1-Mavzu: Falsafaning fan va dunyoqarashga doir mohiyati Reja

Falsafaning madaniy funksiyasi odamlar dunyoqarashini kengaytirish, ularda 
bilishga qiziqish uyg„otish, nazariy fikrlash madaniyatini shakllantirish va 
rivojlantirish orqali namoyon bo„ladi. U dunyoni o‗zlashtirish va bilishning 
universal shakli sifatida, insoniyatning eng yaxshi yutuqlarini o‗zida 
mujassamlashtiradi va ularni butun insoniyat mulkiga aylantiradi. Turli 

---

mamlakatlar va xalqlarning falsafa tarixini o‗rganish ularning o‗tmishdagi va 
hozirgi madaniyatini yaxshiroq tushunish imkonini beradi, g‗oyalar almashinuvi va 
madaniy an‘analarning o‗zaro ta‘siriga ko‗maklashadiki, bu madaniy meros bilan 
uzviy bog‗liq bo‗lgan ko‗pgina muammolarni echishda muhim ahamiyat kasb 
etadi.
Falsafaning aksiologik funksiyasi hayotning ma‟nosi, o„lim va umrboqiylik 
masalalarini kun tartibiga qo„yish, u yoki bu harakat, voqea, hodisaga “yaxshi”, 
“yomon”, “muhim”, “foydali”, “foydasiz” kategoriyalari bilan baho berish 
orqali– aksiologik (yunon. axia - qadriyat) funksiyani bajaradi. U uzoq muddatli 
tendensiyalarni qisqa muddatli tendensiyalardan farqlash, yuzaki jarayonlarni 
fundamental jarayonlardan, muhim narsalar va hodisalarni ikkinchi darajali 
narsalar va hodisalardan ajratish orqali insonning qadriyatlarga munosabati bilan 
uzviy bog‗liq bo‗lgan tegishli ehtiyojlarini shakllantiradi. Shu tariqa insonning 
muayyan qadriyatlari, mo‗ljallari va ustuvorliklari belgilanadi, ya‘ni tegishli 
qadriyatlar tizimi tarkib topadi. Bu tizim odamlarning muhim xususiyati 
hisoblanadi, ularning hayotga munosabatini aks ettiradi va jamiyatdagi xulq-
atvorini ko‗p jihatdan belgilaydi.
Falsafaning axloqiy funksiyasi odamlar xulq-atvori va u yoki bu jamiyatda 
yuzaga keluvchi munosabatlar bilan bog„liq. Bunda, masalan, axloqiy qadriyatlar, 
ularning tabiati, asoslari va jamiyatdagi amaliy roli falsafaning tadqiqot predmeti 
hisoblanadiki, bu jamiyatda yuzaga keladigan va tabiiy yo‗l bilan, ya‘ni real hayot 
amaliyotida o‗rnatiladigan me‘yorlar va qoidalarga sezilarli darajada ta‘sir 
ko‗rsatadi. Bunday me‘yorlar ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi muhim 
dastak hisoblanadi va odamlarning o‗zaro aloqalari, ularning munosabatlari va 
o‗zaro til topish darajasida namoyon bo‗ladi. Xulosa qilib aytish mumkinki, falsafa 
doimo axloqda, jamiyatning barcha a‘zolari xulq-atvorida namoyon bo‗ladi va shu 
tariqa yana bir muhim funksiya – axloqiy funksiyani bajaradi.