1-модуль. Мустақилликка эришиш арафасида Ўзбекистондаги ижтимоий-сиёсий

5-модуль. Янгиланаётган Ўзбекистон: миллий тикланишдан – миллий
юксалиш сари
Режа:
1. Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар
стратегияси.
2. Миллий тикланишдан миллий юксалиш сари.
3. Ўзбекистон Республикасининг халқаро рейтинг ва индекслардаги соҳалар
бўйича кўрсаткичлари.
1. Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар
стратегияси.
Мамлакатимизда мустақиллик йилларида амалга оширилган кенг кўламли
ислоҳотлар миллий давлатчилик ва суверенитетни мустаҳкамлаш, хавфсизлик ва ҳуқуқтарғ
иботни, давлатимиз чегаралари дахлсизлигини, жамиятда қонун устуворлигини,
инсон ҳуқуқ ва эркинликларини, миллатлараро тотувлик, диний бағрикенглик муҳитини
таъминлаш учун муҳим пойдевор бўлди, халқимизнинг муносиб ҳаёт кечириши,
фуқароларимизнинг бунёдкорлик салоҳиятини рўёбга чиқариш учун зарур шартшароитлар
яратди.
Иқтисодиётда маъмурий-буйруқбозликка асосланган бошқарув тизимидан
мутлақо воз кечилиб, бозор ислоҳотлар и босқичма-босқич амалга оширилгани ва
пул-кредит сиёсати пухта ўйлаб олиб борилгани макроиқтисодий барқарорликни,
иқтисодиётнинг юқори суръатлар билан ўсишини, инфлясияни прогноз кўрсаткичлари
даражасида сақлаб қолишни таъминлади ҳамда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик,
фермерлик ҳаракатини ривожлантириш учун кенг имкониятлар ва қулай шароитлар
яратилишига хизмат қилди.
Айни вақтда мамлакатимиз босиб ўтган тараққиёт йўлининг чуқур таҳлили,
бугунги кунда жаҳон бозори конюктураси кескин ўзгариб, глобаллашув шароитида
рақобат тобора кучайиб бораётгани давлатимизни янада барқарор ва жадал
суръатлар билан ривожлантириш учун мутлақо янгича ёндашув ҳамда
тамойилларни ишлаб чиқиш ва рўёбга чиқаришни тақозо этди.
Шунинг учун ҳам олиб борилаётган ислоҳотлар самарасини янада ошириш,
давлат ва жамиятнинг ҳар томонлама ва жадал ривожланиши учун шарт-шароитлар
яратиш, мамлакатимизни модернизация қилиш ҳамда ҳаётнинг барча соҳаларини
либераллаштириш бўйича устувор йўналишларни амалга ошириш мақсадида 2017
йил 7 февраль куни Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёэвнинг
“Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси
тўғрисида”ги фармони чиқди. Мазкур фармон билан “2017-2021 йилларда
Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича
Ҳаракатлар стратегияси”, Ҳаракатлар стратегиясини “Халқ билан мулоқот ва инсон
манфаатлари йили”да амалга оширишга оид Давлат Дастури тасдиқланди. Ҳаракатлар
стратегиясининг ўзига хос жиҳати шундаки, мамлакатимиз тарихида биринчи марта
бундай мақомдаги ҳужжат умумхалқ муҳокамасидан ўтди. ЭЪтиборлиси,
жамоатчилик муҳокамаси халқимиз, экспертлар доиралари, халқаро ташкилотлар учун
ҳам очиқ бўлди. Жамоатчилик томонидан билдирилган 1300 дан ортиқ таклиф ва
тавсиялар асосида “Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили” Давлат
дастурининг 41 банди тамомила қайтадан кўриб чиқилди ва халқчил ҳужжат сифатида
амалиётга татбиқ қилинди.
Ҳаракатлар стратегиясининг мақсади олиб борилаётган ислоҳотлар самарадорлигини
тубдан ошириш, давлат ва жамиятнинг ҳар томонлама ва жадал ривожланишини
таъминлаш учун шарт-шароитлар яратиш, мамлакатни модернизациялаш ва
ҳаётнинг барча соҳаларини эркинлаштиришдан иборатдир.
Ҳаракатлар стратегиясида мамлакатни ривожлантиришнинг қуйидаги устувор
йўналишлари белгиланди, хусусан:
- биринчидан, давлат ва жамият қурилишини такомиллаштириш;
- иккинчидан, қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимини янада
ислоҳ қилиш,
- учинчидан, иқтисодиётни янада ривожлантириш ва либераллаштириш;
- тўртинчидан, ижтимоий соҳани ривожлантириш;
- бешинчидан, хавфсизлик, миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенгликни
таъминлаш, чуқур ўйланган, ўзаро манфаатли ва амалий руҳдаги ташқи сиёсат
юритиш.
Давлат дастурининг биринчи “Давлат ва жамият қурилиши тизимини
такомиллаштиришнинг устувор йўналишлари”да Олий Мажлиснинг ролини ошириш,
унинг мамлакат ички ва ташқи сиёсатга оид муҳим вазифаларни ҳал этиш ҳамда
ижроия ҳокимияти фаолияти устидан парламент назоратини амалга ошириш бўйича
ваколатларини янада кенгайтириш, қабул қилинаётган қонунларнинг амалга
оширилаётган ижтимоий-сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ва суд-ҳуқуқ ислоҳотлар
жараёнига таъсирини кучайтиришга йўналтирилган ҳолда қонун ижодкорлиги фаолияти
99
сифатини тубдан ошириш, сиёсий тизимни ривожлантириш, сиёсий партияларнинг ролини
кучайтириш, улар ўртасида соғлом рақобат муҳитини шакллантириш, давлат
хизматини ислоҳ қилиш, иқтисодиётда давлат бошқарувини камайтириш, давлат ва
хусусий секторларнинг ўзаро фойдали ҳамкорлигининг замонавий шаклларини жорий
этиш, “Электрон ҳукумат” тизимини такомиллаштириш бўйича чора-тадбирларни
амалга ошириш, жамоатчилик назоратини амалга оширишнинг замонавий шаклларини
ривожлантириш, нодавлат нотижорат ташкилотларини ривожлантириш, уларнинг ижтимоий ва
сиёсий фаоллигини ошириш, оммавий ахборот воситаларининг ролини кучайтириш
назарда тутилди.
Давлат дастурининг иккинчи “Қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ
тизимини янада ислоҳ қилишнинг устувор йўналишлари”да суд ҳокимиятини
чинакам мустақиллигини таъминлаш, суднинг нуфузини ошириш, суд тизимини
демократлаштириш, фуқароларнинг мурожаатларини ўз вақтида ҳал этиш, мурожаатларни
кўриб чиқишда сансалорлик, расмиятчилик ва лоқайд бўлиш ҳолатларига йўл
қўймаслик учун жавобгарликнинг муқаррарлигини таъминлаш, суд, ҳуқуқни
муҳофаза қилувчи ва назорат идоралари фаолиятида фуқароларнинг ҳуқуқ ва
эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини таъминлаш, жиноят ва жиноятпроцессуал
қонунчиликини такомиллаштириш ва либераллаштириш, алоҳида жиноий
қилмишларни декриминаллаштириш, жиноий жазолар ва уларни ижро этиш тартибини
инсонпарварлаштириш, одил судловни амалга ошириш самарадорлиги ва сифатини
ошириш, қуйи инстанция судларининг камчиликларини мустақил бартараф этиш ва узилкесил
қарор қабул қилиш юзасидан юқори суд инстанцияларининг ваколатларини кенгайтириш,
жиноятчиликка қарши курашиш ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш
борасидаги фаолиятни мувофиқлаштиришнинг ҳамда коррупцияга қарши курашнинг
ташкилий-ҳуқуқий механизмларини такомиллаштириш ва коррупцияга қарши
курашиш тадбирларининг самарадорлигини ошириш, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва
назорат идоралари ишини самарали режалаштириш ва унинг натижаларини таҳлил қилиш,
тизимли ҳуқуқбузарликларни аниқлаш ҳамда уларга имкониёт яратаётган сабаб ва
шароитларни бартараф этиш, ҳуқуни муҳофаза қилувчи ва назорат идоралари фаолияти
устидан жамоатчилик назорати механизмлари самарадорлигини ошириш, фуқароларнинг
ҳуқуқини муҳофаза қилиш тизимига бўлган ишончини мустаҳкамлаш, адвокатура
институтини ривожлантириш, жиноят, фуқаролик, маъмурий ва хўжалик ишларини кўриб
чиқишда адвокатларнинг ролини ошириш, нотариат ва фуқаролик ҳолатлари
далолатномаларини ёзиш органлари тизимини ислоҳ қилиш белгилаб қўйилди.
“Иқтисодиётни янада ривожлантириш ва либереллаштириш” деб номланган
учинчи йўналишда кўрсатилган чора-тадбирларни рўёбга чиқариш учун
ялпи ички маҳсулотнинг барқарор юқори ўсиш суръатларини, миллий валюта ва
нархларнинг барқарорлигини таъминлаш, валютани тартибга солишнинг замонавий
бозор механизмларини босқичма-босқич жорий этиш, солиқ юкини камайтириш
ва солиққа тортиш тизимини соддалаштириш сиёсатини давом эттириш, банк
тизимини ислоҳ қилишни чуқурлаштириш, банкларнинг капиталлашув даражаси ва
депозит базасини ошириш, уларнинг молиявий барқарорлиги ва ишончлилигини
мустаҳкамлаш, истиқболли инвестиция лойиҳалари ҳамда кичик бизнес ва хусусий
тадбиркорлик субъекларини кредитлашни янада кенгайтириш, таркибий
ўзгартиришларни чуқурлаштириш, миллий иқтисодиётнинг этакчи тармоқларини
модернизация ва диверсификация қилиш ҳисобига унинг рақобатбардошлигини
ошириш, таркибий ўзгартиришларни чуқурлаштириш ва қишлоқ хўжалиги ишлаб
чиқаришини изчил ривожлантириш, мамлакат озиқ-овқат хавфсизлигини янада
мустаҳкамлаш, экологик тоза маҳсулотлар ишлаб чиқаришни кенгайтириш, аграр
секторнинг экспорт салоҳиятини сезиларли даражада ошириш, қишлоқ хўжалиги
маҳсулотларини ишлаб чиқариш билан бир қаторда, қайта ишлаш, тайёрлаш,
сақлаш, сотиш, қурилиш ишлари ва хизматлар кўрсатиш билан шуғулланаётган
кўп тармоқли фермер хўжаликларини рағбатлантириш ва ривожлантириш учун қулай
шарт-шароитлар яратиш, суғориладиган эрларнинг мелиоратив ҳолатини янада
яхшилаш, мелиоратив ва ирригация объеклари тармоқларини ривожлантириш,
қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш соҳасига интенсив усулларни, энг аввало, сув ва
ресурсларни тежайдиган замонавий агротехнологияларни жорий этиш, касаллик ва
зараркунандаларга чидамли, маҳаллий эр-иқлим ва экологик шароитларга
мослашган қишлоқ хўжалиги экинларининг янги селекция навларини яратиш,
иқтисодиётга давлат иштирокини камайтириш, хусусий мулк ҳуқуқини ҳимоя
қилиш ва унинг устувор мавқеини янада кучайтириш, кичик бизнес ва хусусий
тадбиркорлик ривожини рағбатлантиришга қаратилган институционал ва таркибий
ислоҳотлар ни давом эттириш, вилоят, туман ва шаҳарларни комплекс ва
мутонасиб ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш, уларнинг мавжуд салоҳиятидан
самарали ва оптимал фойдалани назарда тутилди.
“Ижтимоий соҳани ривожлантириш” деб номланган тўртинчи йўналишда аҳолининг
реал пул даромадларини ва харид қобилиятини ошириш, кам таъминланган оилалар
сонини ва аҳолининг даромадлари бўйича фарқланиш даражасини янада камайтириш,
бюджет муассасалари ходимларининг иш ҳақи, пенция, стипендия ва ижтимоий
нафақалар ҳажмини инфлясия суръатларидан юқори миқдорда изчил ошириш, янги иш
ўринларини яратиш ҳамда аҳолининг бандлигини таъминлаш, аҳолининг эҳтиёжманд
қатламларини ижтимоий ҳимоясини кучайтириш, аҳолига тиббий ва ижтимоий-тиббий
хизмат кўрсатиш қулайлиги ҳамда сифатини ошириш, аҳоли ўртасида соғлом турмуш
тарзини шакллантириш, оила саломатлигини мустаҳкамлаш, оналик ва болаликни
муҳофаза қилиш, оналар ва болаларнинг сифатли тиббий хизматдан фойдаланишни
кенгайтириш, хотин-қизларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш, уларни давлат ва
жамият бошқарувидаги ўрнини кучайтириш, пенсионерлар, ногирон, ёлғиз
кексалар, аҳолининг бошқа эҳтиёжманд тоифаларининг тўлақонли ҳаёт
кечиришларини таъминлаш учун уларга тиббий-ижтимоий ёрдам кўрсатиш тизимини
янада ривожлантириш ва такомиллаштириш, аҳоли ва тиббиёт муассасаларининг арзон,
сифатли дори воситалари ва тиббиёт буюмлари билан таъминланишини яхшилаш, доридармонлар
нархларининг асоссиз ўсишига йўл қўймаслик бўйича чора-тадбирларни
амалга ошириш белгиланди.Ҳаракатлар стратегиясига биноан ҳудудларниҳар томонлама ривожлантириш
бўйича қарийб 25 мингта инвестиция лойиҳасини рўёбга чиқариш ҳисобига 256,4
минг иш ўрни ташкил этиш орқали иш билан таъминлаш дастурларини тўлиқ ижро этиш
назарда тутилган. Ишсизлик даражаси энг юқори бўлган минтақаларда 46,8 минг
янги иш ўрни ташкил этиш, тадбиркорлик фаолиятини бошлаш учун таълим
муассасаларининг 10 минг нафар битирувчисига кредитлар ажратиш, катта ёшли
авлодни қўллаб-қувватлаш, ижтимоий нафақалар бериш тартибини такомиллаштириш,
соғлиқни сақлаш соҳасини ислоҳ қилиш чора-тадбирлари киритилган. Жумладан, 78 та
туман тиббиёт бирлашмасини, 7 та шаҳар ва 2 та вилоят кўп тармоқли тиббиёт
марказини қайта қуриш, тез тиббий ёрдам хизматини 1200 та махсус автотранспорт
билан таъминлаш, қишлоқ жойларда 15 мингта арзон уй-жой, 415 километрлик сув
таъминоти қувурлари, 316 километрлик газ таъминоти қувурлари ва 291 километрлик
ички йўллар қуриш режалаштирилган. Аҳолига транспорт хизматлари кўрсатиш сифатини
яхшилаш мақсадида 86 та янги автобус йўналишини жорий этиш ва 537 та
замонавий автобус харид қилиш назарда тутилди.
“Хавфсизлик, миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенгликни таъминлаш, чуқур
ўйланган, ўзаро манфаатли ва амалий руҳдаги ташқи сиёсат юритиш” деб
номланган бешинчи йўналиш доирасида республиканинг конституциявий тузумини,
суверенитетини, ҳудудий яхлитлигини ҳимоя қилишга доир чора-тадбирларни рўёбга
чиқариш, ахборот хавфсизлигини таъминлаш ва ахборотни ҳимоя қилиш тизимини
такомиллаштириш, ахборот соҳасидаги таҳдидларга ўз вақтида ва муносиб қаршилик
кўрсатиш, фуқаролик, миллатлараро ва конфессиялараро тинчлик ҳамда тотувликни
мустаҳкамлаш, давлатнинг мудофаа қобилиятини мустаҳкамлаш, Ўзбекистон
Республикаси Қуролли Кучларининг жанговар қудрати ва салоҳиятини ошириш, атрофтабиий
муҳит, аҳоли саломатлиги ва генофондига зиён этказадиган экологик
муаммоларни олдини олиш, фавқулодда вазиятларни олдини олиш ва бартараф этиш
тизимини такомиллаштириш, давлат мустақиллиги ва суверенитетини мустаҳкамлаш,
мамлакатнинг халқаро муносабатларнинг тенг ҳуқуқли субъекти сифатидаги ўрни ва
ролини ошириш, ривожланган демократик давлатлар қаторига кириш, Ўзбекистоннинг
ён-атрофида хавфсизлик, барқарорлик ва аҳил қўшничилик муҳитини шакллантириш,
Ўзбекистон Республикасининг халқаро нуфузини мустаҳкамлаш, мамлакатда олиб
борилаётган ислоҳотлар тўғрисида жаҳон ҳамжамиятига холис ахборот этказиш,
Ўзбекистон Республикасининг ташқи сиёсий ва ташқи иқтисодий фаолиятининг
норматив - ҳуқуқий базасини такомиллаштириш, давлат чегарасини делимитация ва
демаркация қилиш масалаларини ҳал этиш назарда тутилди.
Давлат дастурининг юқорида қайд этилган барча чора-тадбирларини амалга
оширишга 37,7 триллион сўм ва 8,3 миллиард АҚШ доллари йўналтирилди. Келгуси
беш йилда мамлакатни ривожлантиришнинг стратегик ва устувор йўналишларини
белгилаш мақсадида Фармон асосида, Ўзбекистон Республикаси Президенти
бошчилигида Ҳаракатлар стратегиясини амалга ошириш бўйича Миллий комиссия
тузилди. Давлат дастурига киритилган тадбирлар тўлиқ, ўз вақтида ва сифатли бажарилишини
назорат қилиш Ҳаракатлар стратегияси бешта йўналишнинг ҳар бири бўйича
тузилган комиссиялар зиммасига юклатилган.
Ушбу комиссиялар зиммасига нафақат юқорида қайд этилган вазифаларни
амалга ошириш, балки 2018-2021 йилларга мўлжалланган Ҳаракатлар стратегиясини
амалга ошириш бўйича тегишли йиллик давлат дастурлари лойиҳаларини тайёрлаш ҳам
юклатилди.
Ҳаракатлар стратегиясининг амалга оширилиши Ўзбекистон Республикасининг
мамлакатини ислоҳ қилиш ва модернизациялаш, ривожланган бозор иқтисодиётига
асосланган ҳуқуқий демократик давлат, кучли фуқаролик жамияти барпо этиш, қонун
устуворлигини, хавфсизлик ва ҳуқуқ-тартиботни, давлат чегараларининг дахлсизлигини,
жамиятда миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенгликни таъминлаш йўлидаги
шахдам ҳаракатларига янги куч бағишлайди.