1-Mavzu: Paxtavato‘qimachiliksanoatidatexnosferikomillarfani, uningmohiyativavazifalari Reja

Mehnatningfiziologikta’siri.Mehnatfiziologiyasiishpaytidainson
tanasidayuzberadiganfunksionalo’zgarishlarnitekshiradivaishqobiliyatini
saqlashvaoshirish,mehnatfaoliyativajarayoniningishchilarsog’ligigasalbiy
ta’sirinioldiniolishbo’ychachora-tadbirlarishlabchiqadi.
Harqandaymehnat–murakkabfiziologikjarayonlarkompleksidantashkil
topadi.Bufaoliyatdamarkaziyasabsistemasiasosiyvazifanibajaradi,ya’niish
jarayonidainsonorganizmidasodirbo’ladigano’zgarishlarniboshqaradi.
Aynaninsonmiyasitufaylimehnatfaoliyatidauningkuch-quvvati
(energiyasi)sarflanadi.Mexanikishlarniboshqarishuchuninsonorganizmida
kimyoviy-biologikjarayonnatijasidauglevodlarparchalanishihisobigaamalga
oshadi.Bundajismoniykuchgasarflanadigankislorodmiqdorimehnat
faoliyatiningunumigabog’liqbo’ladi.
Jismoniymehnatfaoliyatidanafaqatuningkuch-quvvati,balkifiziologik
a’zolartizimidahamo’zgarishlaryuzberadi.Masalan,chuqurnafasolishyoki
chiqarishorqaliishjarayoniningkechishigaolibkeladi.

Jismoniytayyorgarlikko’rganinsonlardachuqurnafasolishimkoniyati

yuqoribo’ladi.Yuraka’zolaritizimidahamo’zgarishlaryuzberadi.Masalanog’ir
jismoniyharakatningko’payibketishioqibatidayurakningtez-tezurishivaqon
bosiminingko’tarilishigaolibkeladi.Bundaqondagibiokimyoviyo’zgarishlar
natijasidaqanddinamikasio’zgarishikuzatiladi.Jumladan,o’rtachaog’irishbilan
shug’ullanuvchilardaqandmiqdorioshibboradi,lekinqandningortibborishi
miqdorikasallanganinsontuzalibketgungaqadarmuayyanvaqtgachasaqlanib
qoladi.
Organizmdagiquvvatningsalmoqlidarajadasarflanishiundagiuglevod
zahiralariningkamayishigaolibkeladi.To’xtovsizjismoniyog’irmehnatqilish
oqibatidasutkislotasiningko’payishiga,qondagigemoglobinkislorodiningteriga
o’tishtezliginingoshishigaolibkeladi.Shuningdek,og’irjismoniymehnat
qiladiganlardasuvvatuzalmashishjarayonlariningtezlashishiga,terto’kilishiga,
bularesa,bo’yraklarbajaradiganvazifaningyengillashishigaolibkeladi.
Ammobundaymehnatfaoliyatidaorganizmdagioshqozonostibeziish
faoliyatiningsekinlashishiga,ovqathazmqilishningpasayishigaolibkeladihamda
eshitish,ko’rish,sezishfaoliyatiga–gazalmashinuviqismano’zgarishi,puls
sekinlashishi,nafasolishningqiyinlashishi,miyagako’pqonquyilishigaolib
keladi.
Surunkaliaqliymehnatburunqontomirlari,ayniqsamiyavayurakqon
tomirlariningme’yoriytonusiningo’zgarishigaolibkeladi.Aqliymehnatfaoliyati
sezgia’zolari:eshitish,ko’rish,sezishningjimjitlikdaishlashibilanuzviybog’liq.
Yengiljismoniymehnat,aqliymehnatfaoliyatiniqo’llab-quvvatlabturadi,
og’irjismoniymehnatesa,buningaksi,jismoniyvaaqliymehnatfaoliyatini
to’xtovsizamalgaoshirilishiinsonishlashqobiliyatiningpasayishigaolibkeladi.