1. Кириш. Мехнат мухофазаси фани максади ва вазифалари. Жисмоний ва ақлий меҳнат асосида ётувчи физиологик жараёнлар

Мехнат хавфсизлигида стандартлар тизими. Мехнат хавфсизлигини таъминлашда Меҳнат хавфсизлиги бўйича стандартлар тизими (МХСТ) (ССБТ), Санитар қоидалари ва меёрлари (СанҚиМ) (СанПиН), Қурилиш меёрлари ва қоидалари(ҚМҚ) (КМК) асосига амал қилинади.
• Меҳнат хавфсизлиги бўйича стандартлар тизими (МХСТ) (ССБТ) — одамни меҳнат жараёнида соғлиғи ва иш қобилиятини сакловчи, меҳнат хавфсизлигини таъминлашга йўналтирилган ўзаро узвий боғланган комплекс стандартлар мажмуасидир.
• Санитар қоидалари ва меёрлари (СанҚиМ) (СанПиН) ходимларни меҳнат шароитларини соғломлаштиришга йўналтирилган, санитария қонун ва меёрларини ўз ичига олган қонунчилигидир.
• Қурилиш меёрлари ва қоидалари (ҚМҚ) (КМК), тармоқ қоидалари ишлаб чиқариш объектларини лойиҳалаштиришда ва қуришда хавфсизлик талабларини регламентлайди.
• Хавфсизлик қоидалари (ХҚ).
• Қурилмаларни хавфсиз ишлатиш қоидалари (ҚХИҚ).
• Меҳнатни муҳофаза қилиш қоидалари (ММҚ).
• Меҳнатни муҳофаза қилиш йўриқномалари (ММЙ).
Меҳнат хавфсизлиги бўйича Давлат стандартлар тизими (ГОСТ ССБТ).
Қурилиш меёрлари ва қоидалари (ҚМҚ), правила по проектированию и строителству(СП).
Масалан: КМК 2.04.05-97. «Иситиш, вентиляция ва кондиционерлаш ».
ШНК 2.09.04-09 “Корхоналарни маъмурий ва маиший бинолари”.
Ёнғин хавфсизлиги қоидалари (ЁҲ), тузилиш ва хавфсиз эксплуатация қилиш қоидалари (ТХЕҚҚ), хавфсизлик бўйича йўриқномалар (ХЙ).
Санитар қоидалари ва меёрлари (СанҚиМ)
Масалан: СанПиН № 0120-01. “Иш жойлардаги шовқинни йўл қўйиладиган даражасининг санитария меёрлари”.
СанПиН № 0294-11(№0046-95 ўрнига). “ Иш ҳудуди ҳавосидаги зарарли моддаларни чегаравий йўл қўйиладиган концентрациясининг (ЧЙҚК) гигиеник нормативлари”.
Меҳнат хавфсизлиги бўйича Давлат стандартлар тартиби (ГОСТ ССБТ).
Меҳнат хавфсизлиги бўйича стандартлар тартиби—ташкилий-техник, метрологик, санитар – гигиеник меёр ва қоидаларга тегишли талабларини ўз ичига олган, меҳнат шароитлари хавфсизлигини таъминловчи, ходимларни меҳнат жараёнида ҳаёти ва соғлиғини сақловчи ўзаро узвий боғланган комплекс стандартлари мажмуасидир.(2-расм)