1-Ma’ruza. Kirish. Biokimyo va uning tarixi. Tirik mavjudot harakatini o‘ziga xos ko‘rinishi, fanning ahamiyati. Hayot jarayonida, modda almashinishida,- yog‘lar, vitaminlar, oqsillar, uglevodlar, fermentlar ahamiyati

Tirik tabiatning o‘ziga xos belgilari: 
1. Uning nihoyatda murakkabligi va yaxshi tashkil (yuqori darajada) 
qilinganligi.
2. Organizmning har bir tashkiliy qismi (tarkibiy) maxsus vazifani yoki 
funksiyani bajaradi. 
3. Tirik tabiatning yashash qonuniyati. Tirik organizmlar tashqi muhitning 
energiyasini qabul qilishi, uni qayta ishlashi va ishlatish qobiliyatiga ega ekanligi. 
4. U o„zining o„ziga o„xshash narsa qoldirish qobiliyatiga ega. 
Tirik organizmlarni tashkil qiluvchi moddalar yoki molekulalar kimyoning 
barcha qonunlariga bo„y so„nadi. Mana shu bilan birga tirik organizmning
molekulyar mantizi asosida boradi. Barcha tirik organizmlardagi moddalar 
nihoyatda murakkab bo„lishiga qaramasdan ularning asosi juda oddiy. Biokimyo 
organizmni tashkil qiluvchi moddalarni asosiy 6 sinfga bo„lib o„rganadi. 
1. Oqsillar 2.Uglevodlar 3.Yog‘lar 4.Fermentlar 
5. Nuklein kislotalar. 6. Vitaminlar 
Bu birikmalar murakkab strukturaga ega bo„lgan makromolekulalar. Lekin 
ularning asosida oddiy bo„lgan kimyoviy birikmalar yotadi. Masalan, oqsillar 
nihoyatda yuqori molekulyar biologik yoki biopolimer, uning asosida 

---

aminokislotalar bor. Shu bilan birgalikda oqsillarning turi nihoyatda ko„p. 
Masalan, odam organizmida 5 000 dan ortik oqsil turi bor. Kichik organizmda 
(mikro) esa 3000 xildan ortiq har xil oqsil molekulasi bor. 
Shunday qilib, asosiy xulosalar qilsak. 
- 
biologik molekulaning asosi nihoyatda soddadir, 
- 
barcha tirik organizmlar bir xil molekuladan tashkil topganligi, ularning 
kelib chiqishining birligini ko„rsatadi, 
- 
har bir turga xos bo„lgan hususiyat faqat shu turga xos bo„lgan nuklein 
kislota va oqsillar bilan belgilanadi, 
- 
barcha biomolekulalar tirik organizmning eng kichik hujayrasidir, 
- 
barcha biomolekulalar ma‟lum funksiyani bajaradi. 
Barcha tirik organizmlar o„zining strukturasini tashkil qiluvchi tartibga
solingan ma‟lum maqsadga yo„naltirilgan elementlarini hosil qiladi va buni 
ta‟minlaydi. Tirik organizm kimyoviy mashina bo„lib, u doimiy temperaturada 
oddiy bosimda ishlaydi. Masalan, fotosintez jarayonida o„simliklar yorug„lik 
ishtirokida karbonat angidrid va suvdan yuqorida qayd qilingan 5 xil moddalarni 
hosil qiladi. 
Oxirgi xulosa, barcha o„simliklar va hayvonlar olami bir-biriga bog„lik holda 
yashaydi.