1-mavzu. Fanga kirish. Fanning maqsadi va vazifalari. Akrreditatsiya tushunchasi va akkreditatsiya sohasiga oid me’yoriy xujjatlari
Usullarni tanlash, verifikatsiya va validatsiya qilish
Download 3.32 Mb. Pdf ko'rish
|
opop
|
7.2. Usullarni tanlash, verifikatsiya va validatsiya qilish
7.2.1. Usullarni tanlash va muvofiqligii tasdiqlash 7.2.1.1. Laboratoriya barcha laboratoriya ishlarini bajarish uchun va zarurat bo‘lganda, o‘lchashlarning noaniqligini aniqlash uchun tegishli usul va taomillardan foydalanishi shart. ESLATMA. Mazkur hujjatda foydalanilgan “usul” atamasi ISO/IEC 99 Qo‘llanmasida ta’rif berilgan “o‘lchov usuli” atamasining sinonimi sifatida ishlatilishi mumkin. 7.2.1.3. Laboratoriya usulning amaldagi eng oxirgi tahriridan foydalanishini kafolatlashi kerak, bu maqsadga muvofiq bo‘lmagan va imkoni bo‘lmagan holatlar bundan mustasno. Zarurat bo‘lganda, usuldan foydalanishda, undan lozim tarzda foydalanilishini kafolatlash uchun, qo‘shimcha axborot taqdim etishi shart. ESLATMA. Agar usullar laboratoriyaning texnik xodimlari qo‘llashi mumkin bo‘lgan tarzda yozilgan bo‘lsa, laboratoriya faoliyatini qanday amalga oshirish kerakligi to‘g‘risida yetarli va aniq axborotni o‘z ichiga olgan xalqaro, hududiy yoki milliy standartlar yoxud boshqa tan olingan hujjatlarga qo‘shimcha kiritilmasligi yoki ichki taomillar shakliga kiritilmasligi kerak. Usullardagi optsional qadamlarni hujjatlashtirish yoki qo‘shimcha detallashtirish talab etilishi mumkin. 7.2.1.4. Agar buyurtmachi qaysi usuldan foydalanishni ko‘rsatmagan bo‘lsa, laboratoriya tegishli usulni o‘zi tanlashi va qaysi usulni tanlagani haqida mijozni xabardor qilishi kerak. Xalqaro, hududiy yoki milliy standartlarda yoxud e’tirof etilgan texnik tashkilotlar tomonidan taklif etilgan, yoxud tegishli ilmiy jurnallarda chop etilgan, yoxud ishlab chiqaruvchi tomonidan belgilangan usullardan foydalanish tavsiya etiladi. SHuningdek, laboratoriyaning o‘zi tomonidan ishlab chiqilgan yoki modifikatsiyalagan usullardan foydalanish mumkin. 7.2.1.5. Usullarni ishga tatbiq qilishdan oldin laboratoriya usullardan lozim tarzda foydalanishini tasdiqlashi va lozim tarzda foydalanishni ta’minlashi kerak. Tasdiqlash to‘g‘risidagi yozuvlar saqlab qo‘yilishi kerak. Agar usul uni ishlab chiqqan tashkilot tomonidan qayta ko‘rib chiqilgan bo‘lsa, takroran va zarur hajmda tasdiqlanishi kerak. 7.2.1.6. Agar yangi usul ishlab chiqish talab etilsa, u rejalashtirilishi, ishlab chiqish esa tegishli resurslar bilan ta’minlangan malakali xodimlarga topshirilishi kerak. Usulni ishlab chiqish jarayonida bajarilayotgan ishlar muntazam tahlil qilinishi kerak. Bu buyurtmachining talablari xali ham bajarilayotganini tasdiqlash uchun zarur. Ishlab chiqish rejasiga kiritiladigan har qanday o‘zgarishlar ma’qullanishi va tasdiqlanishi kerak. 7.2.1.7. Har qanday laboratoriya ishlarini bajarishda usuldan og‘ishga yo‘l qo‘yiladi, qachonki og‘ishlar hujjatlashtirilgan, texnik asosga ega, buyurtmachi tomonidan tegishli tarzda ruxsat etilgan va qabul qilingan bo‘lsa. ESLATMA. Og‘ishlar buyurtmachi tomonidan qabul qilinishi shartnomada oldindan kelishilgan bo‘lishi mumkin. 7.2.2. Usullarni validatsiya qilish 7.2.2.1. Laboratoriya nostandart usullar, laboratoriyaning o‘zi ishlab chiqqan usullar, shuningdek qo‘llash sohasidan tashqarida qo‘llaniladigan yoki modifikatsiyalangan standart usullarni validatsiya qilishi shart. Validatsiyaning to‘liqligi mazkur foydalanish ehtiyojlariga yoki qo‘llash sohasiga mos bo‘lishi kerak. 1-ESLATMA. Validatsiya namuna olish, sinov va kalibrlash ob’ektlarini qayta ishlash va transportda tashish taomillarini o‘z ichiga olishi mumkin. 2-ESLATMA. Usul quyidagi amallardan biri yoki bir nechtasi yordamida validatsiya qilinishi mumkin: a) foydalaniladigan standart namunalar yoki materiallarning nuqsonlarini va aniqligini muntazam kalibrlash yoki baholash; b) natijaga ta’sir qiladigan omillarni muntazam baholash; c) inkubatordagi harorat, o‘lchangan hajm kabi nazorat qilinadigan parametrlarni o‘zgartirish orqali usulning ishonchliligini tekshirish; d) natijalarni boshqa validatsiya usullari yordamida olingan natijalar bilan solishtirish; e) laboratoriyalararo solishtirish; f) usulning nazariy printsiplarini va namuna olish yoki sinov o‘tkazish taomillarini bajarish bo‘yicha amaliy tajribani ilmiy tushunish orqali natijalarni o‘lchash noaniqligini baholash. 7.2.2.2. Validatsiya usuliga har qanday o‘zgartirish kiritilgan taqdirda bunday o‘zgartirishlarning ta’siri aniqlanishi va, agar ularning birinchi validatsiya usuliga ta’siri borligi aniqlanadigan bo‘lsa, validatsiya takror o‘tkazilishi shart. 7.2.2.3. Muayyan foydalanish uchun baholanayotgan validatsiya usulining tavsiflari buyurtmachining ehtiyojlariga va belgilangan talablarga mos bo‘lishi kerak. ESLATMA. Ish tavsiflari o‘lchov diapazonlari, o‘lchovlar, natijalar aniqligi, noaniqligi, topish chegarasi, miqdorni belgilash chegarasi, usulni tanlash, chiziqlilikdan og‘ish, takrorlanuvchanlik yoki tiklanuvchanlik, tashqi ta’sirlarga bardoshlilik yoki namunalar matritsasida yoxud sinovdan o‘tkazilayotgan ob’ektda o‘zaro ta’sirga sezuvchanlik, xatolik. 7.2.2.4. Laboratoriya validatsiyani tasdiqlovchi quyidagi yozuvlarni saqlashi shart: a) foydalanilgan validatsiya taomillari; b) talablar spetsifikatsiyasi; c) usullarning tavsiflari ro‘yxatini aniqlash; d) olingan natijalar; e) ehtimoliy foydalanish xususida tafsilotlarni o‘z ichiga olgan usul validatsiyasi to‘g‘risida xulosa. Download 3.32 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|