1. Oqıw materialları

Filosofiyanıń gnoseologiyalıq funkciyası tájiriybede sınaw, sıpatlaw yaki shák-shubhasız biykarlaw múmkin bolmaġan, yaġnıy ilim ashıp beriw, izertlew hám analizlewge qabiletli bolmaġan nárseler hám qubılıslardı racional jol menen túsindiriwge háreket qılıwı bolıp tabıladı. Filosofiya anaw yaki mınaw mánisi anıqlanbaġan yaki kem úyrenilgen qubılıslardı túsindiriwge bolġan óz jantasıwları, teoriyaları hám gipotezaların usınar eken, olardı biliwge bolġan qanaatlandırılmaġan qızıġıwshılıq ornın málim dárejede toltıradı, usılayınsha mifologiyalıq hám diniy fantaziyalarġa kemirek orın qaldıradı. Filosofiya gnoseologiyada sheshiletuġın basqa bir áhmiyetli wazıypa «Haqıyqat ne?», «Onıń ólshemleri qanday?», degen máseleler menen baylanıslı, óytkeni hár qanday biliw processi aqır-aqıbetinde, anaw yaki mınaw tárizde haqıyqattıń túbine jetiwge qarap baġdar aladı, bul bolsa eń áhmiyetli másele bolıp tabıladı.
Metodologiyalıq funkciyası tuwralı sóz júrgizgende metod túsinigine múrajaat etiw orınlı boladı. Bul túsinik grekshe methodos – jol, izertlew, tekseriw sózinen kelip shıqqan bolıp, anaw yaki mınaw maqsetke erisiwdiń belgili bir usılın, sonday-aq bolmıstı teoriyalıq hám ámeliy ózlestiriwge qaratılġan usıllar yaki ámeller jıyıntıġın ańlatadı. Basqasha qılıp aytqanda, bul filosof yaki alım ózi úyrenip atırġan predmetti izertlew jolı bolıp tabıladı. Ádette metodologiya mashqalaları filosofiya sheńberinde úyrenilgen, biraq ayırım ilimler júzege keliwi menen filosofiyalıq (ulıwmalıq) metodlar menen bir qatarda belgili bir, ayırım ilimiy metodlar da rawajlana basladı. Filosofiyanıń basqa bir áhmiyetli metodologiyalıq funkciyası filosofiyada da, ayırım ilimlerde de áhmiyetli rol` oynaytuġın hár qıylı kategoriyalardı islep shıġıwdan ibarat. Payıtı kelgende jáne sonı atap ótiw lazım, filosofiya kútá keń túsinikler, yaġnıy kategoriyalar bilan is kórer, olardı táriypler ekan, metodologiyalıq funkciya menen bir waqıtda dún`yaġa kóz-qarastı qáliplestiriw funkciyasın da atqaradı.
Filosofiyanıń integrativ funkciyası ilim bilan tıġız baylanıslı. Real bolmıstıń jańadan jańa ob`ektleri hám qubılısları insan teoriyalıq izertlewleri tarawıdan orın alıwı, sonday-aq ilgeri belgili dárejede ańlap jetilgen nárseler hám qubılıslardı jáne de tereńirek úyreniwge bolġan zárúrlik ilimiy bilim óz rawajlanıwınıń dáslepki basqıshlarında-aq qatlamlasıwına túrtki beredi. Bunıń nátiyjesinde ayırım ilimler payda bolıp, olar tek ġana óz izertlew ob`ekti hám predmetin ajıratıp qoymastan, al bálkim óziniń tek ġana usı ilimge tán bolġan tili, kagegoriyalar apparatı hám t.b. jarattı. Biraq bul jolda salmaqlı qáwip te bar bolıp, ol sonnan ibarat, ilimlerdiń ajıralıwı nátiyjesinde olar ortasındaġı baylanıslar páseyedi, olar quramalı kompleks wazıypaların sheshiwde belsendi óz-ara baylanıs qılıw qábiletin joġaltadı. Qarama-qarsı process – ilimiy bilimlerdiń integraciyalasıwı hám anaw yaki mınaw mashqalalardı sheshiw ushın kúsh-ġayratni birlestiriw processi bul qáwiptiń aldın alıw imkaniyatın beredi.
Quramalı kompleksli mashqalalardı izertlewshi házirgi dáwir iliminde bazıda ayırım ilim wákilleri basqa ilim wákillerini tek ġana olar túrli tillarda, yaġnıy hár biri óz iliminiń tilingde sóylegeni sebepli túsinbeydi. Bul aspektten filosofiya olar ushın ámelde baylanıstırıwshı buwınġa,birlestiriwshi tiykarġa aylanadi, óytkeni ol óz analizinde ilimlerara qarım-katnasqa hám mazmunı áyne bir kontekstte túrli ilimler tárepinen qabıl etiletuġın hám qollanılatuġın fundamental túsiniklerdi jaratıwġa qarap baġdar aladı.
Quramalı ob`ektlerdi kompleksli izertlewde hár bir ilim óz predmetidan kelip shıġadı. Bul predmet sheńberi aġan úyrenilip atırġan ob`ektti bir pútinlikte kóriw, onıń baylanısların anıqlaw imkaniyatın bermaydi. Bul wazıypanı sheshiwge de tek filosofiya qábiletli bolıp, ol pútkil situaciyanı bir pútinlikte kóriw imkaniyatın beredi hám bul aspektten tek ġana ilimler ortasında emes, al bálkim insan iskerliginiń ayırım tarawları, mısalı, ótkizilip atırġan izertlewler tikkeley yaki qıya baylanıslı bolıwı múmkin bolġan huqıqıy, siyasiy, ádep-ikramlılıq iskerlik ortasında da baylanıstırıwshı buwın esaplanadı.