1-Mavzu: “Milliy g„oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. “Milliy g„oya: asosiy tushuncha va tamoyillar”

2. Fanning predmeti, obyekti, maqsadi va vazifalari 
Milliy istiqlol g„oyasi о„z - о„zidan insonning ongiga, tafakkuriga singib, 
ishonch va e‟tiqodiga aylanib qolmaydi. Bunga har bir inson о„z hayoti davomida 
erishib boradi. Uning qanday darajada odamlarning ishonch va e‟tiqodidan, 
turmush hayotidan joy olishi bir qator omillarga bog„liq. Demak, unda ham 
muayyan qonuniyatlar amal qiladi. Milliy istiqlol g„oyasining fan sifatida 
о„qitilishi, uning о„ziga xos predmeti, obyekti, maqsad va vazifalari mavjudligini 
anglatadi.Birinchidan, boshqa ijtimoiy-gumanitar fanlar qatori «Milliy istiqlol 
g„oyasi» fanining ham muayyan bilimlar tizimi xos bо„lganidek, uning ham о„ziga 
xos mavzulari, tushunchalari, qonun va kategoriyalari mavjud. Ikkinchidan, uning 
barcha boshqa fanlar qatori о„z predmeti, obyekti va maqsad hamda vazifalari bor. 
Avvalo, har bir fan oldida qо„yiladigan umumiy talablar milliy istiqlol g„oyasiga 
ham bevosita daxldor. Ayni paytda milliy g„oyaning jamiyat, xalq milliy 
madaniyati negizlari asosida shakllanish, ishonch va e‟tiqodga aylanishi bilan 
bog„liq о„ziga xos xususiyatlari mavjudligini ham hisobga olish kerak. Bunda har 
bir inson yoki shaxsning individual xususiyatlari, uning о„ziga xos dunyoqarashi, 
shunga mos tafakkur va hayot tarzi, milliy ong, о„zligini anglaganligi darajasi 
alohida о„ringa ega. Milliy an‟analarga, tarixi, ona tili, madaniyatiga bо„lgan 
munosabatda shakllangan va mustahkamlangan qalbdagi ruhiyati, e‟tiqodi, sadoqati 
bilan Vatanparvarlik va millatparvarlik tuyg„ulari о„zining va millatining sha‟ni, 
qadr-qimmatini hurmat qilishda namoyon bо„ladi. Shuningdek, har bir insonda 
umuminsoniy qadriyatlar boshqa xalqlar va millatlarning madaniy yutuqlariga ham 
о„zaro manfaatdorlik hamda milliy taraqqiyotida uni mustahkamlash nuqtai 
nazaridan qarash, baholash kо„nikmalari, say harakatlari orqali о„z ifodasini topadi. 
Ushbu fanning predmetini milliy madaniy meros va umuminsoniy qadriyatlarning 
о„zaro munosabati milliy istiqlol g„oyasini xalqning ishonch va e‟tiqodiga aylanishi 
«g„oya» va «mafkura» tushunchalari, ularning xalqlar, millatlar va davlatlar 
taqdiriga ta‟sirini о„rganish tashkil etadi. Milliy istiqlol g„oyasi fanining predmetini 
faqat «g„oya va mafkura» tushunchalaridan iborat deb qabul qilish ushbu fanni tor 
doirada tushunishga olib keladi. Bu fanning predmetini hozirgi zamondagi 
mafkuraviy jarayonlar, uning ma‟no-mazmunidagi о„ziga xos jihatlari ta‟sir etish 
qonuniyatlari, ma‟lum bir makonda va davrda namoyon bо„lish xususiyatlari, uni 
kо„p millatli davlatimiz fuqarolari ongi va qalbiga singdirish yо„llari hamda 
uslublarini aniqlash ham tashkil etadi.  

---

4 
Bu jarayon, birinchidan, fan talablari asosida, muayyan andoza, tartib va 
qoidalarga, bilim va tajriba tizimiga shunchaki tushavermasligi bilan ham alohida 
ajralib turadi. Uning ana shunday xususiyatga ega bо„lishi milliy istiqlol g„oyasi 
kishilarning ong va tafakkuri, dunyoqarashi, maqsad va intilishlari milliy-ma‟naviy 
merosga munosabatning ishonch va e‟tiqodlari orqali jamiyat hayotida namoyon 
bо„lish xususiyatlari bilan bog„liq; Ikkinchidan, milliy istiqlol g„oyasining 
shakllanishi kishilar (xalq, millat, avlodlar) amaliy faoliyatida hamda о„zaro 
munosabatlarida ishonch va e‟tiqodga aylanishining namoyon bо„lishi «bir 
chiziqli», yagona tartib, meyorlarga osonlikcha tushavermaydi. Ayni paytda 
fuqarolar, turli ijtimoiy guruhlar yoki qatlamlar, millat va elatlarni о„zaro 
mushtarak maqsadlar, g„oyalar birlashtirib turmas ekan, ular о„rtasida о„zaro 
hamjihatlik, totuvlik ham bо„lmaydi. Shuning uchun ham, milliy istiqlol 
g„oyasining predmeti umuman, har qanday g„oyalarning shakllanishi uning jamiyat 
hayotiga ta‟sirini emas, О„zbekistonning milliy istiqlol g„oyasining shakllanishi, 
mamlakatda keng jamoatchilikning ishonchi va e‟tiqodiga aylanishi uning milliy-
madaniy negizlarini keng jamoatchilikning ong va taffakuriga, intilishlari, xulq 
atvori, kо„nikmalariga aylanishi, hamda ijtimoiy hayot, mehnat faoliyatida 
namoyon bо„lish shart-sharoitlarini, omillarini, qonuniyatlarining, ilmiy-nazariy 
asoslarini о„rganishdir.
Milliy istiqlol g„oyasi - mustaqillikni qо„lga kiritish, uni mustahkamlash va 
rivojlantirish О„zbekistonning dunyo hamjamiyatida о„ziga xos va mos tarzda о„z 
nufuziga ega bо„lishiga undaydigan, xalqni, millatni jipslashtirib turadigan 
maqsadlar, manfaatlar majmuidir. 
Milliy istiqlol g„oyasini о„rganishning obyekti avvalo, О„zbekistonning 
о„ziga xos tabiiy, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, milliy-madaniy rivojlanish 
xususiyatlarini, qadriyatlarini о„zida qamrab oladi va unga asoslanadi. Shuningdek, 
uning bunda xalqning turmush tarzi, urf-odatlari, tili, madaniyati, milliy-madaniy 
merosi, unga odamlarning munosabati, ishonch va e‟tiqodlari, ong va tafakkuri, 
dunyoqarashi bilan bog„liq maqsadlarini jamiyat hayotida namoyon bо„lishini tahlil 
etish ham muhimdir. Shuningdek, fanning obyektini О„zbekiston tanlagan 
taraqqiyot yо„li va milliy rivojlanishning milliy-ma‟naviy negizlari va 
umumbashariy tamoyillar tashkil etadi. 
Milliy istiqlol g„oyasi asosan dunyo xalqlari tajribasi va yutuqlarini hisobga 
olgan holda О„zbekistonning milliy rivojlanish yangi yо„nalishi modelining milliy-
nazariy asoslaridir. Negaki, О„zbekiston xalqining о„ziga xos shunday milliy-
madaniy merosi va qadriyatlari mavjudki, mamlakatda yashayotgan har bir fuqaro, 
oila, xalq va millat uni о„z hayotining barcha jabhalaridan chuqur о„rin olishi 
muhim. Ular orqali shu xalq, millatning «о„zligini», «borlig„ini» boshqa xalqlar 
yoki millatlardan farqini anglab olish mumkin. Shu xususiyatlarni saqlab qolingan 
holda «О„zbekiston о„ziga xos va mos taraqqiyot yо„lidan rivojlanishi mumkin». 
Buning uchun uning о„z milliy g„oyasi jamiyat hayoti sohalari bilan о„zaro 
uyg„unlashmog„i muhim ahamiyatga ega. Ana shunday ishonch, e‟tiqod, milliy 
g„ururlanish, о„zligini namoyon etish va qadrlash tuyg„ulari milliy istiqlol g„oyasini 
xalqning ishonch va e‟tiqodiga aylanganligini kо„rsatuvchi muhim mezondir. Ana 
shu ishonch va e‟tiqod О„zbekiston taraqqiyotining kafolatidir.

---

5 
Demak, milliy istiqlol g„oyasining maqsad va vazifalari umuminsoniy 
qadriyatlar ustuvorligi tamoyiliga tо„la tо„kis mos kelishi, demokratik erkinliklar va 
inson huquqlarini saqlashga doir xalqaro andozalarga hamohangligi bilan ham 
insoniyat tarixidagi kо„pgina milliy g„oyalardan farq qiladi. 
Tо„g„ri rivojlanishga milliy qadriyatlarga tayanmasdan ham erishish 
mumkin. Yoki biz qadriyatlarga kо„proq bog„lanib qolmoqdamiz, qadriyatlarimiz 
esa bizni taraqqiyotimizga ayrim hollarda turtki berish о„rnida, halaqit ham 
qilmoqda deydiganlar topiladi. Bunday qarashlar qaysi jihati bilan tо„g„ri kelmaydi, 
yoki uni qabul qilish qiyin degan savollar doimiy ravishda mavjud bо„ladi. 
Taraqqiyotga erishishning turli yо„llari mavjud. Aytilganidek «biron bir 
andozani» qabul qilib ham, xalq yoki millat о„z taraqqiyotini unga moslashtirishi 
mumkin!
Lekin, xalq yoki millatning milliy taraqqiyoti yо„li tarixiy an‟analari va 
merosiga tо„g„ri kelmasdan, boshqa xalqning tarixiy rivojlanish tajribasini afzal 
kо„rsa, uning о„zligi qayerda qoladi? 
Milliy rivojlanishida har bir xalq tili, madaniy xususiyatlarini hisobga olib, 
qadriyatlariga befarq, loqayd qarasa va istagan «turmush tarzi», urf-odat, 
qadriyatlarini о„zi uchun qabul qilaversa, о„z taraqqiyot yо„lini yо„qotib qо„yadi. 
Bunga mustabid sovet davri tipik misoldir. Shuning uchun ham har qanday 
rivojlanish andozasini emas, о„ziga xos va mos rivojlanish yо„lini e‟tirof etish 
milliy istiqlol g„oyasiga tо„g„ri keladi. Shu ma‟noda, milliy istiqlol g„oyasini 
xalqimizning yangi jamiyat qurish borasidagi harakat dasturi deyish mumkin.
Milliy istiqlol g„oyasining asosiy maqsadi fuqarolarni, keng jamoatchilikni asosiy 
g„oyalari, maqsad va yо„nalishlari bilan О„zbekistonning taraqqiyot yо„lining 
ma‟no va mazmuni, milliy-madaniy negizlari, xususiyatlarini hisobga olgan holda, 
ularda ishonch uyg„otish, ularni adolatli, demokratik fuqarolik jamiyati qurilishi 
maqsadlarini amalga oshirishga uyushtirishda ma‟naviy-ruhiy rag„batlantirishda 
namoyon bо„ladi. Milliy istiqlol g„oyasi fuqarolarni g„oyaviy jihatdan tarbiyalaydi. 
G„oya bilan g„oyaning, fikr bilan fikrning, jaholatdan ma‟rifatni farqini anglashga, 
ma‟rifatga ishonch va e‟tiqodni mustahkamlashga xizmat qiladi. Fuqarolarda milliy 
istiqlol g„oyasiga «zid» bо„lgan yot va begona, zararli g„oyalardan saqlanishga, 
unga nisbatan fikrga qarshi fikr, g„oyaga qarshi g„oya, jaholatga qarshi ma‟rifat 
bilan javob berish, unga nisbatan doimo tayyor bо„la olish «immunitetini» 
shakllantiradi. Milliy istiqlol g„oyasi mamlakatning oldida turgan ulug„, 
bunyodkorlik ishlari undan kо„zlangan asosiy maqsad insonlarni erkin va farovon 
hayotga erishish, ozod va obod Vatan qurish yо„lida har bir kishi uchun harakat 
yо„nalishi bо„lishga qaratilgan. Milliy istiqlol g„oyasi hech qachon kishilarning 
ongi va dunyoqarashini «boshqarish»ni, ularni yana allaqanday «qolipga», «yagona 
andozaga» solishga qaratilgan emas.. U fikrlar, g„oyalar xilma-xilligiga asoslanadi. 
Erkin fikrni uyg„otish va fikr erkinligini kafolatlab berish, о„zgalar fikrini tinglash, 
eshitish va aytishga imkoniyat yaratadi. Demak, milliy istiqlol g„oyasi «yagona 
g„oya»ga intilishdan mutlaqo begona bо„lganligi bilan ham boshqa nosog„lom 
g„oyalardan farq qiladi. Milliy istiqlol g„oyasi voqea-hodisalarni bilish, tahlil etish, 
baho berish kabi ilmiy, tarbiyaviy va amaliy vazifalarni ham bajaradi.
Ulardan eng muhimlari: 

---

6 
odamlarimizda 
mustaqil 
dunyoqarash 
va 
erkin 
fikrlashni 
shakllantirish;
milliy totuvlik, hamjihatlikni istiqbolimiz yо„lidagi eng katta 
g„oyalardan hisoblanishi nosog„lom mahalliychilik, urug„-aymoqchilik deb 
ataladigan illatlardan holi etish;
hayotga endi qadam qо„yayotgan yosh avlodning dunyoqarashiga 
yangicha ma‟no va mazmun baxsh etish orqali unda faol hayotiy pozitsiyani, milliy 
g„oyaga ishonch va e‟tiqodni shakllantirish;
jamiyatimizda sog„lom ijtimoiy muhitni yaratish, kishilar ongiga 
Vatan taqdiri uchun ma‟sullik, yagona Vatan tuyg„usini mustahkamlash;
istibdod davri asoratlari, qullik va mutelik kayfiyatlarining ongimizda, 
tafakkurimizda saqlanib qolayotgani sabablarini tahlil etish, ularni bartaraf etish 
yо„llarini topish zarurati bilan bog„liq vazifalarni hal etishdan iboratdir. Demak, 
yangicha fikrlaydigan, mutelik tuyg„usidan xoli bо„lgan о„zligini anglagan, avlod-
ajdodlarini, madaniy merosini yaxshi bilgan ma‟naviy barkamol avlodni tarbiyalash 
istiqlol mafkurasining muhim vazifasidir.