1. Hozirgi zamon o’zbek menejmentining xususiyatlari. Menejmentning ilmiy maktablari. Ilmiy boshqaruv maktabi

Tizimli interativ yondoshishi tizimni saqlanib qolishi, takomillashtirilishi va riqojlanish omillari va mexanizmlarini ko’rsatadi. Tizimli interativ yondoshishi - bu shunday tadqiqot usuliki, unda yaxlit tizimning umumlashtiruvchi (intergativ) xususiyatlari qaraladi, uning alohida tizimostilari emas. Usulning vazifasi, unga kiradigan tizimostilarning samaradorligini yaxshilash emas, tizimni to’liq o’zini optimallashtirish hisoblanadi.
Ikki jarayon o’rtasida to’gridan-to’gri bog’liqlik mavjud bulib, bunda bir jarayon mahsuloti bo’lgan ko’mir elektroenergetika uchun resursdir. Bunday aloqalar tarmoki bir- biriga bog’liq unsurlar tizimini tashkil etadi. Holat yondoshuvi.
Bu yondoshuvni mazmuni shundan iboratki, holat o‘zgarishiga qarab boshqaruvning shakllari, usullari, tizimlari o‘zgarishi kerak, ya’ni holat markaziy joy egallashi kerak. Bu konkret holat yig‘indisi tashkilotchilikka ta’sirini o‘tkazadi. Tarafdorlarning asosiy tezisi: barcha holatlarda qo‘llaniladigan samarali boshqaruv tizimi mavjud emas.
Jarayonli yoki funksional yondoshuv. Bu yondoshuvda firma boshqaruviga ko‘proq ahamiyat qaratishga chaqiradi.
Miqdoriy yondoshuv.
Matematika, statistika, kibernetika bolimlari bilan bog‘liq boshqaruvda hamma masalalarning umumiy nomidir: miqdoriy yondoshuv ishlab chiqarish sohasidagi yutuqlarga javob bo‘ldi. Boshqaruv mehnatini mustahkamlashda zaruriyati paydo bo‘lgani sababi bilan vujudga keldi. Miqdoriy tondoshuv bir necha kontsepsiyalarda o‘z aksini topdi:

• 
  operatsion menejment kontsepsiyasi
  
• 
  yechimlar nazariyasi kontsepsiyasi
  
• 
  matematik yoki ilmiy menejment
  

Tashkilot ochiq tizim bo‘lib, ko‘p turli ichki muhitga moslashish tendensiyasiga ega. Bu o‘z-o‘zidan sodir bo‘lmaydi, ya’ni quvvat, axborot va materiallar bilan bog‘liqdir. U tashqi muhit o‘zgarishlariga moslashish qobiliyatiga ega.
Iqtisodiyot nuqtai nazaridan ilmiy-metodik rejada eng katta miqdordagi natijalar holat
yondoshuvida erishiladi.
Boshqacha qilib aytganda, joriy tashkiliy - boshqaruv muammosini ijtimoiy maqsadlari va vujudga kelgan sharoitni inobatga olgan holda yechish kerak.
Vaziyatli yondoshishning mohiyati shunday iboratki, tahlilni o’tkazishga qiziqish uyg’otadigan sabab bo’lib aniq vaziyat hisoblanadi, uning keng diapazoni boshqarishning samarasiga jiddiy ta’sir o’tkazadi. Bunday yondoshishda boshqarish tizimi variyatning xarakteridan bog’langan holda o’zining har qanday xarakteristikasini o’zgaritirishi mumkin. Boshqaruv vazifalarini bajarishda korxona va tarmoklar o’rtasida vaziyat o’zgarishlari deb ataladigan farkdarga e’tibor berish lozim. Ular ikki xil buladi: tashki va ichki. Ichki o’zgarishlar anik korxona, tarmokni tavsiflaydi. Ichki muhitga korxona maqsadlari, resurslari, kattaligi, vertikal va gorizontal meunat taksimoti va x.k. kiradi. Korxonalar o’rtasidagi ichki farklari binolar o’rtasidagi farkka uxshaydi. Masalan, binolar arxitekturasi, materiali, kattaligi bilan fark kilib. Bu fark natijasida ularning biri klub, boshqasi kishilar yashaydigan uy bulishi mumkin. Xuddi shunday tarzda korxonalarning ichki farklari ularning vazifalarini belgilaydi. Bu o’zgarishlarni ma’lum darajada nazorat qilish mumkin va ular boshqaruv qarorlari natijasida vujudga keladi. Rahbariyat tomonidan ichki o’zgarishlar borasida qabul qilinadigan qarorlar qanchalik samarali va unumdor faoliyat yuritishni belgilaydi.
Korxona kattaligi ichki farqlar korxonani boshqarishga qanday ta’sir etishning yorqin namoyon qiladi. Yirik aksiyadorlar jamiyatini boshqarish bilan kichik korxona, do’konni boshqarish o’rtasida katta farq mavjud. Korxona qancha katta bo’lsa, uni boshqarish ham shunchalik qiyin bo’ladi.
Tashqi o’zgarishlar korxonadan tashqaridagi muhit omillaridir. Ular katoriga yirik raqobatchi korxonalar texnika va texnologiyani olish manbalari, ijtimoiy omillar, davlat boshqaruvi kiradi. Tashki muhit, tashqi o’zgarishlar koxona faoliyatiga turlicha ta’sir ko’rsatadi. Shu sababli boshqaruv qarorlarini qabul qilishda vaziyatni uisobga olish zarur. Qaysi o’zgarishlar korxona muvaffaqiyatiga kuchliroq ta’sir qilishini ko’rsatish etarli emas. Turli tuman vaziyat ko’rsatkichlari va boshqarish jarayonining barcha vazifalari o’zaro bog’liq, hamda ularni bir-biridan ajratib kurib chiqish mumkin emasligi ma’lum qiyinchiliklarga olib keladi. Suvga tashlangan tosh butun kul bo’ylab tarkaluvchi tulkinlarni xosil kilgani kabi, biror muxim omilning o’zgarishi butun korxona faoliyatida aks etadi.
Korxona faoliyati samaradorligiga ko’plab ham ichki xam tashqi omillar ta’sir etishi sababli uni boshqarishning eng yaxshi usuli aniq vaziyatni hisobga olgan holda belgilanadi. Shu vaziyatga eng mos bo’lgan usul eng samarali usul buladi. Shu sababli muvaffaqiyatli boshqaruv integrasiya qilingan yondashuvni talab etadi.
Vaziyat yondashuvi bilan uzviy bog’liq tizimli yondashuvda turli xususiy yondashuvlar, boshqaruv vazifalari uzviy bog’liq bulib, korxona kator o’zaro bog’liq kichik tizimdan iborat tizim sifatida o’rganiladi; tizim nazariyasi rahbarlarga tizimning alohida qismlari o’rtasidagi tizim va uni o’rab turgan muhit o’rtasidagi bog’liqlikni tushunishga imkon beradi. Vaziyat yondashuvi tizim nazariyasini amalda qo’llashni korxonaga ta’sir etuvchi asosiy ichki va tashki o’zgarishlarni aniklash yuli bilan kengaytiriladi,quyilgan maqsadga erishish uchun boshqaruvning aniq usullarini aniq vaziyat bilan bog’lab amalga oshirish imkonini beradi.