1-mavzu. Iqtisodiy tahlilning mazmuni va ahamiyati
Download 0.83 Mb. Pdf ko'rish
|
Иқтисодий таҳлил ва аудит 1 маъруза 1 3 мавзулар 2
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3.4. Tovar mahsulotlarini sotish rejasining bajarilishi va dinamikasining tahlili
|
YAMj - YAM0 =±Л.
Bunda, YAMp YAM0— mos holda hisobot va bazis yillaridagi yalpi mahsulot hajmi. Ushbu formuladan omilli tahlilda foydalanish mumkin emas, chunki yalpi mahsulot hajmining o‘zgarishiga bevosita ta’sir qiluv- chi birinchi tartibli omillar o‘z aksini topgan emas (ular ko‘rin- maydi). Shuning uchun yalpi mahsulot hajmini omillar ko‘payt- malarining yig‘indisi tariqasida aniqlab, ifodalash zarur. Ishlab chiqarilgan sanoat yalpi mahsuloti hajmi mehnat resurslari va ulardan foydalanish, asosiy vositalar va ulardan foydalanish, moddiy resurslar va ulardan foydalanish darajalariga bog‘liq boladi. 3.4. Tovar mahsulotlarini sotish rejasining bajarilishi va dinamikasining tahlili Bozor iqtisodiyoti sharoitida mahsulotlami ishlab chiqarishdan ko‘ra ko‘proq ularni sotish muammosi birinchi o‘ringa chiqadi. Mahsulotlami sotish hajmi ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun 26 asos bo‘ladi. Mahsulot bozorgir bo‘lsa, shunga yarasha ishlab chiqarish o‘sadi, agar tovaming talabgori bo‘lmasa, ishlab chiqarish qisqaradi. Demak, ishlab chiqarish ko‘lami rivojiga tovaming bo zo rgirligi ijobiy ta’sir qiladi. Sotilgan tovarlaming hajmi ikki xil usul bilan hisoblanadi: kassali usul va hisobga olish usuli. «Kassali usul»da sotib oluv- chilarga ortib jo ‘natilgan tovarlar puh korxonaning hisob raqamiga kelib tushgandan keyin u sotilgan deb hisoblanib, uning hajmi (summasi) aniqlanadi. «Hisobga olish usuli»da sotib oluvchilarga tovar ortib jo‘natilgan va ulaming hujjatlari tegishli banklarga taqdim etilgan bo‘Isa, tovar sotilgan deb hisoblanib, uning hajmi hujjatlardagi summalar bo‘yicha aniqlanadi. «Hisobga olish usuli»dan aksariyat barcha sarioat korxonalari foydalanadi. Paxta zavodida ham sotilgan mahsulotlar bo‘yicha ushbu usul qo‘llanilib kelinmoqda. Tahlilda mahsulotlami sotish rejasining bajarilishi va dina- inikasi hamda ulaming o‘zgarishiga omillaming ta’siri o‘rganiladi va xulosalar chiqariladi. Sotilgan tovar hajmining o‘zgarishini tahhl qilishda «Tovar balansi» va «Sanoat mahsulotlarini sotish to ‘g‘risidagi (25-shakl) liisobot» ma’lumotlaridan foydalaniladi. Sotilgan tovar mahsulotlari hajmi «Hisobga olish usuli» bo‘yicha hisoblanganda, tovar balansi quyidagi ko‘rinishga ega boMadi. TM 1+IT=SM +TM 2. Bu yerda: TM, — yil boshidagi tayyor tovar mahsuloti qoldig‘i; TM 2 — yil oxiridagi tayyor tovar mahsuloti qoldig‘i; IT — yil davrida ishlab chiqarilgan tovar mahsuloti qiymati; SM — yil davrida sotilgan tovar mahsuloti qiymati. Tovar balansi bo‘yicha sotilgan tovar mahsuloti hajmi teng bo4adi: S M = T M ,+ IT -T M 2. Demak, sotilgan tovar mahsuloti hajmining o‘zgarishiga uch omil ta’sir qiladi: 1) yil boshidagi tayyor mahsulot qoldig‘i bo‘yicha hajmi (qiymati)ning o‘zgarishi (ТМ,—’TM0); 27 2) ishlab chiqarilgan tovar mahsuloti qiymatining o ‘zgarishi (IT,—IT0); 3) yil oxiridagi tayyor mahsulot qoldig‘i bo‘yicha qiym atining o‘zgarishi (TM2j—TM20). Ushbu omillaming sotilgan tovarlar hajmining o‘zgarishiga ta’sirini solishtirish, ko‘rsatkichlar farqi va zanjirli bog‘lanish usul- lari orqali aniqlash mumkin. Sotilgan mahsulotlar hajmi «Kassa usuli» bo'yicha aniqlan- ganda, ya’ni tolangan pul tushumi hajmi bo‘yicha aniqlanganda tovar balansi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: Download 0.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|