1-rejaga shuni yozin Transkripsiya jarayoni Transkripsiya

transkripsion 
pufakcha deyiladi. 
Transkripsiyada DNKning 
maʼlum qismi ochiladi. Bitta zanjir 
komplimentar RNK transkriptini sintez qilish uchun andoza 
boʻlib 
xizmat qiladi. Ikkinchi zanjir, kodlovchi zanjir, RNK transkripti bilan bir 
xil, faqat uning tarkibida timin (T) asoslari 
oʻrniga uratsil (U) asoslari 
mavjud. 
Masalan: 
Kodlovchi zanjir: 
5ʻ-ATGATSTSGTAA-5ʼ Andoza zanjir: 3ʻ-
TASTAGAGSATT-
5ʻ RNK transkript: 5ʻ-AUGAUSUSGUAA-3ʻ 

---

Translyatsiya jarayonida polipeptid ishlab chiqarilishi uchun RNK 
transkript 
oʻqilishi lozim. 
Masalan: 
RNK transkript: 
5ʼ-AUG AUS USG UAA-5ʼ Polipeptid: (N-terminal) Met 
- Ile - Ser - [STOP] (C-terminal) 
Transkripsiyada ochilgan DNK zanjirining bittasi andoza sifatida 
ishlatiladi; bu 
andoza zanjir deb yuritiladi. Sintezlangan RNK andoza 
zanjirga komplimentar va ikkinchi zanjir bilan deyarli bir xil boʻlib, 
u 
andoza boʻlmagan (yoki kodlovchi) zanjir deyiladi. Lekin ular 
oʻrtasida bitta muhim farq mavjud: RNKda barcha T nukleotidlari 
oʻrniga U joylashadi. 
DNKning RNK sintezi boshlanuvchi dastlabki nuqtasi +1+1plus, 
1 yoki 
initsiatsiya nuqtasi deyiladi. Initsiatsiya nuqtasidan oldin 
keluvchi nukleotidlar manfiy sonlar bilan belgilanadi va 
oqimga 
qarshi deyiladi. Bu nuqtadan keyingi nukleotidlar musbat sonlar bilan 
belgilanib, 
oqim boʻyicha deb yuritiladi. 
Agar transkripsiya qilinayotgan gen (koʻplab genlar kabi) oqsilni 
kodlasa, RNK molekulasi 
translyatsiya
 deb nomlangan oqsil ishlab 
chiqarish 
jarayonida oʻqiladi. 
[Transkripsiya va translyatsiya oʻrtasida bosqichlar bormi?]
 
RNK polimeraza 
RNK polimeraza – DNKdan RNK transkripsiya qiluvchi ferment. RNK 
polimeraza andoza DNKdan foydalanib yangi RNK molekulasini 
sintezlaydi. Masalan, agar andozada G boʻlsa, RNK polimeraza yangi 
zanjirga S qoʻshadi. 

---

RNK polimeraza andoza DNK zanjiriga komplimentar RNK zanjirini 
sintez qiladi. Andoza DNK zanjiri 
3ʼ- 5ʼ yoʻnalishda oʻqilganda, RNK 
zanjiri 
5ʼ- 3ʼ yoʻnalishda sintezlanadi. Andoza DNK zanjiri va RNK 
zanjiri antiparalleldir. 
RNK transkript: 
5ʼ-UGGUAGU...-3ʼ (nuqtalar 3ʼ oxiriga hali ham 
nukleotidlar 
qoʻshilishi davom etayotganini bildiradi) DNK andoza: 3ʼ-
ASSATSAGTS-
5ʼ 
RNK polimeraza yangi zanjirni doimo 
5ʼ-3ʼ yoʻnalishida sintez qiladi. 
Bunda RNK nukleotidlari zanjirning 3ʼ oxiriga qoʻshilib boradi. 
[5ʼ va 3ʼ nimani anglatadi?]
 
Bakteriyalar kabi oddiy tuzilishga ega boʻlgan organizmlarda ham RNK 
polimerazalari mavjud va bir necha subbirliklardan iborat yirik 
fermentlar hisoblanadi. Odamlar va boshqa eukariotlarda uch xil RNK 
polimerazalari mavjud: I, II va III. Ularning har biri maʼlum bir gen 
sinflarini transkripsiya qilishga ixtisoslashgan. Oʻsimlikar maʼlum 
turdagi kichik RNKlarni ishlab chiqarishda ishtirok etuvchi ikki xil: IV va 
V chi qoʻshimcha RNK polimerazalarga ham ega.