud-tibbiy ekspertizaning qator prinsiplari bo‘lib (jadval 1. 2. ), “Sud ekspertizasi to'g'risida” O‘zbekiston Respublikasi Qonunida qonuniylik, inson huquq va erkinliklariga rioya etilishi. sud ekspertining mustaqilligi, ekspert tekshimvlarining xolisligi, har tomonlamaligi va to'liqligi sud-ekspertlik faoliyatning asosiy prinsiplari tarzida e'tirof qilingan. Ekspert tekshimvlari hamisha ilmiy asoslangan bo‘lishi lozim. Ekspertning protsessual mustaqilligi o‘z navbatida o'tkazilgan tekshimv, uning natijalari, ekspert xulosasi uchun uning shaxsiy mas'uliyatini vujudga keltiradi. Ekspert faqat o‘z vakolati doirasida faoliyat olib borishi muinkin. Ekspertning tashabbus huquqi tegishli qonunlarda qayd etilgan. Xususan, ekspert xulosada nafaqat o'zining oldiga qo'yilgan savollar, balki ushbu ekspertiza predmetiga oid va ish uchun ahamiyatli bo'lgan boshqa masalalar bo'yicha ham fikrini bayon qilishi mumkin. Jadval 1. 2 Sud-tibbiy ekspertiza ob'ektlari faqat ma'lum bir davr oralig'ida dalil manbai bo'lishi mumkin. Shu sababli ekspertiza ob'ektlarining identifikatsiya davrini inobatga olish ekspert tekshiruvining samaradorligini ta'minlashda muhimdir. Masalan: aksariyat shilinma va qontalashlami dastlabki 10-15 kungacha tekshirish maqsadga muvofiq; o'limdan so‘ng kasallik alomatlarini aniqlash uchun murda imkon qadar qisqa muddat oralig'ida tekshirilishi kerak. Yuqorida qayd etilgan prinsiplarga rioya etilishi sud-tibbiy ekspertiza faoliyatining talab darajasida bo'lishini ta'minlaydi. 1.4. Sud-tibbiy ekspertizaning protsessual asoslari Sud-tibbiy ekspertiza faoliyati qonunchilik bilan chambarchas bog'liq va shuning uchun mutaxassislardan huquq sohasidagi ayrim tushuncha, atamalar haqida aniq tasawurga ega bo'lish talab etiladi. Huquq - barcha uchun majburiy, davlat tomonidan kafolatlangan, ijtimoiy munosabatlami tartibga soluvchi me’yor, qoidalartizimi. Qonun tushunchasi keng ma'noda asosan barcha me'yoriy-huquqiy hujjatlar, davlat tomonidan belgilangan umummajburiy qoidalar, tartibni anglatadi. Kodeks- ma’lum bir, sohadagi ijtimoiy munosabatlami tartibga soluvchi huquqiy ine'yorlarning tizimlashtirilgan to'plami, ya'ni u huquqning ma’lum bir sohasiga tegishli qonunlarning majmuasidir . Ko'pincha sud-tibbiy ekspertizalar jinoyatlar bo'yicha tergov jarayonida tayinlanadi, shu sababli ekspertiza faoliyatining turli jabhalari Jinoyat kodeksi va Jinoyat-protsessual kodeksida keltirilgan me'yorlar bilan uzviy bog'liq. Jinoyat kodeksi- qonuniy hujjat bo‘lib, jinoiy javobgarlik holati va chegaralari, jinoyat sifatida e'tirof qilinadigan harakatlarning xususiyatlarini aniqlaydi va ular uchun jazo choralarini belgilaydi. Jinoyat-protsessual kodeksi - jinoiy ishlami tergov qilish, sudda ko'rish tartibi va mazmuni, bu jarayonda ishtirok etuvchilarning huquqiy munosabatlarini belgilovchi huquqiy me'yorlarning tizimlashtirilgan to‘plamidir. Amaldagi qonunlarga muvofiq sud ekspertizpsi, jumladan sud-tibbiy ekspertiza surishtimv, tergov idoralarining qarori yoki sud ajrimiga asosan o'tkaziladi. O'zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 173-moddasida ekspertiza tayinlanishi va o'tkazilishi shart bo'lgan holatlar keltirilgan. Ushbu moddaning mazmuniga muvoftq quyidagilami aniqlash zamr bo'lganda tegishli sud-tibbiy ekspertiza tayinlanadi: 1) o'limning sababini, yetkazilgan tan jarohatlarining xususiyati va og'irlik darajasini; 2) jinsiy aloqada bo'lganlikni, homiladorlik holatini va homilani sun'iy yo‘l bilan tushirish belgilarini; 3) gumon qilinuvchi, ayblanuvchi, sudlanuvchi, jabrlanuvchining yoshini, agar bu haqda hujjat bo'lmasa yoki hujjatlar shubha tug‘dirsa; 4) gumon qilinuvchi, ayblanuvchi, sudlanuvchining, ustidan tibbiy yo'sindagi majburlov choralarini qo'llashga doir ish yuritilayotgan shaxsning jismoniy ahvolini; 5) jabrlanuvchining, guvohning jismoniy holatini; 6) tanosil va boshqa yuqumli kasalliklarga chalingan shaxslami davolash zarurligini va imkoniyatlarini. Mazkur moddada bulardan tashqari ish uchun ahamiyatga molik va aniqlash uchun maxsus bilimlami qo‘llash zarur bo'lgan boshqa holatlarda ham sud-tibbiy ekspertiza tayinlanishi lozimligi e'tirof qilingan. Aksariyat holatlarda sud-tibbiy ekspertiza jinoiy ishlar bo‘yicha surishtiruv, dastlabki va sud tergovi jarayonlarida tayinlanadi. Shuningdek, fuqarolik va ma'muriy huquqbuzarliklar ishlarini ko‘rib chiqishda ham sud-tibbiy ekspertiza tayinlanishi mumkin. Ekspert tekshimvlarining o'tkazilish joyiga qarab ekspertiza maxsus muassasada, ya'ni sud-tibbiy ekspertiza byurosida yoki undan tashqarida o'tkazilishi mumkin. Birinchi holda tekshimvlami o'tkazish uchun tegishli shart- sharoitlami ta'minlash muassasa rahbari vazifasiga kirsa, ikkinchida esa bu vazifa ekspertiza tayinlagan shaxsga yuklanadi. Ba’zan uchinchi- aralash variant bo'lib, unda tekshimvlarning bir qismi sud-tibbiy ekspertiza muassasasida, boshqa qismi esa undan tashqarida amalga oshirilishi mumkin. Masalan, eksgumatsiya qilingan murda ekspertizasida jasad qabristonda ochilib, murdadan olingan materiallar sud- tibbiy ekspertiza byurosining laboratoriya tuzilmalarida tekshirilishi mumkin. Amaldagi qonun hujjatlariga binoan sud-tibbiy ekspertiza muassasalarida asosan xizmat ko'rsatiladigan mintaqalar doirasida ekspertizalar o'tkaziladi. Sud tergovi jarayonida sud-tibbiy ekspertizaning o'tkazilishi o'ziga xos protsessual xususiyatlarga ega. Xususan, sud majlisidagi ekspertizaning ijrosi dastlabki tergovda xulosa bergan ekspertlar yoki siid tayinlagan boshqa ekspertlarga yoxud ularning birgaligiga topshirilishi mumkin. Taraflarning iltimosi yoki o‘z tashabbusiga ko‘ra sud ekspertiza tayinlash haqida ajrim chiqaradi va uni sud majlisida o‘qib eshittiradi. Sud taraflarga ekspertiza tayinlash va o'tkazish bilan bog'liq holatlar bo‘yicha huquqlarini tushuntiradi. Dastlabki tergovdan farqli ravishda, sud tergovida ekspert sud majlislarida to'liq qatnashib, ekspertiza predmetiga tegishli ish tafsilotlarini tekshirishda ishtirok etadi. Ekspert xulosa berish uchun ahamiyatli bo'lgan holatlar yuzasidan so‘roq qilinayotgan shaxslarga savol berish, yozma dalillar, tergov harakatlarining bayonnomalari, boshqa ekspertlarning xulosalari bilan tanishish huquqiga ega. Sud tergovi davomida ekspert oldiga qo'shimcha savollar qo'yilishi mumkin. Sud majlisida tasdiqlangan savollar ekspertga yozma ravishda taqdim etiladi. Tegishli tadqiqotlar, xususan laboratoriya tekshiruvlarini o'tkazish zarur bo'lgan hollarda ekspertga tegishli ob'ektlar beriladi, unga xulosa tayyorlash uchun muhlat beriladi. Ekspert yozma xulosasini sud majlisida o‘qib eshittiradi, xulosa sud majlisi bayonnomasiga ilova qilinadi. Shundan so'ng ekspert bergan xulosasida bayon qilingan holatlar bo'yicha so'roq qilinishi mumkin. Download 281.43 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling