1-rejaga shuni yozin Transkripsiya jarayoni Transkripsiya

Rho ga bogʻliq boʻlmagan terminatsiya DNK andoza zanjiridagi 
maxsus qismga bogʻliq. Transkripsiya qilinayotgan gen tugashiga 
yaqin qolganda RNK polimeraza S va G ga boy qismga duch keladi. 
Bu qismdan transkripsiyalangan RNK qismi oʻraladi va komplimentar 
boʻlgan S va G oʻzaro bogʻlar hosil qiladi. Natijada polimerazaning 
toʻxtashiga olib keladigan stabil toʻgʻnagʻich hosil boʻladi. 
Rho ga 
bogʻliq terminatsiya. DNKdagi terminator RNKda toʻgʻnagʻich 
shaklini hosil qilib 
oʻraluvchi qismni kodlaydi. Bu qism RNKda koʻp 
takrorlangan U nukleotidlaridan keyin keladi. 
Toʻgʻnogʻich polimerazani 
toʻxtatadi, andoza DNKning A nukleotidlari va RNKning U nukleotidlari 
orasidagi kuchsiz 
bogʻlar RNKning oson ajralishiga va 
transkripsiyaning tugashiga sharoit yaratadi. 
Terminatorda DNK andozasidagi A nukleotidlari bilan mos keladigan, 
RNK tarkibidagi U nukleotidlarning qisqarishi kuzatiladi. RNK 
transkriptining bir-biriga komplimentar U-A qismlari andoza DNK bilan 
kuchsiz bogʻ hosil qiladi. Bu holat RNK transkriptini chiqarib yuborish 
uchun va toʻxtab qolgan polimeraza fermentini ajratishga yetarli 
boʻlgan beqarorlikni hosil qiladi. 
[Eukariotlarda transkripsion terminatsiya]
 
RNK transkriptining keyingi taqdiri nima 
boʻladi? 

---

Terminatsiyadan keyin transkripsiya yaku
nlanadi. Tayyor boʻlgan RNK 
transkript 
informatsion RNK (iRNK) sifatida translyatsiyada ishtirok 
etadi. Bakteriyalarda RNK transkripti transkripsiya tugashi bilan 
translyatsiyaga tayyor holatda boʻladi. Aslida ular bundan biroz 
oldinroq tayyor boʻladi: hali transkripsiya davom etayotgan paytda 
translyatsiya boshlanishi mumkin! 
Quyidagi rasmda turli genlardan transkripsiya qilingan iRNK 
tasvirlangan. Transkripsiya davom etayotgan boʻlsa ham, ribosomalar 
har bir iRNKga birikib, undan oqsil sintez qila boshlaydi. iRNKni bir 
nechta ribosomalar translyatsiya qilganda, iRNK va ribosomalar 
birgalikda 
poliribosomani hosil qiladi. 
Rasmda iRNKning gendan ajralishi tasvirlangan. Ribosomalar iRNKga 
transkripsiya yakuniga yetmasdan oldin birikadi va oqsil sintezini 
boshlaydi. 
Rasm manbasi: “
Prokariot transkripsiya: 3-rasm
”, OpenStax College, Biology, 
CC BY 4.0
. 
Nima uchun bakteriyalardagi iRNK uchun transkripsiya va 
translyatsiya bir vaqtning oʻzida roʻy berishi mumkin? Buning sababi 
shundaki, bu jarayonlar bir xil 5ʼ dan 3ʼ ga tomon yoʻnalishda sodir 
boʻladi. Bu yangi oqsil hali translyatsiya boʻlayotgan oqsilga “yetib 
olishi” ham mumkinligini anglatadi. Bundan tashqari, bakteriyalarda 
transkripsiya va translyatsiya jarayonlarini ajratib turuvchi membrana 
yoʻq. 

---

Bu jarayon inson hujayralari va boshqa eukariotlarda 
bakteriyalarnikidan farq qiladi. Chunki transkripsiya inson hujayrasi 
yadrosida, translyatsiya esa sitozolda kechadi. Shuningdek, 
eukariotlarda RNK molekulalari translyatsiyadan oldin maxsus ishlov 
berish bosqichlaridan oʻtishi kerak boʻladi. Bu shuni anglatadiki, 
transkripsiya va RNKni qayta ishlash bosqichlari tugallanmaguncha 
translyatsiya boshlanmaydi. Bu bosqichlar haqida 
transkripsiya va 
RNK protsessing
 vi
deosi orqali toʻliqroq maʼlumotga ega boʻlishingiz 
mumkin. 

---

2-reja