1. Oqıw materialları

Bekkemlew ushın sorawlar hám tapsırmalar

1. 
   Globallasıw qubılısı ne?
   
2. 
   Globallasıw qubılısın keltirip shıġarıwshı faktorlardı kwrsating.
   
3. 
   Globallasıw qubılısı qanday parametrler menen sıpatlanadı?
   
4. 
   Globallasıwdıń qanday formaları bar?
   
5. 
   Sociallıq turmıstıń hár qıylı tarawlarında globallasıw processleriniń ózine tán aspektleri qanday?
   
6. 
   Globallasıwdıń negativ hám pozitiv aspektleri qanday?
   
7. 
   Texnopessimizm hám texnooptimizm nima?
   
8. 
   Global
   
9. 
   mashqalalar ne? Olardıń globallıq ólshemlerin kórsetiń.
   
10. 
    Global mashqalalar klassifikaciyasın túsindiriń.
    
11. 
    Global mashqalalardıń sheshimin tabıwda filosofiya pániniń roli qanday?
    
12. 
    Rim klubı nima? Ol qanday iskerlik penen shuġıllanadı?
    

8-tema. Logika páni. Formal logikanıń nızamları

Reje

1. 
   Abstraktlik oylaw basqıshındaġı dún`yanı sáwlelendiriw ózgeshelikleri
   
2. 
   Logika duris oylaw formaları hám nizamları haqqındaǵı ilim
   
3. 
   Oylawdıń tiykarġı formaları hám nızamları
   

Tayanısh túsinikler: logika, bireylik nızamı, qarsılaspaw nızamı, úshinshisin jibermew nızamı, jetkilikli tiykar nızamı,
Abstraktlıq oylaw basqıshındaġı dún`yanı sáwlelendiriw ózgeshelikleri
Logika sózi áyyemgi grek tilinen alınıp, «logos» termini «túsinik», «aqıl», «pikirlew» degendi ańlatadı. Házirgi waqıtları bul termin tómendegi tiykarġı mánilerde qollanıladı.
Birinshiden, bul termin menen ob`ektiv dún`yanıń nárseleri hám qubılıslarınıń ózgeriw, rawajlanıw nızamlıqların belgileydi hám onı ob`ektiv logika dep ataydı. Ekinshiden, logika túsinigin oy-pikirlerdiń baylanısınıń hám rawajlanıwınıń ózgeshe nızamlıqların belgilew ushın qollanadı hám bul nızamlıqlardı ob`ektiv nızamlıqlardı sáwlelendiriwshi sub`ektiv logika dep ataydı.
Úshinshiden, «logika» oy-pikirlerdegi baylanıs hám rawajlanıw nızamlıqları haqqındaġı ilim mánisinde qollanıladı hám oylaw haqqındaġı ilimdi ańlatadı. Oylawdı basqa pánlerde (mısalı, psixologiya, joqarı nerv iskerliginiń fiziologiyası hám t.b.) izertleydi. Usıġan baylanıslı oylawda logikanıń izertlew predmeti retinde ne alınıp qaraladı degen soraw payda boladı. Bul sorawġa juwap beriwimiz ushın, birinshi gezekte bizler oylaw járdeminde dún`yanı sáwlelendiriwdiń ózgesheliklerin anıqlawımız kerek.
Biliw ob`ektiv reallıqtıń adam sanasındaġı sáwleleniwin ańlatadı. Sáwlelendiriw xarakterine baylanıslı biliw processinde bir-biri menen tıġız baylanısqan eki basqıshtı bólip alıp qarawġa boladı: 1) seziwlik biliw; 2) abstraktlik oylaw yamasa logikalıq biliw.
Seziwlik biliwdi biz tikkeley biliw dep qarasaqta boladı, sebebi bul basqıshta haqıyqatlıqtı (reallıqtı) biz tikkeley seziw organlarımızdıń járdeminde sezim, qabıl etiw hám eleslew formalarında sáwlelendiremiz. Sol sebepli bul sáwlelendiriwdiń járdeminde biz qubılıslardıń, nárselerdiń ómir súriw hám rawajlanıw nızamlıqların, olardıń tiykarın bile almaymız. Bulardıń, yaġnıy nárseler hám qubılıslardıń tiykarların biliw abstraktlik oylaw basqıshında iske asırıladı. Abstraktlik oylaw basqıshı onıń seziwlik biliwden parqın kórsetiwshi tómendegishe ózgesheliklerge iye:
a) Abstraktlik oylaw dún`yanı tikkeley emes (qıya) sáwlelendiredi. YAmasa logikalıq usıl menen seziwler járdeminde alınġan tiykarlardı qayta islew jolı menen biz tikkeley baqlawġa bolmaytuġın mazmundı bile alamız.
b) Abstraktlik oylaw dún`yanı ulıwmalastırılġan halda sáwlelendiredi. Seziwler járdeminde alınġan maġlıwmatlarġa tiykarlanġan halda nárselerdegi hám qubılıslardaġı ulıwma (qaytalanatuġın, eń tiykarġı) qásiyetler bólip alınadı. Usı qásiyetlerdiń tiykarında nárselerdegi, qubılıslardaġı ulıwmalıqtı biliwge hám olardı belgili bir tipke ajıratıwġa boladı (mısalı, adam, millet, bolmıs, mámleket, huqıq hám t.b.). Predmetlerdi ulıwmalastırıw hám bóleklewdiń járdeminde usı nárseler haqqında túsinikler payda boladı. Bul túsinikler óz gezeginde biliwdiń metodologiyalıq instrumenti sıpatında xızmet etedi. Oylawdıń ulıwmalastırıwshı xarakteri nárseler hám qubılıslar klasslarınıń qásiyetlerin sáwlelendiriwshi nızamlardı payda etiw múmkinshiliklerinde óz kórinisin tabadı.
v) Oylaw til menen tıġız baylanıslı. Til oy-pikirlerdiń qáliplesiw usılı sıpatında alıp qaralıp, onda oylaw nátiyjeleri bekkemlenedi. Til járdeminde adamlar arasında oy-pikirler menen almasıw bolıp turadı.
g) Oylaw aktiv hám maqsetke baġdarlanġan iskerlik bolıp tabıladı. Sebebi oylaw processinde belgili maqsetler qoyıladı hám wazıypalar, máseleler belgilenedi. Usı qoyılġan máselelerdi sheshiw, alġa súrilgen maqsetlerge erisiw ushın oylaw is háreketleri ámelge asırıladı.
Bul kórsetilgen ózgesheliklerdiń hámmesi logikalıq metodlardı, biliw usılların qollanıw járdeminde dún`yanı belgili bir logikalıq formalarda sáwlelendiriw menen anıqlanadı. Usınday oylawdıń tiykarġı formaları retinde túsinik, pikir, oy-juwmaġı alıp qaraladı. Logika oylawdıń usı kórsetilgen formaların, abstraktlik oylaw basqıshında qollanılatuġın biliw usılların hám metodların, jáne de oylawdıń ózgeshe nızamların úyretedi.
Logika iliminiń predmetin tolıq túrde analizlew ushın oylawdıń formalarınıń hám nızamlarınıń mazmunın anıqlawımız shárt.