1-mavzu: Oddiy va murakkab moddalar. Kimyoning asosiy qonunlari va texnikada qo’llanilishi va ahamiyati. Molekula

Ekvivalentlar 

qonuni. 

1804-1814 

yillardagi 

Rixter, 

Dalton 

va 

Vollastonlarning  tajribalari  natijasida  ekvivalentlar  qonuni  aniqlandi.  Qonun 

quyidagicha ta’riflandi: 

Reaksiyaga  kirishuvchi  moddalar  massalarining  nisbati  ularning 

ekvivalentlari  nisbatiga  teng,  yoki,  hamma  moddalar  ekvivalent  nisbatlarda 

ta’sirlashadi. 

Kimyoviy ekvivalentni quyidagicha ifodalash kiritilgan: 

1  o.q.  vodorod  yoki  8  o.q.  kislorod  bilan  birika  oladigan  yoki  o’rin 

almashina oladigan modda miqdori shu moddaning kimyoviy ekvivalenti deyiladi. 

 

Moddaning  kimyoviy  ekvivalentini  bilish  uchun  uni  tashkil  qiluvchi 

elementning kislorodli yoki vodorodli birikmasini bilish kerak. 

n

M

n

А

Э





 

---

bu yerda: 

E - ekvivalent; 

A  yoki  M - atom yoki molekulyar massa; 

n - valentligi yoki asosligi (negizliligi). 

 

Moddaning  ekvivalent  massasiga  son  jihatdan  teng  qilib  olingan  modda 

miqdori gramm-ekvivalent deyiladi. 

Masalan: N

2

SO

4

ning gramm-ekvivalentini hisoblaymiz: 

49

2

98

Э





g/ekv. 

Kimyoviy  ekvivalent  tushunchasi  amaliy  hisoblashlarni  bajarishda  qo’l 

keladi (normal eritmalar, elektrokimyoviy jarayonlar va h.).