1. Enzimologiya fanining rivojlanish tarixini va bosqichlarini yozing

23. Fermentlar faolligini genetik boshqarilishini misollar bilan yozing.
Genetik regulyatsiya (ferment miqdorining o'zgarishi) uning sintezining ortishi yoki kamayishi natijasida yuzaga kelishi mumkin. Shu nuqtai nazardan, fermentlarni uch guruhga bo'lish mumkin:
Konstitutiv - substrat mavjudligidan qat'iy nazar, hujayrada doimiy ravishda hosil bo'ladigan fermentlar (neyronal NO sintaza, glikoliz fermentlari, yog' kislotalarining b-oksidlanishi, DNKni reparasiyasi).
Induksiyalangan - tegishli stimullar - induktorlar ishtirokida bu fermentlarning sintezi kuchayadi. Repressiya qilingan – zarur bo`lgan hollarda hujayradagi bunday fermentlarning shakllanishi bostiriladi. Ferment sintezi tezligining o'zgarishi (induksiya yoki repressiya) odatda jarayonning ma'lum gormonlari yoki metabolitlari miqdoriga bog'liq. Induksiyalanuvchi fermentlarga misollar:
- Gormonlar glyukokortikoidlar glyukoneogenez fermentlarining sintezini rag'batlantiradi, bu uzoq muddatli ochlik paytida qondagi glyukoza kontsentratsiyasining barqarorligini va markaziy asab tizimining stressga chidamliligini ta'minlaydi;
-Uzoq muddatli ochlik paytida ovqat hazm qilish fermentlarining yo'qolishi va oshqozon-ichak trakti gormonlari sekretsiyasi qayta tiklanishi natijasida tiklanish davrida ularning sintezini qo'zg'atish;
-Homiladorlik paytida va tug'ruqdan keyin sut bezlarida laktotropik gormon ta'sirida laktoza sintaza fermenti sintezi induktsiya qilinadi;
-Toksik substratlar (masalan, etanol va barbituratlar) jigarda ushbu moddalarni oksidlovchi va detoksifikatsiya qiluvchi "o'z" sitoxrom P450 izoenzimining sintezini rag'batlantiradi;
-Monotsitlar va makrofaglar sitokinlar tomonidan faollashganda, ularda induksiyalangan NO sintaza sintezi boshlanadi. Repressiya qilingan fermentlarga misollar:
- jigarda xolesterin va o't kislotalari ta'sirida xolesterin HMG-SKoA reduktaza sintezi uchun fermentning repressiyasi;
- jigarda, insulin ta'sirida glyukoneogenez fermentlarining sintezini bostirish,
- triptofan operonining faoliyati davomida bakteriyalar tomonidan triptofan sintezini bostirish.