1. Oqıw materialları

Insannıń kóp ólshemliligi. Sonıń menen bir qatarda insandı úyreniwge bolġan basqa kóp sanlı jantasıwlardı da atap ótiw múmkin bolıp, olardıń arasında «introvertiv» hám «ekstrovertiv» jantasıwlar ásirese ajıralıp turadı.
Introvertiv jantasıw insannıń sana, jan, psixologiya, instinktler, nuqsanlar, pazıyletler kibi mańızlı ózgesheliklerin analiz etip, onı «ishten» túsiniw, ańlap jetiwdi kózde tutadı. Bunda insannıń fizikalıq hám mánawiy mánis-mazmunı haqqındaġı filosofiyalıq pikirler kópshilik jaġdaylarda tábiyiy ilimlerdiń empirikalıq maġlıwmatlarına, birinshi náwbette, biologiya hám psixologiya jetiskenliklerine tayanadı, lekin bazıda mistika, ezoterika, okkul`tizm menen belgilenedi. Bunday jantasıwlar ásirese nemec antropologları M.SHeler (1874-1928) hám A.Gelen (1904-1976), avstriyalıq filosof K.Lorenc (1903-1989) dóretiwshiligine tán bolıp tabıladı.
Ekstravertiv jantasıwda insanġa názer salıw, onıń mánis-mazmunın analiz qılıw misli «sırttan» ámelge asırıladı, bunıń nátiyjesinde dıqqat orayınan onıń sociallıq hám tábiyiy mánis-mazmunı orın aladı; tegishli orientirlerge muwapıq insannıń Quday, kosmos, universum hám usı kibiler menen baylanısı analiz qılınadı. Bul jerde filosofiya kóbinese tariyx, sociologiya, ekologiya, teologiya menen awqam dúzedi, bul jaġday N.A.Berdyaev, S.N.Bulgakov, S.L.Frank, N.O.Losskiy kibi diniy filosofiya wákilleri dóretiwshiligine kóbirek tán bolıp tabıladı.
Solay etip, insandı filosofiyalıq túsiniw ushın birden-bir jalġız tiykar joq, sonday-aq bul tiykardıń jaqın keleshekte payda bolıwına úmit qılıw ushın da tiykarlar joq. Házirshe tek sonı atap kórsetiw múmkin, dıqqat orayınan joqarıda sanap ótilgenlerdiń qaysı biri, atap aytqanda: kosmos, tábiyat, Quday, jámiyet yaki tikkeley insan orın alġanına qarap, filosofiya tariyxında insandı túsiniw menen baylanıslı máselelerdi sheshiwde tiykar bolatuġın hár qıylı filosofiyalıq kóz-qaraslar parıqlanadı. Olardıń arasında kosmocentrizm, teocentrizm, sociocentrizm hám antropocentrizm ásirese keń tarqalġan bolıp, túrli dáwirlerde olardıń hár biri hár qıylı kóriniste júzege shıqqan, lekin insan mashqalaların úyreniwi filosofiyalıq koncepciyalarda udayı anaw yaki mınaw tárizde orın alġan.