1. Fanning predmeti va vazifalari. Mikroiktisodiyot fanini urganish usullari va uslubi. Alternativ xarajatlar

Agar super market dukoniga kirgan kishilarning xatti-xarkati urganiladigan bulsa, u xolda uning xususiyatlarili i bulmaydi, aksincha xakikdtan shu kishilar kaysi tovardan kancha mikdorda xarid kilishlari mumkinligi kizikarli. Masalan, bir misol firmaiing bozordagi xatti-xarakati urganiladigan bulsa, u xolla bosh menedjerning oila a’zolari yoki ni ishga kanday mashinada borishi bizni kiiziktirmaydi. Eng muximi shu firma (yoki korxona) kancha mikdorda maxsulot ishlab chikaradi, bunda u kancha xarajat kiladi va natijada kancha daromad oladi degan masaladir.
YUkoridagi fikrlardan xulosa kilinadigan bulsa, urganilaetgan xodisalar tasodifiy, vaktinchalik va xozircha faoliyati bulmagan xususiyatlardan (omillardan) tozalanadi, ularni xisobga olmadik. Masalaning moxiyatini ifodalovchi jarayonlarni umumlashtirib, tartibga solindi, Bunday urganish kulini ilmiy abstrakkiya usuli deb ataladi. SHu usul yordamida yuzaga chikarilgan konuniyatlarni amaliyotda kullash, fakat bir kishini yoki firmaning xatti-xarakatini emas, balki ayrim; bir aroitdagi xar kanday subtektlarning xatti-xarakatlarini kursatadi. Bunday xatti-xarakatlarni turlicha vaktlarda (kun, oy, i) kuzatish va turlicha natijalar olish mumkin. Bunda statistik usullardan, dinamik katorlarni taxlil kilish usullaridan foydalanilgan buladi. Bunday usulda olingan (rotlar vakt omilini ifoda etadi.
Demak iktisodchilar tasodifiy kuzatishlar, fikrlash natijasida kelingan u mumiy xulosalar, ma’lum ma’noga ega bulgan mushoxadalar yoki intuikiyalarga asoslanib, avval tekshirib sinab kurilmagan koidalar, prinsiplarni yaratadilar yoki shakllantiradilar. Bunday fikrlash maxsuli gipoteza deb yuritiladi. Masalan, ular «Kabinet, idora sharoitida fikrlash» ga asoslanib, iste’molchilar maxsulotlarni baxosi yukori bulganda emas, baxosi past bulganda kup mikdorda xarid kilishlari maksadga muvofikdir, deb taxmin kilishlari mumkin.
Masalan, iktisodiy nazariyalar abstrakt bulganligi uchun xakikiy vokelikning xamma tomonini kursatmasa xam amaliy axamiyatga egadir.
Prinkip va nazariyalar iktisodiy taxlil kilishning pirovard maxsulidir. Tamoyil va nazariyalar esa faktlap tuplash, ularni bir-biriga boglash xamda yakunlash buyicha tar-p koidalardir.
Nazariya faktlarsiz bexuda, faktlar nazariyasiz ma’nosi bulishi mumkin, lekin faktlar vakt utishi bilan uzgara, SHuning uchun ularning tugriligi, uz navbatida ilgari kabul kelingan tamoyil va nazariyalarning iktisodiy sharoitlarining uzgaryashga karab tugriligini tekshirish lozim buladi.
Turli xil iktisodiy jarayonlarni boglikligini yuzaga chikarish uchun funksional taxlil usuli ishlatiladi. Korxona maxsulotining baxosini bozorda tushib ketishini, daromadiga, xarajatlarini koplashiga kanday ta’sir etishini bilish uchun, masalan, bunda korxona uz xarajatlarini kanday koplaydi, degan savolga javob topiladi va sintez usullari keng ishlatiladi. Analiz (taxlil) usulida urganiladigan ob’ektni bulaklarga bulib, aloxida-aloxida urganilsa, sintez usulida ular xakidagi axborotlarni umumlashtirib, umumiy xylocalar chikariladi.
Xodisalarni taxlil kilishda pozitiv va normativ taxl usullari xam ishlatiladi.