1 Milliy iqtisodiyotni tahlil qilishda qo’llaniladigan asosiy ko’rsatkichlar

6.7-rasm. O‘zbekistonda yalpi ichki mahsulotning yillar davomida
o‘sish dinamikasi, foizda46
Mamlakat iqtisodiyotining yuqori sur’atlarda o‘sishi barcha mavjud
imkoniyatlarning safarbar qilinayotganligi hamda o‘zini oqlagan islohotlar
strategiyasining izchil davom ettirilayotganligi hisobiga ta’minlanmoqda.
Xususan:
– xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish, biznes yuritish, mahalliy va
xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish uchun zarur sharoit va qulay muhit
yaratish borasida aniq chora-tadbirlarning amalga oshirilishi;
– sanoatni rivojlantirish va ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish,
texnik va texnologik yangilash, yuqori texnologiyali va zamonaviy ishlab
chiqarish ob’ektlarini ishga tushirish, ushbu sohada keng qamrovli
investitsion dasturlarning izchillik bilan amalga oshirilishi;
– iste’mol tovarlari ishlab chiqarish hajmini tubdan oshirish, bunda
sanoat kooperatsiyasi asosida tayyor mahsulotlar, butlovchi buyumlar va
materiallar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish ko‘lamining yanada
kengaytirilishi;
– banklarning kapitallashuvi, likvidligi va resurs bazasini yanada
mustahkamlash hamda ularning investitsion faolligini yanada oshirishga
qaratilgan izchil va aniq maqsadli chora-tadbirlarning amalga oshirilishi;
– ijtimoiy sohani rivojlantirish, aholi bandligi va real daromadlarining
oshishini ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlarning amalga oshirilishi
iqtisodiyotning yuqori sur’atlarda o‘sishiga zamin yaratmoqda.
Xulosa
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan fiskal siyosatni yanada
takomillashtirish, soliqlar va budjet xarajatlaridan iqtisodiyotni barqaror
o‘stirishni rag‘batlantirishning amaliy vositalari sifatida foydalanish borasida
chora-tadbirlar belgilanayotganda bugun jahon iqtisodiyotida yuzaga kelgan
va mamlakatimiz iqtisodiyotiga ham o‘z ta’sirini o‘tkazayotgan tashqi
konyukturani hisobga olish zarur bo‘ladi.
Davlatning fiskal siyosati iqtisodiy rivojlanish va aholi turmush
darajasiga ta’sirini muvofiqlashtirshi zarur. Chunki, budjet faqat mablag‘larni
markazlashtirish, ularni to‘plash, jamg‘arishgina emas, balki to‘plangan
moliyaviy resurslarni oqilona sarflashni ham o‘zida ifodalaydi. Buning
samaradorligi esa davlat budjetiing xarajalari tizimida o‘zining ifodasini
topadi.
Bu xarajatlar, eng avvalo, mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirish uchun
turli tarmoqlarga invistetsiya qilish uchun mo’ljallangan, aholining turmush
darajasini ko’tarish uchun rejalashtirilgan, ijtimoiy vazifalarni bajarishga
ajratilgan, davlatni boshqarish, mudofaani taminlash kabi aniq maqsadlarga
qaratilgan xarajatlardan iborat bo’ladi. Ushbu umumdavlat xarajatlari budjet
orqali moliyalashtiriladi. Budjet tizimining barcha xarajatlari turli budjetlar
o’rtasida taqsimlanadi, bu esa u yoki bu xarajatni muayyan budjetga
kiritilishini anglatadi. Bu, birinchidan, moliyalashtirilayotgan muassasaning
respublika va mahalliy organlarga qarashli bo’lishi, ikkinchidan,
moliyalashtiriladigan tadbirning ahamiyatidan kelib chiqadi.
Mamlakat iqtisodiyotini moliyalashtirish xarajatlari vazirliklar,idoralar
va korxonalar bo’yicha rejalashtiriladi hamda bir vaqtining o’zida ma’lum
maqsadlarga mo’ljallanganligi bo’yicha ko’zda tutiladi. Bunda budjet
mablag’larining asosiy qismi iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga,yani
sanoat,energetika,qishloq xo’jaligi va transportga yo’naltiriladi. Budjet
mablag’laridan maqsadli foydalanish nuqtai nazaridan capital qo’yilmalarni
moliyalashtirish iqtisodiyotni rivojlantirishda muhum ahamiyatga egadir.
Ishlab chiqarish va noishlab chiqarish maqsadlariga mo’ljallangan asosiy
fondlarning yangilarini yaratish va harakatdagilarni kengaytirish uchun pul
mablag’larini taqdim etishga kapital qo’yilmalarni moliyalashtirish
deyiladi.Budjet resurslari cheklanganligi uchun ular investitsiyalarning
cheklangan doirasiga,ya’ni maqsadli dasturlarga kiritilgan yoki hokimyatning
ijroiya organlari qarori bo’yicha amalga oshirilayotgan investitsiyalarga
beriladi.
Iqtisodiyotni erkinlashtirish va iqtisodiyotda davlatning ulushini
qisqartirish siyosatini olib borish birinchi navbatda, xususiy mulkka
asoslangan institutlarni mustahkamlash va mulk egasi huquqini himoya
qilishga yo‘naltirildi. YaIMda davlat budjeti ulushini kamaytira borib, 2018-
yilda uning ulushini 20 foizidan oshirmasdan, mahalliy ishlab
chiqaruvchilarning yuqori raqobatbardoshlik darajasini ta’minlashga
yo‘naltirilgan siyosat davom ettirildi. Soliq yukining kamaytirilishi xususiy
investitsiyalarini rag‘batlantirdi va iqtisodiy o‘sishning yuqori sur’atlari
uchun barqaror manba yaratdi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati