1. Oqıw materialları

Insan XIX-XX ásirler filosofiyasında. XIX ásir filosofiyalıq oyınıń insan haqqındaġı táliymattı rawajlandırıwdaġı eń áhmiyetli tabıslarınıń biri - bul Lyudvig Feyerbaxtıń (1804-1872) filosofiyalıq antropologizmi bolıp tabıladı. Ol insannıń mánis-mazmunı mashqalasın filosofiyanıń «birden-bir, universal hám eń joqarı» mashqalası sıpatında qaradı hám birinshi planġa alıp shıqtı. Biraq Feyerbax, haslında, insanġa biologiyalıq kóz-qarastan qaraydı, onıń sociallıq mánis-mazmunın túsindirmeydi.
Antropologiyalıq princip (yaġnıy, ob`ektiv álemdi insan mánis-mazmunınıń nátiyjesinen ibarat bir nárse sıpatında qaraw) ekzistencializm, ómir filosofiyası, filosofiyalıq antropologiya, antroposociologiya, freydizm hám basqa kóplegen filosofiyalıq hám sociallıq aġımlardıń tiykarında jatadı
Ekzistencialistler (J.P.Sartr, A.Kamyu hám t.b.) filosofiyanıń tiykarġı mashqalası dep insannıń bar bolıwı máselelerin esaplaydı (Ekzistenciya). Insan tek ózin ańlawı múmkin. K.YAsperstiń jazġanınday: «Bar bolıw biliw demekdur hám men sana sıpatında barman». Ekzistencializmning tiykarġı principi - erkinlik principi. Insan «azat bolıwġa húkim etilgen» (J.P.Sartr). Sociallıq turmıstıń keskinliklerinen shıġıwdıń jolı - shaxstıń individualistlik bolmısında. Insandı óz dıqqat orayına qoyıwshı jáne bir aġım – «filosofiyalıq antropologiya». Bul aġımnıń tiykarın salıwshısı - Maks SHeler (1874-1928) filosofiyanıń tiykarġı máselesi «Insan ne?» degen sorawdan ibarat dep esapladı.
Freydizmge avstriyalıq psixolog Zigmund Freyd (1856-1939) tiykar salġan. Ol shaxs strukturasında úsh tiykarġı qatlamdı ajıratıp kórsetti «Ol» sana astı, «Men» yaki «EGO» (sana), Joqarı «Men» (joqarı sana).
Insan mashqalası tábiyiy hám gumanitar ilimlerde. Insan kóplegen ilimler úyrenetuġın predmet bolıp tabıladı. Biologiya onı Homo sapiens túri sıpatında qaraydı. Pedagogika ushın ol tárbiya ob`ekti, sociologiya ushın - túrli múnásibetler sub`ekti, kul`turologiya ushın - mádeniyattıń ob`ekti hám sub`ekti, ekonomikalıq teoriya ushın - tiykarġı óndiris kúshi hám t.b..
Tábiyiy ilimler arasında dástúriy (biologiya, antropologiya, medicina hám basqalar) menen bir qatarda salıstırmalı túrde jańa ilimler (joqarı nerv sisteması iskerligi fiziologiyası, somatologiya, seksologiya hám t.b.) payda boldı. Sociallıq bilim tarawında da «eski» ilimler (psixologiya, sociologiya, tilshunoslik, etika) qatarında «jańa» ilimler (aksiologiya, germenevtika) kibiler iskerlik kórsetedi.
XX ásirde ilimiy bilimniń shiddetli rawajı, parallel` tárizde barıwshı ilimlerdiń belsendi differenciaciyası hám integraciyası tábiyiy-ilimiy hám sociallıq ilimler shegarasında bir qatar jańa ilimlerdiń: bioetika hám medicina etikası, sociobiologiya, psixofiziologiya hám basqalardıń júzege kelisebep boldı. Bul jaġday filosofiyanıń insan mashqalaların kórip shıġıwdaġı metodologiyalıq roli haqqındaġı máseleni jáne de aktuallastırdı.