1 Davlat va huquq nazariyasining predmetini

51.

52.??????????????????????

53.

54. Hozirgi davlatlarning deyarli barchasi o‘z konstitutsiyasida xalq (milliy) suvereniteti, xalqning hokimiyat negizi va manbayi ekanligi haqidagi
qoidalarni mustahkamlagan. “Xalq tushunchasining o ‘zi siyosat sohasida
yuzaga kelgan: qadimgi Gretsiyada oliy hokimiyat aholining aksariyat qismini tashkil etuvchi to‘la huquqli erkin fuqarolarga qarashli bo‘lgan polislar (davlat-shahar) “demokratiyalar” deb atalgan. М. T. Sitseronning
“respublica est res populi” (“davlat yoki respublika — xalq ishi, boyligi”)
degan mashhur mulohazasida xalqqa alohida ijtimoiy birlik sifatida qaraladi. Sitseron shunday deb yozgan edi: “davlat xalq boyligidir, xalq esa,
qandaydir bir tarzda to‘plangan odamlar birikmasi emas, balki huquq va
manfaatlaming umumiyligi masalalarida o‘zaro kelishuvga muvofiq birbiri bilan bog‘langan juda ko‘p odamlarning jamoasidir”.
Ko‘plab odamlarning yagona xalq bo‘lib birlashuvi ijtimoiy ongning
barcha shakllari, ayniqsa, tarixiy taqdirlarning umumiyligini anglash shakli orqali yuz beradi. Tarixiy taqdirlarning umumiyligi deyilganda negizida
an’analar izchilligi va umumiy tarixiy istiqbollar ko‘zda tutilgan o ‘tmish,
hozirgi davr va kelajakning yagonaligi nazarda tutiladi. Demokratik davlat
va huquq — hozirgi zam on fuqarolik jamiyati mustahkamligi va
barqarorligining tamal toshi va ishonchli kafolatidir. Fuqarolik jamiyati
normal rivojlangan davrlarda o ‘rta sinf va xalqning aksariyat qismi uni birlashtiruvchi asosiy an’analarni, ijtimoiy-axloqiy aloqalarni saqlash hamda
ko‘paytirish kayfiyatida (niyatida) bo‘ladi. Bunday davrlarda xalqning
davlatga nisbatan munosabati demokratik institutlar va rivojlanishning
aniq ijtimoiy istiqbollarini qo‘llab-quwatlashda, ijtimoiy xomxayollik va
diktatorlik koTinishlariga nisbatan norozilik munosabatlarida aks etadi.


55. Davlat hududi — uning yurisdiksiyasi tarqaladigan makon. Davlat o‘zining tegishli hududida suveren hokimiyatini amalga oshiradi va ularni boshqa davlatlar va ayrim shaxslarning hujumidan himoya qilish huquqi- ga ega. Muayyan davlatning tegishli qonunlari faqat o‘sha davlatning bel- gilangan hududida amal qiladi, boshqa davlatlar esa undan mustasno hisoblanadi. Zero, qonunlarni makonda amal qilishi prinsipining mohiyati va mazmuni ham shundadir. Hudud, odatda, ma’muriy-hududiy deb ataladigan maxsus bo‘linishga ega bo‘ladi. Masalan, 1991-yil 20-noyabrda Oliy Kengash tomonidan