1-mavzu. O‘zbekistonda farmatsevtika rivojlanishining qisqacha tarixi

11-mavzu. Narx, narxlarning vazifalari, narxlarga ta’sir etuvchi omillar

Narx — muhim iqtisodiy kategoriyalardan biri bo‘lib, u talab va taklif bilan bir qatorda, bozor qurollaridan biridir. Tovar qiymatining asosi mehnat hisoblanadi, qiymat kattaligi esa ushbu sharoitlarda jamiyat zarur deb tan oladigan mehnat xarajatlari bilan belgilanadi. Narx — tovar qiymatining puldagi ifodasidir. Bozor narxida qiymat qonuni, talab va taklif qonuni kabi iqtisodiy qonunlar talablari e’tiborga olinishi kerak, chunki narxlar ijtimoiy-zaruriy mehnat, materiallar, xomashyo xarajatlariga asoslangan (qiymat qonuni), shuningdek, tovarning iste’mol xususiyatlarini e’tiborga olgan (talab va taklif qonuni).
Narx bozorni boshqarish quroli sifatida bir qator vazifalarni bajaradi:

• hisob;
  

• rag‘batlantiruvchi;
  

• tartibga soluvchi;

  
  

• taqsimlovchi.

  
  

Dori vositalarining narxi juda ko‘p omillarga bog‘liq. Ularni uch guruhga birlashtirish mumkin: talab, taklif va muhit omillari.

Narx belgilash strategiyasi
Narx belgilash strategiyasini yaratish va tatbiq etish quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi:

• narx belgilash maqsadini qo‘yish;

  
  

• narx siyosatini yaratish;

  
  

• narx strategiyasini tanlash va tatbiq etish;

  
  

• narxlarni to‘g‘rilash mexanizmini yaratish.

  
  

Narx turlari

1. Tannarx — tovar xomashyosi va korxona xarajatlari.

   
   

2. Ulgurji narx — tannarx qiymati va korxona sof foyda ko‘rsatkichi yig‘indisidir. Bunda ta’minot ustamasi ham bo‘ladi — bu ta’minot savdosi.

   
   

3. Chakana narx — bu o‘z ichiga savdo ustamasini oladi.

   
   

4. Kelishilgan narx — tomonlar kelishuvidan hosil bo‘ladi.

   
   

5. Chegaralangan narx — belgilangan, qat’iy — bu o‘zgarmaydi. Hayotiy zarur dorilarga qo‘yiladi.

   
   

6. Erkin narx — bozor belgilaydi.

   
   

7. Monopol narx — bunda bozorni egallab olgan kompaniya, konsern, firmalar xohlagan narx qo‘yadi.

   
   

8. Transfert narx — chet el firmalari savdosida qo‘llanadi. Bunda bozor infrastruktura va reklama xarajatlari hisobga olinadi.

   
   

9. Eksport narx — chet elga sotganda qo‘llaniladi. U quyida- gilarni o‘z ichiga oladi:

   
   

1. bojxona boji;

   
   

2. tovarni sotish narxi;

   
   

4. aksiz solig‘i;

   
   

5. QQS (qo‘shimcha qiymat solig‘i);

   
   

6. tovarni sertifikatlashtirish bilan bog‘liq xarajatlar.