1 mavzu: Psixologiyaning predmeti

1. Faoliyat haqida tushuncha 
Har bir tirik organizmning faolligi uning ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan bo`ladi. Anglab 
bo`ladigan va anglab bo`lmaydigan, tabiiy yoki madaniy, moddiy yoki ma`naviy, shaxsiy yoki ijtimoiy - 
shaxsiy ehtiyojlar odamda har turli faollik tug`diradi. 
Agar hayvonlarni xatti - harakatlari bevosita tevarak - atrofdagi muhit bilan belgilansa odamning faolligi 
esa ilk yoshlik davridan boshlabok butun insonning tajribasi va jamiyat talabi bilan boshqariladi. Xatti - 
harakatning bu tipi shunchalik o`ziga xoski, uni atash uchun psixologiyada “faoliyat”degan maxsus 
termin qabul qilingan. Faoliyat deb, shaxsning o`z ehtiyojlarini qondirish uchun ko`rsatadigan jismoniy 
va psixik (ruxiy) faolligiga aytiladi. Inson faolligining o`ziga xos xususiyati shundan iboratki, faoliyatni 
mazmuni, ana shu faoliyatni yuzaga keltirgan ehtiyojning bir o`zi bilangina belgilanmaydi. Agar ehtiyoj 
faoliyatga motiv sifatida madad berib, uni rag`batlantirib tursa, faoliyatning shakli va mazmuni ijtimoiy 
sharoitlar, ijtimoiy talablar hamda tajribalar bilan belgilanadi. 
F a o l i ya t n i ng m u h i m x u s u s i ya t l a r i 
Hayvonlar faolligi 
Inson faoliyati 

---

Instinktiv - biologik faollik 
Bilishga va muloqotga bo`lgan ehtiyojlar bilan 
yo`naltirilgan. 
Hamkorlikdagi faoliyat emas, to`da bo`lib yurish, 
biologik maqsadlar (oziqlanish, himoyalanish)ga 
asoslangan. 
Kishilik 
jamiyati 
hamkorlikdagi 
faoliyat 
asosida tashqil topgan har bir harakat inson 
uchun hamkorlikdagi faoliyatdagi o`rniga 
ko`ra ahamiyatlidir. 
Ko`rgazmali – yaqqol vaziyatlar bilan boshqariladi Predmet va hodisalarni mavhumlashtirish, ular 
o`rtasidangi 
sababiy 
bog`lanish 
va 
munosabatlarni aniqlash mumkin 
Irsiy jihatdan mustahkamlangan dastur (instinkt) 
lar asosidagi xatti – harakatlar, ko`nikmalar yakka 
tartibda hosil bo`lib hayvonning yashash uchun 
tashqi sharoitlarga moslashishi sifatida namoyon 
bo`ladi 
Tajribani berish va o`zlashtirish muloqotning 
ijtimoiy vositalari (til va boshqa belgilar 
tizimi) yoki moddiy madaniyat mahsulotlari 
orqali amalga oshiriladi 
YOrdamchi qurollar, vositalar yasashi mumkin, 
ammo undan qurol sifatida doimo foydalanmaydi. 
Bir qurol yordamida boshqa qurol yasay olmaydi 
Mehnat qurollari yasab, uni keyingi avlodlarga 
ham qoldirishi mumkin. Turli predmet va 
qurollardan foydalanib yangi qurol va vositalar 
yarata oladi 
Tashqi muhitga moslashadi 
O`z ehtiyojlariga muvofiq tarzda tashqi 
dunyoni o`zgartiradi
Odamni ishlashga majbur qiluvchi motiv uning ovqatlanish ehtiyoji bo`lishi mumkin. Biroq odam, 
masalan, dastgohni ochlik ehtiyojini qondirish uchun boshqarmaydi. Inson faoliyatining mazmuni jamiyat 
talab qiladigan biron mahsulotni tayyorlash maqsadi bilan belgilanadi. Faollikning manbai bo`lgan 
faoliyat faollikni yaxshi anglab olingan maqsad bilan belgilanadi. 
YUqoridagi jadvalda inson faoliyati bilan hayvonlar xatti - harakati o`rtasidagi farqlar aks ettirilgan. 
Faoliyat faollikni yaxshi anglab olingan maqsad bilan boshqariladi. Faoliyatni anglash qanday darajada 
bo`lmasin, maqsadni anglash hamma vaqt ham zaruriy belgi sifatida qolaveradi.