1. Oqıw materialları

Global mashqalalardı sheshiwde jeke hám ulıwmalıq mápler. Xár bir xalıq, hár bir el xalıqaralıq múnásebetlerdiń anaw yaki mınaw tártipinde, mámleketlerara sawda aġımlarınıń baġdarı hám kapitallardıń bólistiriliwinde óziniń belgili bir máplerine iye boladı. Olar tábiyiy resurslardan paydalanıw, qorshaġan ortalıqtı saqlaw hám usı kibi máselelerde udayı óz máplerin qorġaydı, bul olardıń siyasatında ulıwmalıq máselelerde de, jeke máselelerde de tikkeley sáwlelenedi hám basqa eller siyasatına uqsamaslıġına sebep boladı. Bazıda ishki mápler ulıwmalıq máplerden ústinlik qıladı. Bunday jaġdaylarda usı siyasat basqa mámleketlerdiń máplerine qayshı ráwishte ámelge asırıladı. Masalan, ekologiya kóz-qarasınan bul qońsı aymaqlarda jasawshı xalıqlardıń qarama-qarsı mápleri toqnasqan jaġdaylarda kóp baqlanadı.
Biraq házir, jámiyet turmısınıń internacionallasıwı hám ekonomikalıq baylanıslardıń ósip baratırġan integraciyalasıwı shárayatında, planetamızdıń hár qıylı múyeshlerinde dún`ya hámjámiyetiniń yadro urısı, ekologiyalıq keskinlik, demografiyalıq keskinlik hám resurslar jetispewshiligin saplastırıwdan ibarat ob`ektiv máplerin ózleriniń ulıwmalıq mánpááti dep biliwshi adamlar sanı barġan sayın kóbeyip barmaqta. Máripatlı siyasiy hám jámiyetlik ġayratkerler jáne de anıġıraq ańlap jetip atırġan kelisilgen háreketlerge bolġan bul ob`ektiv zárúrlik házirdiń ózinde-aq ayırım mámleketler minez-qulqına tásir kórsetpekte hám hátteki olardıń ishki hám sırtkı siyasatın málim dárejede belgilemekte.
Krizis tamırları. Ayırım ellerde de, pútkil dún`yada da turaqlı sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwġa erisiw texnokratiyalıq jámiyettiń dúzilisi hám mánis-mazmunınan kelip shıġatuġın úlken qıyınshılıqlar menen baylanıslı. Ol komp`yuter revolyuciyası tásirinde ózgergenine qaramastan, texnogen civilizaciyanıń tiykarġı keskin-kelbetin saqlab qalmaqda hám usı sebepli házirde orın alġan kóriniste tek ġana bunday jámiyet kritikların emes, al bálkim texnika progresi tárepdarlarınıń (texnokratiyalıq optimistler) burınġı izbasarlarınıń bir bólegin de qanaatlandırmay atır.
Olardıń kópshiliginiń pikirine kóre, házirgi Batıs civilizaciyası insaniyat ushın shikastlı bolġan kóp ġana qayshılıqlardı júzege keltirdi, óytkeni onıń negizinde tábiyat hám onıń resurslarına bolġan tutınıwshılıq jantasıwı jatadı. Tiyisli qádiriyatlar sistemasınan bekkem orın alġan bunday túsinikler tariyxıy jaqtan sanaat revolyuciyası, keyinirek - ilim-texnika revolyuciyası dáwirinde qáliplesken bolıp, óz tamırları menen insan, misli Jerdegi Quday kibi, dún`yanı jaratadı, onı tábiyat imkaniyatları hám óz imkaniyatları menen esaplaspastan óz ıqtıyarına kóre ózgertedi degen dún`yaġa kóz-qarasqa barıp taqaladı. Aqırında tek ġana ekologiyalıq hám demografiyalıq keskinlikler emes, al bálkim mánawiy krizis te júzege keledi, bunda áwelgi dún`yaġa kóz-qaras orientirleri ob`ektiv shárayat basımı astında ózgerip atırġan ámeliyat penen toqnasadı. Sol sebepli Ózbekstanda áyne mánawiy krizistiń aldın alıw maqsetida 1994-jılı Ruwxıylıq ham aġartıwshılıq orayı shólkemlestirildi, 1996-jılı oray iskerligin jetilistiriw boyınsha húkimet qararı qabıl qılındı hám oġan kóre 1997-jıldan barlıq bilimlendiriw makemelerinde «Ruwxıylıq tiykarları» pánin oqıtıw engizildi. 1999-jılı Ruwxıylıq hám aġartıwshılıq orayları iskerligin muwapıqlastırıwshı Ruwxıylıq keńesi shólkemlestirildi. 2008-jılı respublikamızdıń birinshi prezidenti Islam Karimov óziniń «Joqarı mánawiyat – jeńilmes kúsh» shıġarmasında mánawiy qáwipler hám mánawiy joqarılaw faktorların teoriyalıq tiykarladı, óytkeni «Mánawiyat - insannıń ulġayıw hám kúsh-qúdiret deregi»⁵², tek anawiy jetik insan ġana hár qanday qáwiplerge qarsı gúreske ózinde kúsh tabıwı múmkin.