1. Oqıw materialları

Birinshi topar eń úlken ulıwmalıq hám mańızlılıq dárejesi menen sıpatlanatuġın mashqalalar. Olar hár qıylı mámleketler ortasındaġı múnásebetlerdan kelip shıġadı. Áyne usı sebepli olar intersociallıq global mashqalalar dep ataladi. Bul Jerde jámiyet turmısınan urıstı saplastırıw hám adalatlı dún`yanı támiyinlew; jańa xalıqaralıq ekonomikalıq tártip ornatıw kibi eki kútá mańızlı mashqala parıqlanadı;
Ekinshi topar jámiyet hám tábiyattıń óz-ara tásiri nátiyjesinde júzege keletuġın mashqalalar bolıp, olar adamlardı energiya, janar may, dushshı suw, shiyki zat resurslari hám usı kibiler menen támiyinlew kibiler bolıp tabıladı. Bul toparġa ekologiyalıq mashqalalar, sonday-aq Jáhán okeanı hám kosmoslıq fazanı ózlestiriw de kiredi.
Úshinshi topardı «insan – jámiyet» sisteması menen baylanıslı mashqalalar yaġnıy demografiya mashqalası, den sawlıqtı saqlaw, bilimlendiriw, xalıqaralıq terrorizm qáwpi mánawiyat máseleleri hám usı kibiler bolıp tabıladı. Anaw yaki mınaw mashqalanıń belgili bir toparġa kirgiziliwi málim dárejede shártli ózgeshelikke iye boladı hám mańızlı faktorlarġa, olardıń ajıralıw tiykarlarına baylanıslı boladı. Usı sebepli hár qanday klassifikaciya máseleniń sheshiminiń úzil-kesil variantı sıpatında emes, al bálkim quramalı sistemanı qayta qurawdıń global mashqalalar óz-ara baylanısı tábiyatın jaqsıraq túsiniwge kómeklesetuġın usıllarınıń biri sıpatında qaralıwı lazım.
Endi pútkil insaniyatqa salmaqlı xavf tuwdırıp atırġan eń mańızlı mashqalalarġa qısqasha sıpatlama beramiz.
Tiykarġı global mashqalalar sisteması. Házirgi dáwirdiń global mashqalaları óz halatın waqıtta tınımsız ózgertetuġın jalġız, belsendi hám ashıq sistema esaplanadı, óytkeni oġan ulıwmainsanıy áhmiyetke iye bolġan jańa mashqalalar kiriwi, aldıńgı mashqalalar bolsa, olardıń sheshiliwine qarap, joġalıwı múmkin. Rim klubınıń tiykarın salıwshısı hám birinshi prezidenti A.Pechchei bul jaġdayġa itibar qaratıp, insaniyat qarsısında ayqin turġan kópshilik mashqalalar «bir-biri menen bekkem shırmasıp aldı, úlken sprut sheńgeli sıyaqlı pútkil planetanı óz iskenjesine almaqta... sheshilmegen mashqalalar sanı ósip barmaqta, olar jáne de quramalıraq tús almaqta, olardıń shırmasıwı jáne de quramalaspaqta, olardıń «iskenjesi» bolsa planetamızdı óz sheńgeline barġan sayın qattıraq sıqpaqta»,<sup>49</sup>dep jazġan edi. Biraq global qarama-karsılıqlar túyini qanshelli shiyeliengen bolmasın, onı ilim hám filosofiya járdeminde sheshiw, yaġnıy sebepti aqıbetten, mańızlı sıpatlamalardı ekinshi dárejeli sıpatlamalardan, ob`ektivni sub`ektivten parıqlaw ushın teoriyalıq aspektten ańlap jetiw lazım. Dún`ya kólemindegi processlerge tásir kórsetiw ushın adamlardıń imkaniyatları hám resursları sheklengenligin esapqa alıp, mashqalalardıń qaysı biri dárhal sheshiwdi talap qılıwı hám qaysı biri ekinshi dárejeli áhmiyetke iye ekenligin de parıqlaw mańızlı bolıp tabıladı.